Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Bethlehem”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n →Liên kết ngoài: Bot:, replaced: {{commonscat → {{thể loại Commons using AWB |
n fix using AWB |
||
Dòng 1:
{{Về|thành phố trên [[Bờ Tây]]}}
'''Bethlehem''' ([[tiếng Ả Rập]]: '''بيت لحم''', {{Audio|ArBethlehem.ogg|''Bayt Laḥm''}}, nghĩa đen: "Nhà thịt cừu non"; [[tiếng Hy Lạp]]: Βηθλεέμ ''Bethleém;'' {{lang-he|בית לחם}}, ''Beit Lehem'', nghĩa đen: "Nhà bánh mì"; tiếng Việt còn gọi là '''Bêlem '''từ tiếng Bồ Đào Nha
== Địa lý ==
Dòng 11:
== Lịch sử ==
Bethlehem là nơi sinh của [[Giê-su|Chúa Giêsu]] thành [[Nazareth]]. Thành phố này có một cộng đồng [[Kitô hữu]] thuộc loại lâu đời nhất cư ngụ. Tuy nhiên, trong các năm gần đây cộng đồng này đã giảm bớt do tình trạng di cư, cùng với việc quân [[Israel]] chiếm đóng liên tục [[Bờ Tây]], và bức tường ngăn cách thành phố với khu Đông [[Jerusalem]] do Israel chiếm đóng đã buộc các Kitô hữu bỏ chạy sang các thành phố Israel lân cận an toàn hơn hoặc ra nước ngoài.<ref name="Day">{{chú thích web |url=http://www.dailymail.co.uk/pages/live/articles/news/news.html?in_article_id=423126&in_page_id=1770 |title=O, Muslim town of Bethlehem... |work=the Daily Mail |accessdate=
Thành phố này bị các người [[Samaritan]] cướp phá năm 529 [[công Nguyên|sau Công nguyên]], trong cuộc nổi loạn của họ, nhưng đã được hoàng đế [[Justinianus I|Justinian I]] của [[Đế quốc Đông La Mã|Đế quốc Byzantine]] xây dựng lại. Năm 637, thành phố bị vua Hồi giáo [[umar (định hướng)|'Umar ibn al-Khattāb]] chiếm, nhưng các nơi linh thiêng tôn giáo của thành phố được bảo đảm an toàn. Năm 1099, quân [[Thập tự chinh]] chiếm lại và củng cố thành phố, đồng thời thay hàng giáo sĩ [[Chính Thống giáo Đông phương|Chính thống giáo]] [[Hy Lạp]] bằng hàng giáo sĩ [[Giáo hội Công giáo Rôma|Công giáo Rôma]]. Khi vua Hồi giáo [[Ṣalāḥ ad-Dīn|Saladin]] của [[Ai Cập]] và [[Syria]] chiếm thành phố, thì hàng giáo sĩ Công giáo Rôma bị trục xuất. Năm 1520, khi các [[chiến binh Mamluk]] tới, các tường thành đã bị phá, rồi sau đó được xây dựng lại dưới thời [[Đế quốc Ottoman]] cai trị.<ref name="BMH">{{chú thích web |url=http://www.bethlehem-city.org/English/City/index.php |title=History of Bethlehem |publisher=Bethlehem Municipality |accessdate=
Đế quốc Ottoman mất thành phố này vào tay người [[Anh]] trong thời [[chiến tranh thế giới thứ nhất|thế chiến thứ nhất]] và năm 1947 khu vực này trở thành [[khu quốc tế]] trong [[Kế hoạch phân chia Palestine của Liên hiệp quốc]]. Năm 1948, trong cuộc [[chiến tranh Ả Rập - Israel]], [[Jordan]] đã chiếm thành phố này, nhưng tới năm 1967 Israel đã chiếm lại trong cuộc [[Chiến tranh Sáu ngày|Chiến tranh 6 ngày]]. Ngày nay Israel vẫn giữ quyền kiểm soát sự ra vào Bethlehem, dù hàng ngày vẫn do Chính quyền quốc gia Palestine quản lý từ năm 1995.<ref name="BMH"/>
Dòng 19:
Bethlehem hiện nay có đa số dân theo [[Hồi giáo]], nhưng cũng có một cộng đồng Kitô hữu Palestine thuộc loại lớn nhất nước.<ref name="Day"/> Vùng thành phố Bethlehem bao gồm cả các thành phố [[Beit Jala]] và [[Beit Sahour]], cũng như các trại của người Palestine di cư [[Aida (camp)|'Aida]] và [[Azza]].
