Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Matteo Ricci”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
→Tham khảo: AlphamaEditor, Restructure category + change Thể loại:Mất 1610 by Thể loại:Mất năm 1610, Executed time: 00:00:02.1201212 using AWB |
Không có tóm lược sửa đổi |
||
Dòng 1:
{{Hộp thông tin Tu sĩ
| name = <small>Servant of God</small><br />Matteo Ricci
| image = Ricciportrait.jpg
| caption = Chân dung Matteo Ricci
| religion = [[Giáo hội Công giáo Rôma]]
| order = [[Dòng Tên]]
| ethnicity = [[Người Ý]]
| birth_name =
| birth_date = {{Ngày sinh|1552|10|06|df=y}}
| birth_place = [[Macerata]], [[Papal States]]
| death_date = {{Ngày mất và tuổi|1610|5|11|1552|10|6|df=y}}
| death_place = [[Bắc Kinh]], [[nhà Minh]]
| resting_place = Nghĩa trang Zhalan
| resting_place_coordinates =
| location =
| title = Tổng giám mục về Thiên chúa Giáo tại Trung Quốc
| period = 1597–1610
| successor = [[Nicolò Longobardo]]
| reason = His death
| rank = Tổng giám mục
| works = [[Khôn dư vạn quốc toàn đồ]]
| ordination =
| influences=[[Alessandro Valignano]], [[Christopher Clavius]]
}}
{{Infobox Chinese
'''Matteo Ricci''' ([[6 tháng 10]] năm [[1552]] - [[11 tháng 5]] năm [[1610]]; [[chữ Hán phồn thể|phồn thể]]: 利瑪竇; [[chữ Hán giản thể|giản thể]]: 利玛窦; [[bính âm Hán ngữ|bính âm]]: ''Lì Mǎdòu'', [[Từ Hán-Việt|Hán Việt]]: Lợi Mã Đậu) là một tu sĩ [[Dòng Tên]] [[Công giáo]] [[người Ý]].▼
|collapse=yes
|s={{linktext|利|玛|窦}}
|t={{linktext|利|瑪|竇}}
Matteo Ricci sinh năm [[1552]] tại [[Macerata]], ông bắt đầu học thần học và luật tại trường Công giáo Roma. Năm 1577, ông đăng ký trở thành thành viên của một đoàn thám hiểm tới [[Ấn Độ]] và chuyến đi bắt đầu từ tháng 3 năm 1578 từ [[Lisboa]], [[Bồ Đào Nha]]. Ông tới [[Goa]], một thuộc địa của Bồ Đào Nha tại [[Ấn Độ]], vào tháng 9 năm 1578 và bốn năm sau đó được đưa tới [[Trung Quốc]].▼
|p=Lì Mǎdòu
|mi={{IPAc-cmn|l|i|4|-|m|a|3|d|ou|4}}
|altname=Hiệu
|s2={{linktext|西|泰}}
|t2={{linktext|西|泰}}
|showflag=stp
|p2=Xītài
|mi2={{IPAc-cmn|x|i|1|t|ai|4}}
|vie=Lợi Mã Đậu
}}
▲'''Matteo Ricci''' ([[6 tháng 10]] năm [[1552]] - [[11 tháng 5]] năm [[1610]]; [[chữ Hán phồn thể|phồn thể]]: 利瑪竇; [[chữ Hán giản thể|giản thể]]: 利玛窦; [[bính âm Hán ngữ|bính âm]]: ''Lì Mǎdòu'', [[Từ Hán-Việt|Hán Việt]]: Lợi Mã Đậu), hiệu Tây Thái (西泰), là một tu sĩ [[Dòng Tên]] [[Công giáo]] [[người Ý]].
[[File:Matteo Ricci 2.jpg|thumb|200px|right|Matteo Ricci mặc trang phục Trung Hoa.]]
