Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Thần thoại Hy Lạp”

{{xem thêm|Thần Hy Lạp nguyên thủy|Cây phả hệ các vị thần Hy Lạp}}

 

 

Sau đó, Gaia đã nói với Cronus rằng: "Con trai của con sẽ lật đổ con như con đã lật đổ cha mình". Điều đó làm Cronus hoảng sợ và khi Rhea sinh con, ông lập tức nuốt đứa con đó vào bụng. Rhea ghét điều này và lừa ông bằng cách giấu Zeus và quấn một hòn đá trong chiếc khăn tã, thứ mà Cronus nuốt. Khi Zeus đủ lớn, ông cho Cronus uống một thứ thuốc mê khiến ông ta nôn mửa, tuôn những đứa trẻ khác của Rhea ra ngoài cùng với hòn đá, vốn nằm trong dạ dày Cronus bấy lâu. Zeus sau đó đương đầu với Cronus trong một cuộc chiến kéo dài mười năm tranh ngôi chúa tể các vị thần, thường được gọi là cuộc chiến với các Titan (Τιτανομαχία, Titanomachía) do phần lớn các Titan tham chiến ở phe Cronus. Cuối cùng, với sự giúp đỡ của các Cyclops (mà Zeus giải phóng từ Tartarus), Zeus và các anh chị em đã chiến thắng, trong khi Cronus và các Titan bị quẳng xuống giam ở [[Tartarus]]<ref name="Theogony713-735">Hesiod, ''Theogony'', [[s:Theogony|713–735]]</ref>. Zeus lấy chị gái của mình là Hera và 6 anh chị em chia nhau cai quản thế giới. Ai cũng cho mình là có công lớn nhất nên đều muốn được cai trị bầu trời (đỉnh Olympia), Zeus bèn chọn cách rút thăm và có sau đó: Poseidon cai quản biển cả, Zeus là bầu trời, không may cho Hades, ông phải cai quản địa ngục.

Theo thần thoại thời kì Cổ điển, sau khi đẩy lùi các Titan, chư thần mới của các nam thần và nữ thần được xác lập. Trong số các vị thần Hy Lạp chính có các vị thần Olympia, tức những thần cư trú trên đỉnh [[Núi Ólympos|Olympus]] dưới sự quản lý của Zeus. (Giới hạn số lượng các thần này ở con số 12 dường như là một ý tưởng tương đối hiện đại<ref name="Stoll8">H.W. Stoll, ''Religion and Mythology of the Greeks'', 8</ref>). Bên cạnh các thần Olympia, người Hy Lạp còn tôn thờ rất nhiều các vị thần đồng nội, thần satyr [[Pan (thần thoại|Pan]], các [[Nymph]] (các linh hồn của sông ngòi), các [[Nữ thần nước|Naiad]] (sống ở các khe suối), các [[Dryad]] (linh hồn cây), các [[Nữ thần biển|Nereid]] (cư ngụ ở biển), các thần sông, các [[Satyr]], và nhiều vị khác. Thêm vào đó, có các thế lực bóng tối ở âm phủ, như các [[Erinyes]] (hay Cuồng nộ), được cho là luôn truy đuổi những người phạm trọng tội với người có quan hệ máu mủ<ref name="BrRel">{{cite encyclopedia|title=Greek Religion|encyclopedia=Encyclopædia Britannica|year=2002}}</ref>. Để vinh danh chư thần Hy Lạp cổ, các nhà thơ sáng tác các ‘’Bài ca Hómēros’’ (một tập hợp 33 bài ca)<ref name="Cashford174">J. Cashford, ''The Homeric Hymns'', vii</ref>. [[Gregory Nagy]] coi "những bài ca Hómēros như những khúc dạo đầu đơn giản (so với ''Thần phả''), mỗi bài khấn cầu một vị thần"<ref name="Nagy54">G. Nagy, ''Greek Mythology and Poetics'', 54</ref>.