Kinh tế chính của Bethlehem là kỹ nghệ du lịch, nhất là trong mùa [[lễ Giáng Sinh]]. Thành phố là trung tâm hành hương của các Kitô hữu, vì có [[nhà thờ Giáng Sinh]]. Bethlehem có trên 30 khách sạn và trên 300 xưởng làm và tiệm bán các đồ thủ công lưu niệm, sử dụng nhiều nhân công của thành phố.<ref name="Patience">{{chú thích web |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/7146980.stm |first=Martin |last=Patience |work=[[BBC|BBC News]] |title=Better times return to Bethlehem |publisher=BBC MMVIII |date=
Mộ của bà [[Rachel]], một nơi thiêng liêng của người [[Do Thái]], nằm trên lối vào thành phố.
Dòng 47:
[[Tập tin:Bethlehem-Manger-Square.jpg|nhỏ|trái|[[Đền thờ Umar]] được xây năm 1860 để tưởng nhớ cuộc viếng thăm Bethlehem của [[kha líp Umar]] khi bị quân Hồi giáo chiếm đóng. Đây là đền thờ Hồi giáo duy nhất ở Bethlehem]]
Năm 637, ngay sau khi quân Hồi giáo của đế chế [[Rashidun]] của Ba Tư chiếm Jerusalem, [[umar (định hướng)|'Umar ibn al-Khattāb]], vị kha-líp thứ hai đến thăm Bethlehem và hứa bảo toàn nhà thờ Giáng sinh cho các người Kitô giáo.<ref name="BMH"/> Một đền thờ Hồi giáo để dâng hiến cho Umar đã được xây dựng tại nơi ông ta cầu nguyện, gần nhà thờ.<ref name="ATT">{{chú thích web |url=http://www.atlastours.net/holyland/mosque_of_omar.html |title=Mosque of Omar, Bethlehem |publisher=Atlas Travel and Tourist Agency |accessdate=
Năm 1099, Bethlehem bị quân [[Cuộc thập tự chinh thứ nhất|Thập tự chinh thứ nhất]] chiếm. Họ củng cố thành phố và xây một tu viện mới ở phía bắc của nhà thờ. Hàng giáo sĩ [[Chính Thống giáo Đông phương|Chính thống giáo]] Hy Lạp dời đi và thay bằng hàng giáo sĩ [[Giáo hội Công giáo Rôma|Công giáo Rôma]]. Ngày [[lễ Giáng Sinh]] năm 1100 [[Baldwin I of Jerusalem|Baldwin I]], vua đầu tiên của [[Vương quốc Jerusalem]], đăng quang tại Bethlehem,. Cùng năm này một tòa giám mục Công giáo Rôma được lập trong thành phố.<ref name="BMH"/>
Dòng 55:
Năm 1187, [[Ṣalāḥ ad-Dīn|Saladin]], vua Hồi giáo [[Ai Cập]] và [[Syria]] lãnh đạo vương triều [[Ayyubid Dynasty|Muslim Ayyubids]], chiếm lại Bethlehem từ tay quân Thập tự chinh. Hàng giáo phẩm Công giáo Rôma buộc phải dời khỏi thành phố và hàng giáo sĩ Chính thống giáo Hy Lạp trở lại. Saladin bằng lòng cho 2 linh mục và 2 [[phó tế]] Công giáo Rôma trở lại. Tuy nhiên, Bethlehem bị mất khoản thu nhập từ các khách hành hương châu Âu.<ref name="BMH"/>
Năm 1229, Bethlehem - cùng với Jerusalem, [[Nazareth]] và [[Sidon]] - được nhượng ngay cho quân Thập tự chinh [[Vương quốc Jerusalem]] bởi một hiệp ước giữa [[Frederick II]] của [[Đế quốc La mã thần thánh]] và vua Hồi giáo Ayyubid [[al-Kamil]], do cuộc đình chiến 10 năm giữa nhà Ayyubids và quân Thập tự chinh. Hiệp ước hết hạn năm 1239 và Bethlehem lại bị quân Hồi giáo chiếm năm 1244.<ref>{{chú thích sách |first=Peirs |last=Paul Read |title=The Templars |publisher=Macmillan |year=2000 |pages=206 |isbn=0312266588 |date=
Năm 1250, với sự nắm quyền của [[chiến binh Mamluk]] dưới quyền [[Rukn al-Din Baibars]], Kitô giáo không được khoan dung; giới giáo sĩ phải dời khỏi thành phố và năm 1263 các tường thành bị phá. Trong thế kỷ sau, các giáo sĩ Công giáo Rôma trở lại Bethlehem cư ngụ trong tu viện giáp nhà thờ Giáng sinh. Các giáo sĩ Chính thống giáo được quyền kiểm soát nhà thờ Giáng sinh và chia quyền kiểm soát hang Milk với các giáo sĩ Công giáo và [[Chính thống giáo Armenia]].<ref name="BMH"/>