▲Matteo Ricci sinh năm [[1552]] tại [[Macerata]], ông bắt đầu học thần học và luật tại trường Công giáo Roma. Năm 1577, ông đăng ký trở thành thành viên của một đoàn thám hiểm tới [[Ấn Độ]] và chuyến đi bắt đầu từ tháng 3 năm 1578 từ [[Lisboa]], [[Bồ Đào Nha]]. Ông tới [[Goa]], một thuộc địa của Bồ Đào Nha tại [[Ấn Độ]], vào tháng 9 năm 1578 và bốn năm sau đó,
== Hoạt động tại Trung Quốc ==
[[File:Matteo Ricci's way from Macau to Beijing.jpg|260px|thumbnail|right|Hành trinhg mà Matteo Ricci đi từ Ma Cao tới Bắc Kinh]]
Năm 1582, Ricci bắt đầu học tiếng về ngôn ngữ và phong tục Trung Quốc tại [[Ma Cao]], một trạm giao thương của Bồ Đào Nha ở Nam Trung Hoa, và trở thành một học giả [[phương Tây]] hiếm có đã học được văn bản chữ viết cổ điển của Trung Quốc. Năm sau đó, thì Ricci bắt đầu du thám vào sâu đại lục, nhờ chuyến thăm tới Triệu Khánh thuộc Quảng Đông, tỉnh Quảng Tây từ lời mời của tổng trấn Triệu Khánh thời đó là Wang P'an, người đã nghe về tài [[toán học]] và vẽ [[bản đồ]] của Ricci. Ông ở đó từ năm 1583 tới năm 1589 trước khi phải rời đi sau khi bị trấn tổng mới nơi này trục xuất. Chính tại Triệu Khánh, Ricci đã vẽ bản đồ thế giới đầu tiên bằng [[tiếng Trung Quốc|tiếng Hoa]].▼
Tháng 8 năm 1582, Ricci bắt đầu học tiếng về ngôn ngữ và phong tục Trung Quốc tại [[Ma Cao]], một trạm giao thương của Bồ Đào Nha ở Nam Trung Hoa, và trở thành một học giả [[phương Tây]] hiếm có đã học được văn bản chữ viết cổ điển của Trung Quốc.<ref>Gallagher (trans) (1953), pp. 131-132, 137</ref>
▲
Trong các chuyến du hành sau đó, Ricci tới [[Nam Kinh]] và [[Nam Xương]] năm 1595, [[Thông Châu]] năm 1598 và sau đó tới [[Bắc Kinh]] lần đầu tiên vào ngày 7 tháng 9 năm 1598. Tuy nhiên, do cuộc chiến tranh Nhật Bản Triều Tiên vào thời điểm đó nên ông không được thăm cung điện hoàng gia. Sau hai tháng chờ đợi, Ricci rời Bắc Kinh để tới Nam Kinh và rồi dừng chân tại [[Tô Châu]] thuộc tỉnh [[Giang Tô]].▼
▲Trong các chuyến du hành sau đó, Ricci tới [[Nam Kinh]] và [[Nam Xương]] năm 1595, [[Thông Châu]] năm 1598 và sau đó tới [[Bắc Kinh]] lần đầu tiên vào ngày 7 tháng 9 năm 1598. Tuy nhiên, do cuộc chiến tranh Nhật Bản Triều Tiên vào thời điểm đó nên ông không được thăm cung điện hoàng gia. Sau hai tháng chờ đợi, Ricci rời Bắc Kinh để tới Nam Kinh và rồi dừng chân tại [[Tô Châu]] thuộc tỉnh [[Giang Tô]].<ref>Gallagher (253), pp. 205-227</ref>
Năm 1601, Ricci trở lại Bắc Kinh, tuy lần đầu ông không được diện kiến hoàng đế Trung Hoa nhưng sau khi tặng hoàng đế chiếc đồng hồ rung chuông, Ricci cuối cùng cũng được phép tận tay trao món quà cho hoàng đế [[Minh Thần Tông]] tại cung điện và Ricci cũng chính là người phương Tây đầu tiên được mời vào [[Tử Cấm Thành]] của Trung Quốc.
Hàng 23 ⟶ 59:
Dù cho Ricci được quyền tự do vào Tử Cấm Thành nhưng ông lại không được gặp mặt Minh Thần Tông, nhưng bù lại ông được Minh Thần Tông trao cho chức vụ tổng giám mục về Thiên chúa Giáo tại Trung Quốc. Nhờ đó mà Ricci có cơ hội được gặp nhiều quan chức cũng như các nhân vật hàng đầu về văn hóa tại Bắc Kinh thời đó.
