Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Đế quốc Áo-Hung”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n sửa chính tả 1, replaced: 1 phần → một phần (2) using AWB
Dòng 71:
|footnotes= 1) [[Hòa ước Saint-Germain-en-Laye (1919)|Hòa ước Saint-Germain]] ký ngày [[10 tháng 9]], [[1919]] và [[Hòa ước Trianon]] ký ngày [[4 tháng 6]], [[1920]].
}}
'''Đế quốc Áo-Hung''', còn gọi là '''Nền quân chủ kép''', '''Quốc gia kép''' là quốc gia [[phong kiến]] theo chế độ [[quân chủ]] ở [[Trung Âu]],<ref name="BKTT VN">[http://dictionary.bachkhoatoanthu.gov.vn/default.aspx?param=292999aWQ9Mzc1MjUmZ3JvdXBpZD0ma2luZD1leGFjdCZrZXl3b3JkPSVjNCU5MCVlMSViYSViZStRVSVlMSViYiU5MEMrJWMzJTgxTystK0hVTkc Mục ''ĐẾ QUỐC ÁO - HUNG'' trong BKTT VN]</ref> từ năm [[1867]] đến năm [[1918]], bao gồm đế quốc Áo ([[thủ đô]] [[Viên]]) và vương quốc Hungary (thủ đô [[Budapest]]), do hoàng đế Áo thuộc dòng họ [[Habsburg]] gốc Đức trị vì.<ref name="BKTT VN"/> Đế quốc Áo-Hung được thành lập dựa trên sự hợp nhất [[đế quốc Áo]] và [[vương quốc Hungary]] vào năm 1867 và lãnh thổ của đế quốc này bao gồm toàn bộ lưu vực [[sông Donau]] mà bây giờ là lãnh thổ của nhiều quốc gia ngày nay như [[Áo]], [[Cộng hoà Séc]], [[Slovakia]], [[Slovenia]], [[Hungary]], [[Croatia]] và 1một phần lãnh thổ của [[Serbia]], [[România]], [[Ba Lan]], bao gồm 73 triệu dân. Trước năm [[1914]], đế quốc Áo-Hung có [[diện tích]] đứng thứ hai châu Âu<ref>Max-Stephan Schulze (1996). ''Engineering and Economic Growth: The Development of Austria-Hungary's Machine-Building Industry in the Late Nineteenth Century'' Frankfurt am Main: Peter Lang. p. 295.</ref> (sau [[đế quốc Nga]]) và [[dân số]] đứng thứ 3 [[châu Âu]] (sau đế quốc Nga và [[đế quốc Đức]]). Trong [[Chiến tranh thế giới thứ nhất]], đế quốc Áo-Hung tham gia phe Liên minh. Chiến tranh kết thúc, phe Liên minh bại trận và đế quốc Áo-Hung tan rã vào tháng 11 năm 1918. Sự kiện này cũng đặt dấu chấm hết cho sự tồn tại của [[nhà Habsburg]] ở [[châu Âu]].
__TOC__
== Thành lập ==
Dòng 94:
Đầu năm [[1918]], làn sóng đấu tranh mạnh mẽ đòi chấm dứt [[chiến tranh]] và [[độc lập]] cho các dân tộc đang chịu sự áp bức của [[nhà Habsburg]] ngày càng lan rộng. Ngày [[16 tháng 10]], hoàng đế [[Karl I của Áo|Karl I]] ra tuyên bố cải cách Đế quốc Áo-Hung thành 1 liên bang các quốc gia dân tộc và trao quyền tự quyết cho các [[dân tộc]]. Tuy nhiên những cải cách này đã không cứu vãn được tình thế. Ngày [[28 tháng 10]], [[Tiệp Khắc]] tuyên bố tách khỏi Đế quốc Áo-Hung. Cùng ngày tại thủ đô [[Viên]] xảy ra 1 cuộc tổng đình công của công nhân Áo đòi chấm dứt chiến tranh. Ngày [[29 tháng 10]], lợi dụng những thất bại của [[Quân đội Áo-Hung]] trong cuộc chiến và không khí cách mạng dâng cao ở Viên, những [[dân tộc Slavơ]] phía nam tuyên bố tách khỏi Đế quốc Áo-Hung và thành lập nhà nước của [[người Serbia]], [[người Croatia]] và [[người Slovenia]]. Ngày 21 tháng 10, các nghị sĩ hạ viện Áo tuyên bố thành lập Quốc hội lâm thời. Thất bại của Đế quốc Áo-Hung trong [[Chiến tranh thế giới thứ nhất]] và thắng lợi của [[Cách mạng tháng Mười Nga]] đã góp phần làm tan rã Đế quốc Áo-Hung. Ngày [[11 tháng 11]] năm 1918, cách mạng ở Đức lật đổ chế độ quân chủ, Chính phủ mới của Đức đầu hàng và Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc. Trước tin đó, hoàng đế Karl I đã tuyên bố thoái vị và chạy trốn khỏi Viên. Hiệp ước Véc-xay ngày 10 tháng 9 năm 1919 đã tách đế quốc Áo-Hung thành 2 quốc gia [[Liên bang Cộng hoà Áo]] và [[Cộng hoà Hungary]].<ref name="BKTT VN"/> Ngày 12 tháng 11, Quốc hội lâm thời của Áo tuyên bố thành lập nước [[Cộng hòa Áo]], chấm dứt hoàn toàn sự thống trị của nhà Hasburg.
 
Trong khi đó [[Hungary]] cũng chịu những ảnh hưởng nặng nề của cuộc chiến tranh do đó nhân dân Hungary cũng bất mãn với Đế quốc Áo-Hung. Đầu tháng 10 tin quân đội Áo-Hung thảm bại ở [[Ý]] càng làm nhân dân Hungary thêm căm phẫn. Ngày [[31 tháng 10]] năm 1918, công nhân và binh lính Hungary tiến hành khởi nghĩa ở [[Budapest]]. Binh lính Áo-Hung vứt bỏ [[quân hiệu]] vào thùng rác, tước [[vũ khí]] [[sĩ quan]] rồi tham gia khởi nghĩa cùng nhân dân. Những người khởi nghĩa nhanh chóng các vị trí quan trọng trong thành phố và đòi thiết lập nhà nước Cộng hòa Hungary độc lập. Một chính phủ liên hiệp đã được thành lập do [[Micha Karoli]] đứng đầu. Ngày [[16 tháng 11]], [[nước cộng hòa vô sản Hungary]] tuyên bố thành lập, nhà Hasburg bị lật đổ và Đế quốc Áo-Hung cũng chính thức chấm dứt sự tồn tại sau 51 năm và trên vùng lãnh thổ của Đế quốc Áo-Hung xây dựng nên 3 quốc gia: [[Áo]], [[Hungary]] và [[Tiệp Khắc]], 1một phần đất của [[Ba Lan]] và [[Nam Tư]].
 
== Cờ và quốc huy ==