Dòng 69:
=== Thế kỷ 20 ===
Sau khi thắng cuộc [[Chiến tranh thế giới thứ nhất|Thế chiến thứ nhất]], quân [[Khối Đồng Minh thời Chiến tranh thế giới thứ hai|Đồng Minh]] - đặc biệt là [[Anh]] và [[Pháp]] đã chia các tỉnh của đế quốc Ottoman bị chiếm thành các khu vực ủy trị. Ngày 29.9.1923 Bethlehem và phần lớn lãnh thổ ở [[Bờ Tây]] [[sông Jordan]] thuộc quyền kiểm soát của sự ủy trị của Anh tại Palestine. Tại Đại hội đồng [[Liên Hiệp Quốc]], một [[Kế hoạch phân chia Palestine]] đã được chấp thuận năm 1947, Bethlehem thuộc về vùng gọi là [[Corpus separatum|international enclave of Jerusalem]] (vùng quốc tế Jerusalem) do Liên hiệp quốc cai quản<ref>{{chú thích web |url=http://imeu.net/news/article00125.shtml |title=IMEU: Maps: 2.7 - Jerusalem and the Corpus Separatum proposed in 1947 |accessdate=
[[Jordan]] đã chiếm thành phố này trong cuộc [[chiến tranh Ả Rập-Israel năm1948]].<ref>[http://www.insideout.org/documentaries/jerusalem/land/timeline2.html A Jerusalem Timeline, 3.000 Years of The City's History] (2001-02) [[National Public Radio]] and [[BBC|BBC News]]</ref> Nhiều dân di cư từ các khu bị quân đội Isreal chiếm năm 1947-1948 đã chạy tới vùng Bethlehem, cư ngụ tại các trại di cư chính thức [[Azza|'Azza (Beit Jibrin)]] và [[Aida (camp)|'Aida]] ở phía bắc và [[Dheisheh]] ở phía nam.<ref>[http://www.bethlehem.ps/about/ About Bethlehem] The Centre for Cultural Heritage Preservation via Bethlehem.ps</ref> Dòng người di cư lớn lao này đã biến số dân Bethlehem đa số Kitô giáo thành đa số Hồi giáo.<ref>[http://www.bethlehem.ps/facts/population.php Population in the Bethlehem District] Bethlehem.ps</ref>
Jordan nắm quyền kiểm soát thành phố này cho tới cuộc [[chiến tranh Sáu ngày|chiến tranh 6 ngày]] năm 1967, thì Bethlehem cùng với khu vực [[Bờ Tây]] còn lại bị Israel chiếm. Ngày 21.12.1995 quân Israel rút khỏi Bethlehem,<ref>{{chú thích web |url=http://www.passia.org/palestine_facts/chronology/19941995.htm |title=Palestine Facts Timeline: 1994-1995 |publisher=[[Palestinian Academic Society for the Study of International Affairs]] |accessdate=
=== Intifada thứ hai ===
[[Tập tin:Bethlehem-cathchurch.JPG|phải|nhỏ|Marks của [[Israel Defense Forces|IDF]] bullets can be seen in the upper left corner where the siege took place]]
Trong cuộc [[Intifada thứ hai]] (Cuộc nổi dậy thứ hai của người Palestine), bắt đầu năm 2000-01, hạ tầng cơ sở của Bethlehem và kỹ nghệ du lịch bị tàn phá nghiêm trọng.<ref name=OCHA>{{chú thích web|title=Costs of Conflict: The Changing Face of Bethlehem|publisher=United Nations|author=Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (OCHA) & Office of the Special Coordinator for the Peace Process in the Middle East|month=December | year=2004|url=http://www.miftah.org/Doc/Reports/2004/Beth_Rep_Dec04_En.pdf}}</ref><ref>{{chú thích web |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/7146980.stm |title=Better times return to Bethlehem | Middle East |work=[[BBC|BBC News]] |publisher=BBC MMVII |date=
