Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Tiến động”

'''Tiến động''' hay '''tuế sai''', là hiện tượng trong đó [[trục]] của vật thể quay (ví dụ một phần của [[con quay hồi chuyển]]) "lắc lư" khi [[mô men lực]] tác động lên nó. Hiện tượng này được quan sát phổ biến trong các [[con quay]], tuy nhiên mọi vật thể quay cũng chịu tiến động.

 

 

==Ví dụ==

Trong trường hợp của con quay trên mặt đất, nếu trục không vuông góc tuyệt đối với mặt đất, mô men xoắn gây ra bởi [[lực]] của [[trọng trường]] của Trái Đất có xu hướng làm đổ nó. Nhưng con quay không đổ nhờ vào chuyển động tiến động.

 

 

== Bản chất vật lý ==

Khi một [[mômen lực]], '''Q''', áp dụng lên một vật thể, vật thể sