Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Chuối”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n Đã lùi lại sửa đổi của 123.16.146.103 (Thảo luận) quay về phiên bản cuối của Tuanminh01
n replaced: tháng 10]], 20 → tháng 10 năm 20, tháng 12, 20 → tháng 12 năm [[20 using AWB
Dòng 17:
'''Chuối''' là tên gọi các loài cây thuộc [[Chi (sinh học)|chi]] ''[[Musa (chi)|Musa]]''; trái của nó là [[quả|trái cây]] được ăn rộng rãi nhất. Những cây này có gốc từ vùng [[nhiệt đới]] ở [[Đông Nam Á]] và [[Úc]]. Ngày nay, nó được trồng khắp vùng nhiệt đới.<ref>{{Chú thích web|url=http://agroforestry.net/tti/Musa-banana-plantain.pdf|title=''Musa'' species (banana and plantain)|author=Scot C. Nelson|first=Scot C.|last=Nelson|coauthors=Randy C. Ploetz; và Angela Kay Kepler|work=Species Profiles for Pacific Island Agroforestry|publisher=Traditional Tree Initiative|year=2006|format=[[PDF]]|language=tiếng Anh}}</ref>
 
Chuối được trồng ở ít nhất 107 quốc gia.<ref name="fao">{{Chú thích web|title=ProdSTAT: Crops|work=FAOSTAT|publisher=[[Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Thế giới]]<!-- Tổ chức Nông lương Thế giới -->|year=2005|url=http://faostat.fao.org/site/567/DesktopDefault.aspx?PageID=567|accessdate=[[9 tháng 12]], năm [[2006]]}}</ref> Ở nhiều vùng trên thế giới và trong thương mại, "chuối" là từ thường được dùng để chỉ các loại quả chuối mềm và ngọt. Những giống cây trồng có quả chắc hơn được gọi [[chuối lá]]. Cũng có thể cắt chuối mỏng, sau đó đem chiên hay nướng để ăn giống như [[khoai tây]]. Chuối khô cũng được nghiền thành bột chuối.
 
Quả của những cây chuối dại (ở Việt Nam còn gọi là chuối rừng) có nhiều hột lớn và cứng. Nhưng hầu hết loại chuối được buôn bán để ăn thiếu hột (xem [[Trái cây không có hột]]) vì đã được thuần hóa lâu đời nên có bộ nhiễm sắc thể tam bội. Có hai loại chuối cơ bản: các dạng ''chuối tráng miệng'' có màu vàng và được ăn khi chín, còn các loại ''chuối nấu'' được nấu khi còn màu xanh. Hầu hết chuối được [[xuất khẩu]] thuộc về loại đầu tiên; tuy nhiên, chỉ khoảng 10–15% tổng sản lượng chuối được xuất khẩu. [[Hoa Kỳ]] và các nước trong [[Liên minh châu Âu]] [[nhập khẩu]] chuối nhiều nhất.
Dòng 35:
[[Tập tin:Banana ancestors (Musa acuminata and Musa balbisiana) original range.png|thumb|Phạm vi phân bố của tổ tiên của chuối ăn hiện đại. [[Musa acuminata]] được thể hiện trong màu xanh lá cây và [[Musa balbisiana]] trong màu cam.<ref name="hather">{{chú thích sách|chapter=Tracking the banana: its significance in early agriculture|author=Edmond de Langhe & Pierre de Maret|editor=Jon G. Hather|title =The Prehistory of Food: Appetites for Change|publisher =Routledge|year =2004|page=372|isbn =978-0-203-20338-5|url =http://books.google.com/books?id=DMgKW9HleFoC&lpg=PP1&pg=PA372}}</ref>]]
 
Chuối được thuần hóa ở Đông Nam Á. Nhiều loài chuối dại vẫn còn mọc lên ở [[New Guinea]], [[Malaysia]], [[Indonesia]], và [[Philippines]]. Gần đây, di tích về [[khảo cổ học]] và môi trường cổ tại [[đầm lầy Kuk]] ở tỉnh [[Cao nguyên Tây (Papua New Guinea)|Cao nguyên Tây]], [[Papua New Guinea]] gợi ý rằng chuối được trồng ở đấy bắt đầu trễ nhất năm 5000 [[Công Nguyên|TCN]], nhưng có thể từ 8000 TCN.<ref>{{Chú thích web|title=Tracing antiquity of banana cultivation in Papua New Guinea|publisher=The Australia & Pacific Science Foundation|date=[[24 tháng 10]], năm [[2006]]|url=http://apscience.org.au/projects/PBF_02_3/pbf_02_3.htm|accessdate = 2007-09-18|language=tiếng Anh}}</ref> Vụ khám phá này có nghĩa rằng cao nguyên New Guinea là nơi mà chuối được thuần hóa đầu tiên. Có lẽ những loài chuối dại khác được trồng ở những vùng khác tại Đông Nam Á.
 
Một số vùng cô lập ở [[Trung Đông]] có thể nuôi chuối từ thời gian trước khi [[Hồi giáo]] ra đời. Có chứng cớ trong văn kiện rằng nhà tiên tri [[Muhammad]] biết ăn nó. Sau đó, văn minh Hồi giáo trải ra nhiều nước, và chuối đi theo. Những văn kiện Hồi giáo (như là bài thơ và truyện thánh) nói đến nó nhiều lần, bắt đầu từ thế kỷ 9. Vào thế kỷ 10, những văn kiện [[Palestine]] và [[Ai Cập]] đã nói đến chuối; từ đấy, chuối lan qua [[Bắc Phi]] và [[Al-Andalus|Tây Ban Nha Hồi giáo]]. Thực tế là vào thời [[Trung Cổ|Trung cổ]], chuối từ [[Granada]] (Tây Ban Nha) được coi là những chuối ngon nhất trong thế giới Ả Rập.<ref name="Watson 54">{{Chú thích sách|author=Andrew Watson|first=Andrew|last=Watson|title=Agricultural innovation in the early Islamic world|location=[[Thành phố New York]]|publisher=Nhà xuất bản [[Đại học Cambridge]]|year=1983|pages=54|language=tiếng Anh}}</ref>
Dòng 55:
{{Sister project links |wikt=chuối |commons=Banana |b=no |n=no |q=no |s=1911 Encyclopædia Britannica/Banana |v=Banana production |voy=no }}
{{Trái cây Việt Nam}}
 
{{các chủ đề|Thực vật|Sinh học}}
 
[[Thể loại:Chuối| ]]
Hàng 64 ⟶ 66:
[[Thể loại:Rau ăn hoa]]
[[Thể loại:Cây sợi]]
 
 
{{Zingiberales-stub}}
{{các chủ đề|Thực vật|Sinh học}}