Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Dysprosi”

Khối = f |

Màu khối = #ffbfff |

Độ cứng = ? |

Bề ngoài = trắng bạc |

Độ dẫn nhiệt = 10,7 |

Năng lượng ion hóa = <nowiki></nowiki>

}}

'''Dysprosi''' (tên La tinh: '''Dysprosium''') là một [[nguyên tố hóa học]] có ký hiệu '''Dy''' và [[số nguyên tử]] 66. Nó là một [[nguyên tố đất hiếm]] với ánh bạc kim loại. Dysprosi không được tìm thấy trong tự nhiên ở dạng tự do, mặc dù nó được tìm thấy trong một loạt các khoáng vật, như trong [[xenotim]]. Dysprosi nguồn gốc tự nhiên là hỗn hợp của 7 [[đồng vị]], trong đó đồng vị phổ biến nhất là Dy¹⁶⁴.

 

== Đặc trưng ==

[[Tập tin:Dysprosium.jpg|nhỏ|90px|trái|Một mẫu dysprosi]]

Dysprosi là kim loại đất hiếm, có ánh màu bạc sáng hay xám bạc kim loại. Nó đủ mềm để cắt bằng dao và có thể được gia công cơ khí không gây đánh lửa nếu tránh không tăng nhiệt quá cao. Các đặc trưng vật lý của dysprosi có thể bị thay đổi mạnh nếu có lẫn dù chỉ một lượng nhỏ tạp chất<ref name="CRC">{{Cite book| editor = Lide David R.| chapter = Dysprosium| year = 2007–2008| title = CRC Handbook of Chemistry and Physics| volume = 4| pages = 11| location = New York| publisher = CRC Press| isbn = 978-0-8493-0488-0}}</ref>. Dysprosi dễ dàng bị ôxi hóa và vì thế được sử dụng ở dạng nguyên tố chỉ trong các mục đích nghiên cứu. Chẳng hạn, các nguyên tử Dy riêng lẻ được cô lập bằng cách cấy chúng vào các phân tử [[fulleren]]<ref>{{Cite journal | doi = 10.1016/j.physe.2003.11.197

Dysprosi và [[holmi]] có cường độ từ lớn nhất trong số mọi nguyên tố<ref name="nbb"/>, đặc biệt khi ở các nhiệt độ thấp<ref name="krebs"/>. Dysprosi có trật tự [[sắt từ]] đơn giản ở nhiệt độ dưới 85 K. Trên 85 K, nó trở thành trạng thái [[phản sắt từ]] xoắn ốc trong đó mọi mômen nguyên tử trong một lớp phẳng cơ sở cụ thể là song song và định hướng ở góc cố định với các mômen của các lớp cận kề. Hiện tượng phản sắt từ bất thường này chuyển thành trạng thái [[thuận từ]] (không trật tự) ở 179 K<ref>{{cite journal | journal = IRM Quarterly | year = 2000 | volume = 10 | issue = 3 | page = 6 | author = Jackson, Mike | publisher = Institute for Rock Magnetism | url = http://www.irm.umn.edu/quarterly/irmq10-3.pdf | format = pdf}}</ref>.

 

Dysprosi kim loại bị xỉn chậm trong không khí và cháy thành [[ôxít dysprosi (III)]]:

:4 Dy + 3 O₂ → 2 Dy₂O₃

:2 Dy (rắn) + 6 H₂O (hơi nóng) → 2 Dy(OH)₃ (dung dịch) + 3 H₂ (khí)

 

:2 Dy (rắn) + 3 F₂ (khí) → 2 DyF₃ (rắn) [xanh lục]

:2 Dy (rắn) + 3 Cl₂ (khí) → 2 DyCl₃ (rắn) [trắng]

Dysprosi kết hợp với một loạt các phi kim ở nhiệt độ cao tạo thành các hợp chất hay hỗn hợp các hợp chất theo các tỷ lệ khác nhau của dysprosi trạng thái ôxi hóa +3 và +2, như DyN, DyP, DyH₂ và DyH₃; DyS, DyS₂, Dy₂S₃ và Dy₅S₇; DyB₂, DyB₄, DyB₆ và DyB₁₂, cũng như Dy₃C và Dy₂C₃<ref name=patnaik/>.