 

 

Mỗi vị thần xuất thân từ một phả hệ riêng, theo đuổi những mối quan tâm khác nhau, có một thẩm quyền nhất định, và có cả một cá tính độc nhất; tuy nhiên, những mô tả này nảy sinh từ vô số những biến thể cổ xưa có tính địa phương, mà chính chúng không luôn luôn nhất trí với nhau. Khi các vị thần được nhắc đến trong thơ ca, lời cầu nguyện hay lễ tế, họ thường được liên hệ bởi một tổ hợp các tên gọi và tính ngữ, thứ xác định họ bởi những sự khác biệt này (tên gọi, tính ngữ) với các biểu diễn khác về chính họ (ví dụ, ''Apollo Musagetes'' - "[[Apollo]], chỉ huy các [[Muse]]" gắn với vai trò thần nghệ thuật, trong khi ''Apollo Argyrotoxus'' - "Apollo, vị thần với cung bạc" ứng với vai trò thần săn bắn). Tương tự, thuộc ngữ có thể xác định một khía cạnh đặc biệt và có tính địa phương của vị thần, và đôi khi được cho là cổ xưa ngay từ thời Cổ điển của Hy Lạp.

''Tập Anh hùng ca'' (Epikos Kyklos), một tuyển tập các sử thi anh hùng, bắt đầu với những sự kiện dẫn đến chiến tranh: [[Eris (thần thoại)|Eris]] và [[quả táo vàng]] của Kallisti, [[sự phân xử của Paris]], vụ bắt cóc [[Helen thành Troia|Helen]], lễ hiến tế [[Iphigenia]] ở [[Avlida|Aulis]]. Để lấy lại Helen, những người Hy Lạp thực hiện một chuyến viễn chinh vĩ đại dưới quyền tổng chỉ huy của anh trai [[Menelaus]], Agamemnon, vua của Argos hay [[Mycenae]], nhưng những người Troia từ chối trả lại Helen. ''Iliad'', được đặt trong bối cảnh năm thứ mười của cuộc chiến, kể về mối bất hòa giữa Agamemnon và Achilles, người là chiến binh Hy Lạp ưu tú nhất, và cái chết nối tiếp nhau của người bạn yêu dấu của Achilles là [[Patroclus]] và con út của vua Troia [[Priam]], [[Hector]]. Sau cái chết của Hector, Troia được hỗ trợ thêm bởi hai đồng minh bên ngoài, [[Penthesilea]] - nữ hoàng của bộ lạc [[chiến binh Amazon|Amazon]], và [[Memnon (thần thoại)|Memnon]], vua của [[Ethiopia]] và con trai của nữ thần bình minh [[Eos]]<ref name="TrBr">{{cite encyclopedia|title=Troy|encyclopedia=Encyclopædia Britannica|year=2002}}</ref>. Achilles tiêu diệt cả hai người, nhưng Paris đã giết Achilles với một mũi tên cắm vào gót chân, phần duy nhất của cơ thể ông có thể bị thương tổn của bởi vũ khí con người. Trước khi chiếm được Troia, những người Hy Lạp phải chiếm được bức tượng gỗ (gọi là ''Palladium'') Pallas Athena bảo vệ sự tồn vong của thành phố. Cuối cùng, với sự giúp đỡ của Athena, họ xây dựng [[Con ngựa thành Troia|Con ngựa gỗ thành Troia]]. Bất chấp những sự cảnh báo của con gái Priam là [[Cassandra]], dân chúng Troia bị thuyết phục bởi [[Sinon]], một người Hy Lạp giả vờ đào ngũ, đã đem con ngựa gỗ khổng lồ vào trong bức tường thành Troia để hiến cho Athena; thầy tư tế Laocoon, người cố gắng tiêu hủy con ngựa, đã bị giết bởi những con rắn biển. Vào ban đêm người Hy Lạp hành quân trở lại, và lính Hy Lạp từ trong con ngựa chui ra mở cổng thành. Trong cuộc cướp phá triệt để sau đó, Priam và những con trai còn lại bị giết; những người phụ nữ bị bắt làm nô lệ ở nhiều thành bang Hy Lạp khác nhau. Những chuyến hành trình hồi hương của những chỉ huy quân Hy Lạp (bao gồm những chuyến lưu lạc của [[Odysseus (thần thoại)|Odysseus]] và Aeneas, và sự sát hại Agamemnon) được kể trong hai anh hùng ca, ''[[Nostoi]]'' (''Những cuộc trở về'') đã thất lạc và ''Odýsseia'' của Hómēros <ref name="HeliosTr">{{cite encyclopedia|title=Trojan War|encyclopedia=Encyclopaedia The Helios|year=1952}}</ref>. Tập anh hùng ca Troia cũng bao gồm những cuộc phiêu lưu của thế hệ con cháu những người tham chiến ở Troia (ví dụ như [[Orestes (thần thoại)|Orestes]] và [[Telemachus]])<ref name="TrBr"/>.