Năm 1602, Matteo Ricci và viên quan Trương Văn Đảo, dịch giả Lý Chi Tảo, theo yêu cầu của Hoàng đế Minh Thần Tông đã xuất bản [[Khôn dư vạn quốc toàn đồ]], là bản đồ thế giới chữ Hán kiểu phương Tây sớm nhất được biết tới, được in ra tại Trung Quốc.
Ricci học rất nhiều về lịch sử và văn hóa Trung Hoa và ông cũng là người phương Tây đầu tiên tìm hiểu về cộng đồng người [[Do Thái]] ở Trung Hoa. Ông từng được liên hệ riêng bởi một thành viên của cộng đồng dân Do Thái tại Bắc Kinh năm 1605. Dù không bao giờ gặp mặt cộng đồng này ở Hà Nam một cách chính thức nhưng Ricci cũng gửi một người truyền giáo tới đó ba năm sau vào năm 1608, đây là một trong rất nhiều nhiệm vụ được ủy quyền bởi nhà thờ.▼
▲Ricci học rất nhiều về lịch sử và văn hóa Trung Hoa và ông cũng là người phương Tây đầu tiên tìm hiểu về cộng đồng người [[Do Thái]] ở Trung Hoa. Ông từng được liên hệ riêng bởi một thành viên của cộng đồng dân Do Thái tại Bắc Kinh năm 1605. Dù không bao giờ gặp mặt cộng đồng này ở Hà Nam một cách chính thức nhưng Ricci cũng gửi một người truyền giáo tới đó ba năm sau vào năm 1608, đây là một trong rất nhiều nhiệm vụ được ủy quyền bởi nhà thờ.<ref name=white>White, William Charles. ''The Chinese Jews''. New York: Paragon Book Reprint Corporation, 1966</ref>
Ricci cũng có gặp gỡ và trao đổi với sứ thần [[nhà Triều Tiên]] tại Trung Quốc là [[Lý Túy Quang]]. Các sách vở về phương Tây của ông được Lý Túy Quang sưu tầm và truyền bá sang Triều Tiên. Lý Túy Quang dựa vào các kiến thức mới về phương Tây để xây dựng nên trường phái [[Nho giáo]] mới là Thực học và viết cuốn bách khoa đầu tiên của Triều Tiên là Chi Phong loại thuyết (Jibong yuseo).<ref>National Assembly, Republic of Korea: [http://korea.assembly.go.kr/history_html/history_07/jos_L_07.jsp Korea History]</ref>
Ricci sống tại Trung Quốc cho tới khi ông qua đời ngày 11 tháng 5 năm 1610 tại Bắc Kinh.
Hàng 30 ⟶ 70:
* [[Lịch sử Trung Quốc]]
== Sách tham khảo==
▲{{commons|Matteo Ricci}}
* Dehergne, Joseph, S.J. (1973). ''Répertoire des Jésuites de Chine de 1552 à 1800.'' Rome: Institutum Historicum S.I. [http://www.worldcat.org/title/repertoire-des-jesuites-de-chine-de-1552-a-1800/oclc/462805295&referer=brief_results OCLC 462805295]
* Hsia, R. Po-chia. (2007). "The Catholic Mission and translations in China, 1583–1700" in ''Cultural Translation in Early Modern Europe'' (Peter Burke and R. Po-chia Hsia, eds.). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9780521862080 ISBN 0521862086; [http://www.worldcat.org/title/cultural-translation-in-early-modern-europe/oclc/76935903&referer=brief_results OCLC 76935903]
{{thể loại Commons|Matteo Ricci}}▼
* [[Jonathan D. Spence|Spence, Jonathan D.]]. (1984). ''The Memory Palace of Matteo Ricci.'' New York: Viking. ISBN 9780670468300; [http://www.worldcat.org/title/memory-palace-of-matteo-ricci/oclc/230623792?referer=br&ht=edition OCLC 230623792]
*Vito Avarello, L'oeuvre italienne de Matteo Ricci : anatomie d'une rencontre chinoise, Paris, Classiques Garnier, 2014, 738p. (ISBN 978-2-8124-3107-4)
==Tham khảo==
{{tham khảo}}
{{DEFAULTSORT:Ricci, Matteo}}
| |||