 

 

=== Đồng vị ===

Năm 1878, quặng [[erbi]] được tìm thấy có chứa các ôxít của 2 nguyên tố đất hiếm: [[holmi]] và [[thuli]]. Nhà hóa học người Pháp [[Paul Émile Lecoq de Boisbaudran]], khi làm việc với [[ôxít holmi]], đã tách từ nó ra được ôxít dysprosi tại [[Paris]] vào năm 1886<ref>{{cite journal | journal = Comptes Rendus | volume = 143 | pages = 1003-1006 | url = http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k3058f/f1001.chemindefer | title = L'holmine (ou terre X de M Soret) contient au moins deux radicaux métallique (Holminia contains at least two metal) | language = tiếng Pháp | year = 1886 | author = Paul Émile Lecoq de Boisbaudran}}</ref>. Quy trình của ông để cô lập dysprosi bao gồm hòa tan ôxít dysprosi trong axít, sau đó bổ sung ammoniac để kết tủa hiđrôxít. Ông chỉ có thể cô lập được dysprosi từ ôxít của nó sau trên 30 lần thử theo quy trình này. Khi thành công, ông đặt tên cho nguyên tố là ''dysprosium'', từ tiếng Hy Lạp ''dysprositos'' có nghĩa là "khó thu được". Tuy nhiên, nguyên tố đã không được cô lập ở dạng tương đối tinh khiết cho tới khi có sự phát triển của các kỹ thuật trao đổi ion do [[Frank Spedding]] tại [[Đại học bang Iowa]] đề xuất trong đầu thập niên 1950<ref name="nbb">{{cite book| last = Emsley| first = John| title = Nature's Building Blocks| publisher = Nhà in Đại học Oxford| date = 2001| location = Oxford| pages = 129-132| isbn = 0-19-850341-5 }}</ref>.

 

 

== Phổ biến ==

 

== Ứng dụng ==

 

Các nam châm [[neodymi]]-[[sắt]]-[[bo]] có thể chứa tới 6% neodymi được thay thế bằng dysprosi<ref>{{cite journal | journal = IEEE Transactions on Magnetics | title = Modeling of magnetic properties of heat treated Dy-doped NdFeBparticles bonded in isotropic and anisotropic arrangements | last = Shi | first = Fang X.| coauthors = Jiles Y. | year = 1998 | volume = 34 | issue = 4 | pages = 1291-1293 | doi = 10.1109/20.706525}}</ref> để nâng cao [[độ kháng từ]] cho các ứng dụng có nhu cầu như các động cơ dẫn lái cho các dạng xe điện lai ghép. Sự thay thế này có thể đòi hỏi tới 100 gam dysprosi trên mỗi chiếc xe điện lai ghép được sản xuất. Chỉ dựa trên mỗi dự án của [[Toyota]] với công suất 2 triệu chiếc mỗi năm, thì việc sử dụng dysprosi trong những ứng dụng như vậy đã có thể nhanh chóng làm cạn kiệt nguồn cung cấp kim loại này<ref>{{cite web| title=Supply and Demand, Part 2| first=Peter| last=Campbell| publisher=Princeton Electro-Technology, Inc.| year=2008| month=tháng 2| url=http://www.magnetweb.com/Col05.htm | accessdate= 9-11-2008}}</ref>. Sự thay thế bằng dysprosi cũng có thể là hữu ích trong các ứng dụng khác, do nó cải thiện khả năng kháng ăn mòn của nam châm<ref>{{cite journal | journal = Journal of Magnetism and Magnetic Materials | volume = 283| issue = 2-3| year = 2004 | pages =353-356 | doi = 10.1016/j.jmmm.2004.06.006 | title = Effects of Dy and Nb on the magnetic properties and corrosion resistance of sintered NdFeB | first = L. Q. | last = Yu | coauthors = Wen Y. H.; Yan M.}}</ref>.

Dysprosi được sử dụng trong các [[máy đo liều lượng]] để đo đạc lượng [[bức xạ ion hóa]]. Các tinh thể sulfat canxi hay florua canxi được kích thích bằng dysprosi. Khi các tinh thể này được đặt vào trong nguồn bức xạ, các nguyên tử dysprosi bị kích hoạt và phát sáng. Sự phát quang này có thể đo đạc được để xác định mức độ phơi nhiễm mà thiết bị đo liều lượng đang hứng chịu<ref name="nbb"/>.

 

 

== Phòng ngừa ==

 

== Xem thêm ==

 

== Tham khảo ==

{{Commons|Dysprosium}}

{{wiktionary|dysprosium|Dysprosi}}

 

[[Thể loại:Nguyên tố hóa học]]

[[jv:Disprosium]]

[[be:Дыспрозій]]

[[bs:Disprozijum]]

[[bg:Диспросий]]