 

 

== Các quan niệm của người Hy Lạp và La Mã về thần thoại ==

Sau sự nổi lên của triết học, lịch sử, văn xuôi và [[chủ nghĩa duy lý]] ở cuối thế kỉ 5 trước CN, số phận của huyền thoại trở nên bất trắc, và các phổ hệ thần thoại nhường chỗ cho một quan niệm về lịch sử, thứ cố loại trừ những hiện tượng siêu nhiên (như công trình lịch sử của [[Thucydides]])<ref name="Griffin80">J. Griffin, ''Greek Myth and Hesiod'', 80</ref>. Trong khi các nhà thơ và nhà viết kịch gia công các huyền thoại, các nhà triết học và sử học Hy Lạp bắt đầu phê phán chúng<ref name="Miles7"/>.

 

 

Tuy nhiên, ngay cả Plato cũng không tìm cách dứt bỏ chính ông và xã hội của ông khỏi ảnh hưởng của thần thoại; sự miêu tả của ông về [[Sokrates]] dựa trên các mô hình bi kịch và anh hùng ca truyền thống, được sử dụng bởi triết gia để ca ngợi cuộc đời chính trực của người thầy của ông <ref name="Apology28b-d">Plato, ''Apology'', [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text.jsp?doc=Plat.+Apol.+28b&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0170 28b-d]</ref>.

Trong thời kỳ [[Hy Lạp thời kỳ Hy Lạp hóa|Hy Lạp hóa]], thần thoại giữ thanh thế về tri thức tinh hoa, đánh dấu những người sở hữu nó thuộc về một giai cấp nào đó. Cùng thời điểm đó, sự trở lại hoài nghi của thời đại Cổ điển trở nên mạnh mẽ hơn bao giờ hết<ref name="Gale89">M.R. Gale, ''Myth and Poetry in Lucretius'', 89</ref>. Nhà ghi chép thần thoại [[Euhemerus]] thiết lập nên truyền thống tìm kiếm những cơ sở lịch sử thực sự cho các nhân vật và sự kiện thần thoại<ref name="BrEuh">{{cite encyclopedia|title=Eyhemerus|encyclopedia=Encyclopædia Britannica|year=2002}}</ref>. Mặc dù công trình gốc của ông (''Hiera Anagraphê'', tức "Lịch sử thiêng liêng") bị thất lạc, nhưng nó được biết đến thông qua những gì được ghi chép bởi Diodorus và [[Lactantius]]<ref>R. Hard, ''The Routledge Handbook of Greek Mythology'', 7</ref>.

 

 

* Các vị thần của tự nhiên: các dạng nhân cách hóa của các hiện tượng tự nhiên như mưa, bão, lửa...

 

== Giải thích dưới cách nhìn hiện đại ==

 

===Các cách tiếp cận so sánh và phân tâm học===