Trong chiến dịch này, Lực lượng phòng thủ Israel vây nhà thờ Giáng sinh, nơi khoàng 200 người Palestine, kề cả một nhóm nghĩa quân, tìm cách lẩn trốn trong thành phố, trong quá trình Lực lượng phòng thủ Israel tiến quân. Cuộc bao vây kéo dài 39 ngày, 9 nghĩa quân và người kéo chuông nhà thờ bị giết. Cuộc bao vây kết thúc bằng một thỏa hiệp lưu đày 13 nghĩa quân tới các nước [[châu Âu]] khác nhau và tới [[Mauritanie|Mauritania]]. [[Giáo hoàng Gioan Phaolô II]] đã lên án hành động của Israel, cho rằng hành động này "kỳ quái và không thể dung thứ". Bộ ngoại giao vương quốc Anh cũng cho rằng hành động này "hoàn toàn không thể chấp nhận".<ref name="BBC"/>
Dòng 94:
| 1983 || align="center" | 16.300<ref>Census by [[Israel Central Bureau of Statistics]]</ref>
|-----
| 1997 || align="center" | 21.930<ref name="PCBSCensus">[http://www.pcbs.gov.ps/Portals/_pcbs/phc_97/bet_t1.aspx Palestinian Population by Locality, Sex and Age Groups in Years: Bethlehem Governorate] (1997) [[Palestinian Central Bureau of Statistics]]. Truy cập on [[
|-----
| 2004 (Projected) || align="center" | 28.010
Dòng 103:
|-----
|}
Theo ước lượng của PCBS, Bethlehem có số dân 29.930 vào giữa năm 2006.<ref name="PCBS">{{chú thích web |url=http://www.pcbs.gov.ps/Portals/_pcbs/populati/pop10.aspx |title=Projected Mid -Year Population for Bethlehem Governorate by Locality 2004–2006 |accessdate=
Năm 1997, tuổi trung bình của số dân Bethlehem là 27.4% dưới 10 tuổi, 20% từ 10 tới 19 tuổi, 17.3% từ 20 tới 29 tuổi, 17.7% từ 30 tới 44 tuổi, 12.1% từ 45 tới 64 và 5.3% trên tuổi 65. Có 11.079 người nam và 10.594 người nữ.<ref name="PCBSCensus"/>
Dòng 112:
Phần lớn dân Kitô giáo ở Bethlehem cho rằng tổ tiên của họ là các Kitô hữu gốc [[Ả Rập]] xuất xứ từ [[bán đảo Ả Rập]], gồm 2 nhóm dân lớn nhất thành phố: al-Farahiyya và an-Najajreh. Nhóm trước cho rằng họ xuất thân từ người [[Ghassanid]] đã di cư từ [[Yemen]] tới vùng [[Wadi Musa]], ngày nay là [[Jordan]]; còn nhóm an-Najajreh xuất xứ từ người gốc Ả Rập [[Najran]] ở phía nam [[Hejaz]]. Một thị tộc khác ở Bethlehem - thị tộc al-Anantreh, - cũng có tổ tiên từ bán đảo Ả Rập.<ref>[http://admusallam.bethlehem.edu/bethlehem/beth-hlccni.htm Bethlehem, The Holy Land’s Collective Cultural National Identity: A Palestinian Arab Historical Perspective] Musallam, Adnan. [[Bethlehem University]].</ref>
Tỷ lệ người Kitô giáo ở Bethlehem vẫn giảm đều đều, chủ yếu do việc tiếp tục di cư. Tỷ lệ sinh sản của người Kitô giáo cũng giảm so với người Hồi giáo. Năm 1947, người Kitô giáo làm thành 75% số dân, nhưng tới năm 1998 tỷ lệ này cũng chỉ tăng thành 83%.<ref name="AP"/> Thị trưởng thành phố Bethlehem hiện nay, [[Victor Batarseh]] nói với đài phát thanh [[VOA|Tiếng nói Hoa Kỳ]] rằng, "việc giảm sút này là do tâm trạng căng thẳng (‘’stress’’) hoặc về thể chất hoặc tâm lý, và do tình trạng kinh tế xấu, nhiều người đã di cư - cả Kitô giáo lẫn Hồi giáo – nhưng người Kitô giáo nhiều hơn, vì họ vốn đã là thiểu số."<ref name="VOA">{{chú thích báo|title=Christians Disappearing in the Birthplace of Jesus|author=Jim Teeple|publisher=Voice of America|date=24 tháng 12 năm 2005|url=http://www.voanews.com/english/archive/2005-12/
