Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Lê Tân”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 1:
{{Thông tin nhân vật hoàng gia
| tên = Kiến Trinhvương Tĩnh VươngTân
| tướcnative vịname = Hoàng tử建王鑌
| tước vị = [[Hoàng tử]] [[Việt Nam]]
| thêm = vietnam
| hình =
| cỡ hình =
| ghi chú hình =
| chức vị = Kiến Vương
| tại vị = [[1471]] – [[1502]]
| tiền nhiệm =
| nhiếp chính =
| kế nhiệm =
| hoàng tộc = [[Nhà Hậu Lê]]
| kiểu hoàng tộc = Triều đại
| tên đầy đủ = Lê Tân (黎鑌)
| kiểu tên đầy đủ = Tên thật húy
| phối ngẫu = [[Trịnh Thị Tuyên]]
| thông tin con cái = ẩn
| con cái = [[Lê SùngMinh Tông]]<br>[[Lê Tương Dực|Tương Dực Đế]] Lê Oanh<br>Mục Ý Vương [[Lê Vinh]]<br>Dực Cung Vương [[Lê Quyên]]
| miếu hiệu = [[Đức Tông]] (德宗)
| thụy hiệu = <font color = "grey">Phối Thiên Dụ Thánh Ôn Lương Quang Minh Văn Triết Khoan Hoằng Chương Tín Tuy Hưu Mục Hiếu Kiến hoàng đế</font></br>配天裕聖溫良光明文哲寬弘彰信綏休睦孝建皇帝
| thụy hiệu = [[Tĩnh Vương|Trinh Tĩnh Vương]]<br>[[Kiến Đế|Kiến Hoàng đế]]
| cha = [[Lê Thánh Tông]]
| mẹ = Sùng[[Nhu viênHuy Phùnghoàng Thị Quýhậu]]
| sinh = [[19 tháng 8]], [[1466]]
| nơi sinh = [[Hà Nội|Đông Kinh]]
| mất = [[{{ngày mất và tuổi|1502]]|11|6|1466|8|19}}
| nơi mất = [[Hà Nội|Đông Kinh]]
| nơi an táng = [[Thụ Tiết lăng]]
}}
'''Lê Tân''' ([[chữ Hán]]: 黎鑌; [[19 tháng 8]], [[1466]] &ndash; [[6 tháng 11]], [[1502]]<ref name = "ĐVTS">Theo [[Đại Việt thông sử]] của [[Lê Quý Đôn]]</ref>), làcòn mộtgọi [[tông thất]] nhà [[Nhàlà '''Lê sơ|LêĐức sơ]]Tông''' trong(黎德宗) [[lịchhay sử'''Kiến ViệtTrinh Nam]].Tĩnh Ôngvương''' là(建貞靚王)<ref ngườiname [[hương]]= [[Lam Sơn]]"ĐVTS"></ref>, huyệnlà một [[Lươngtông Giangthất]], [[phủNhà (địnhLê hướng)|phủsơ]] [[Thanh Hoa]], nay là huyệntrong [[Thọlịch Xuân]],sử [[tỉnh]]Việt [[Thanh HóaNam]].
 
Ông là cha ruột của [[Lê Tương Dực]] và là tổ phụ của [[Lê Chiêu Tông]], nên được truy tôn là '''Đức Tông Kiến hoàng đế''' (德宗建皇帝).
 
==Thân thế==
LêÔng Tânsinh vào ngày mậu dần, mồng [[8 tháng 8]] âm lịch, năm Quang Thuận thứ 7 ([[1466]]), là con trai thứ năm5 của vua [[Lê Thánh Tông]] Lê Tư Thành, mẹ ông là SùngPhùng viênthị, sau truy tôn thành [[PhùngNhu ThịHuy Quýhoàng hậu]]<ref name = "ĐVTS"></ref>.
 
Mùng [[10 tháng 7]] năm [[1471]], [[Lê Thánh Tông|vua chahoàng Lê Thánh Tông]]đế sai Thái bảo Hộ Bộ thượng thư kiêm thái tử thái bảo [[Lê Cảnh Huy]]<ref name = "ĐVTS"></ref> mang kim sách, sắc phong cho ông vương hiệu '''Kiến Vương''' (建王). Vì thế ông được gọi là '''Kiến Vương Tân''' (建王鑌).
 
==Cuộc đời==
Kiến Vương từ thuở bình sinh đã thông minh hiếu học. Vào thời vuaThánh Tông hoàng chađế trị vì, ông đã biên soạn bộ ''[[Lạc Uyển thư nhàn]]'' hay ''Lạc Uyển dư nhàn'' gồm 1 tập. Khi [[Lê Thánh Tông]] họa thơ thường sai ông họa lại<ref name = "ĐVTS"></ref>.
 
[[Phan Huy Chú]] bình luận về bộ ''Lạc Uyển thư nhàn'' của ông như sau<ref>[http://www.vietgle.vn/beta/Default.aspx?t=1&pid=6295&key=L%C3%AA+T%C3%A2n&type=A0 Lê Tân]</ref>:
{{cquote|
''Kiến Vương là người trầm tĩnh sâu xa, ham học, giỏi văn, những bài họa thơ ngự chế của [[Vua Việt Nam|vua]] [[Lê Thánh Tông]] có nhiều câu hay... Cách điệu trong trẻo mà khỏe khuắn, được nhiều người đương thời khen ngợi''.
Hàng 44 ⟶ 43:
[[Lê Tung]] cũng nhắc đến tác phẩm này trong ''Việt giám thông khảo tổng luận''<ref>[[Đại Việt sử ký toàn thư|Đại Việt Sử ký Toàn thư]],Việt Giám Thông khảo Tổng Luận</ref>:
{{cquote|
''...Đọc các tập Lạc Uyển dư nhàn của Đức Tông Kiến Hoàng Đế mà hiểu đúng nguồn gốc sâu xa của mẫu mực [[Hoàng đế|đế]] [[vương]]...''}}
}}
 
==Gia đình==
Kiến vương Lê Tân có chính thất là bà [[Trịnh Thị Tuyên]], quê ởngười làng [[Thủy Chú]], huyện [[Lôi Dương]], cócon gái thứ 4 của Đô đốc thiêm sự kiêm Tả công chính [[Trịnh Trọng Phong]] (鄭仲峯), ông nội là Dương Vũ công thần Ngọc quận công [[Trịnh Khắc Phục]]. Phu nhân sinh được 4 người con trai:
# Cẩm Giang Vương [[Lê Sùng]] ([黎漴)], bị [[Lê Uy Mục]] giết năm 1509. Tương Dực Đế kế vị, sautruy đượcphong ông thành '''Trang Định đại vương''' (莊定大王). Sau thì con traitrưởng là [[Lê Chiêu Tông]] truy tôn miếu hiệu là Lê '''Minh Tông Triết hoàng đế''' (明宗哲皇帝)<ref name = "ĐVTS"></ref>.
# Giản Tu Công [[Lê Tương Dực|Lê Oanh]], sau[黎瀠]; là vua Lêtức '''Tương Dực hoàng đế''' (襄翼皇帝).
# Tĩnh Lượng công [[Lê Vinh]] ([黎濴)], bị [[Lê Uy Mục]] giết năm [[1509]], được truy tôn là '''Mục Ý vương''' (穆懿王)<ref name = "ĐVTS"></ref>.
# [[Lê Quyên]] ([黎蠲) (còn nhỏ chưa được phong)], bị [[Lê Uy Mục]] giết năm 1509, được truy tôn là '''Dực Cung vương''' (德恭王)<ref name = "ĐVTS"></ref>.
 
Hai người cháu của ông là '''Lê Y''' và '''Lê Xuân,''' - con của [[LêCẩm Giang vương Sùng]], - sau cũng lên làmngôi vuahoàng đế, tức [[Lê Chiêu Tông]] và [[Lê Cung Hoàng]]. Một người cháu khác của ông là [[Lê Quang Trị]], - con của [[Mục Ý Vương]] cũng lên làm vuangôi trong 3 ngày năm [[1516]], rồi bị giết.
 
==Truy tôn==
'''Kiến Vương''' mất ngày [[Bính Ngọ]] năm Nhâm Tuất (tức ngày [[6 tháng 11]], năm [[1502]]), dưới thời trị vì của vua anh là [[Lê Hiến Tông]], thọ 37 tuổi. VuaĐế nghỉ chầu 3 ngày, ban tên thụy là '''Trinh Tĩnh''' (貞靚)<ref name = "ĐVTS"></ref>.
Sau khi lên ngôi vua, ngàyNgày [[29 tháng Chạp]] năm Kỷ Tỵ ([[1509]]), vua [[Lê Tương Dực]] truy tôn thuỵ hiệu cho chaKiến mìnhVương là '''Phối Thiên Dụ Thánh Ôn Lương Quang Minh Văn Triết Khoan Hoằng Chương Tín Tuy Hưu Mục Hiếu Kiến hoàng đế''' (配天裕聖溫良光明文哲寬弘彰信綏休睦孝建皇帝)<ref name = "ĐVTS"></ref>. Mộ phần gọi là [[Thụ Tiết lăng]] (受节陵).
 
Năm [[1516]], [[Lê YChiêu Tông]] là cháu đích tôn của Kiến Vương,Hoàng tứcĐế, con trưởng của CẩmMinh GiangTông VươngTriết Lêhoàng Sùng lên ngôi [[vua]], tức là [[Lê Chiêu Tông]]đế, đã truy tôn ông nội [[miếu hiệu]] là ''[[Đức Tông'']] (德宗), [[thụy hiệu|thuỵ hiệu]] là ''[[Kiến Đế|Kiến hoàng đế]]''.
 
==Tham khảo==
Hàng 74 ⟶ 72:
[[Thể loại:Nhà thơ Việt Nam thời Lê sơ]]
[[Thể loại:Sinh 1466]]
[[Thể loại:Mất năm 1502]]
[[Thể loại:Hoàng tộc nhà Hậu Lê]]
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Lê_Tân”