Việc nổ ra vụ [[Intifada thứ hai]] kéo theo sự sụt giảm về du lịch cũng ảnh hưởng tới thiểu số người Kitô giáo, sống chủ yếu bằng việc kinh doanh khách sạn và dịch vụ du lịch.<ref name="Day"/> Một phân tích thống kê cho thấy người Kitô giáo đã dời bỏ thành phố vì kinh tế yếu kém và thiếu các tiện nghi giáo dục, nhất là đối với các người Kitô giáo trung lưu và có học vấn cao.<ref>{{chú thích tạp chí|title=Palestinian Christianity – A Study in Religion and Politics|journal=International Journal for the Study of the Christian Church|month=July | year=2005|first=Leonard|last=Marsh|coauthors=|volume=57|issue=7|pages=147–66|id= |url=|format=|accessdate= }}</ref> Từ khi có cuộc Intifada thứ hai, 10% dân Kitô giáo đã lìa thành phố.<ref name="VOA"/>
Cuộc thăm dò ý kiến người Kitô giáo ở Bethlehem năm 2006 của Trung tâm nghiên cứu và Đối thoại văn hóa Palestine cho thấy 90% có bạn bè là người Hồi giáo, 73.3% mong muốn Chính quyền quốc gia Palestine tôn trọng người Kitô giáo trong thành phố, và 78% cho là sự ra đi khỏi Bethlehem của người Kitô giáo hiện nay là do việc hạn chế đi lại trong khu vực của chính quyền Israel.<ref>{{chú thích web|title=Americans not sure where Bethlehem is, survey shows|publisher=[[Ekklesia]]|date=
Thái độ chính thức của chính phủ [[Hamas]] là ủng hộ số dân Kitô giáo trong thành phố, dù rằng đôi khi đảng này bị một số cư dân ẩn danh chỉ trích là làm tăng sự hiện diện của người Hồi giáo trong thành phố, chẳng hạn bằng việc kêu gọi họ tới cầu nguyện tại một đền thờ Hồi giáo cũ, lâu nay không được sử dụng, ở bên cạnh khu người Kitô giáo. Theo báo [[Jerusalem Post]], dưới quyền cai trị của đảng Hamas, số dân Kitô giáo phải đối mặt với sự thiếu trật tự an ninh và pháp luật, để mặc cho bọn mafia địa phương thao túng.<ref>{{chú thích báo|url=http://www.jpost.com/servlet/Satellite?cid=1164881946344&pagename=JPost%2FJPArticle%2FShowFull|publisher=[[Jerusalem Post]]|title=Is Christianity dying in Bethlehem?|author=Joerg Luyken|date=21 tháng 12 năm 2006}}</ref><ref>{{chú thích báo|url=http://www.jpost.com/servlet/Satellite?apage=1&cid=1167467807655&pagename=JPost%2FJPArticle%2FShowFull|publisher=[[Jerusalem Post]]|title=Bethlehem Christians fear neighbors|author=[[Khaled Abu Toameh]]|date=25 tháng 1 năm 2007}}</ref><ref>{{chú thích web|title=Palestinian Christians Look Back on a Year of Troubles|publisher=[[The New York Times|New York Times]]|date=
== Kinh tế ==
Việc buôn bán hàng hóa là hoạt động chính ở Bethlehem, nhất là trong mùa [[lễ Giáng Sinh]]. Các phố chính của thành phố và các chợ cũ đầy tiệm bán các đồ thủ công, gia vị vùng [[Trung Đông]], đồ kim hoàn và hương thơm của phương đông như [[baklava|baklawa]].<ref>{{chú thích web |url=http://www.bethlehem-city.org/English/City/GeneralInfo/Shopping.php+ |title=Bethlehem Municipality(Site Under Construction) |accessdate=
Truyền thống nghề thủ công của Palestine có từ ngày lập thành phố. Nhiều tiệm bán các đồ thủ công khắc bằng gỗ cây olive, sản phẩm nổi tiếng của thành phố.<ref name="BethTour">{{chú thích web|url=http://www.travelershub.com/destination_guide/middle_east/bethlehem.html|title= Bethlehem: Shopping|publisher=TouristHub}}</ref> Các sản phẩm điêu khắc là các sản phẩm chính mà du khách tới Bethlehem thường mua.<ref name="handicrafts">{{chú thích web|url=http://www.bethlehem-city.org/English/City/Heritage/HnadCraft.php|title=Handicrafts: Olive-wood carving|publisher=Bethlehem Municipality }}</ref> Đồ thủ công tôn giáo ở đây cũng gồm các tượng, ảnh, thánh giá khắc bằng gỗ olive và đồ khảm xà cừ.<ref name="BethTour"/> Nghệ thuật làm đồ bằng xà cừ đã được các tu sĩ dòng thánh Phaxicô du nhập từ [[Damas]]cus vào đây từ thế kỷ thứ 14.<ref name="handicrafts"/> Ngoài ra Bethlehem cũng sản xuất các đồ khắc bằng đá, đá hoa, đồ dệt may, đồ nội thất, đồ nhựa dẻo, sơn, cao su nhân tạo, hàng dược phẩm, vật liệu xây dựng, hàng thực phẩm vv...<ref name="BPS2">{{chú thích web |url=http://www.bethlehem.ps/facts/economy.php |title=Economy: Tourism |publisher=Bethlehem.ps |accessdate=
Bethlehem cũng có công ty sản xuất rượu vang, [[Cremisan|Cremisan Wine]], do các tu sĩ của tu viện Cremisan lập năm 1885, hiện xuất cảng rượu sang nhiều nước. Lượng rượu vang do tu viện sản xuất từ nho ở khu vực [[al-Khader (town)|al-Khader]] là khoảng 700.000 lít mỗi năm.<ref>{{chú thích web |url=http://www.bethlehem.ps/shopping/wine.php |title=Wine |last=Jahsan |first=Ruby |publisher=The Centre for Cultural Heritage Preservation |accessdate=
=== Du lịch ===
[[Tập tin:Bethlehem-03-Church of the Nativity.jpg|nhỏ|phải|[[Nhà thờ Giáng sinh]]]]
Du lịch là kỹ nghệ chính ở Bethlehem. Không giống như các địa phương Palestine khác trước năm 2000, đa số dân lao động không làm việc tại Israel.<ref name=OCHA/> Hơn 25% số dân lao động làm việc trực tiếp hoặc gián tiếp trong ngành kỹ nghệ này.<ref name="BPS2"/> Thu nhập về du lịch của Bethlehem chiếm khoảng 65% kinh tế của thành phố và 11% của toàn Palestine.<ref>{{chú thích web |url=http://english.aljazeera.net/NR/exeres/896CF7DD-9446-44C0-9B4D-4BA24A502BDF.htm+ |title=Bethlehem's Struggles Continue |work=Al Jazeera English |accessdate=
[[Nhà thờ Giáng Sinh]] là nơi hấp dẫn du khách, nhất là các người Kitô giáo hành hương. Nhà thờ này ở trung tâm thành phố - một phần của quảng trường Manger – trên hang đá được gọi là Hầm mộ thánh (''Holy Crypt''), nơi chúa Giêsu sinh ra. Gần đó là hang Milk, nơi thánh [[Giêrônimô|Jerome]] đã cư ngụ 30 năm để dịch [[Kinh Thánh]] từ tiếng [[Hebrew]] sang tiếng [[latinh|latin]], gọi là bản dịch [[Vulgate]].<ref name="BMH"/>
Dòng 136:
== Các thành phố kết nghĩa ==
Bethlehem có các thành phố kết nghĩa sau đây.<ref name="PalestineTwinning">''{{chú thích web|url = http://www.twinningwithpalestine.net/groupsinternational.html|title=Twinning with Palestine|accessdate=
{{col-begin}}
{{col-2}}
Dòng 157:
* {{flagicon|ITA}} '''[[Greccio]]''' [[Ý]]
* {{flagicon|ITA}} '''[[Lazio]]''' [[Ý]]
* {{flagicon|ITA}} '''[[Milano|Milan]]''' [[Ý]] <small>''(từ năm 2000)'' <ref name="Milan">{{chú thích web|url=http://www.comune.milano.it/portale/wps/portal/CDM?WCM_GLOBAL_CONTEXT=/wps/wcm/connect/ContentLibrary/In%20Comune/In%20Comune/Citt%20Gemellate|title=''Milano - Città Gemellate''|publisher=[[copyright|©]] 2008 Municipality of Milan (Comune di Milano)|accessdate=
* {{flagicon|ITA}} '''[[Orvieto]]''' [[Ý]]
* {{flagicon|ITA}} '''[[Pavia]]''' [[Ý]]
| |||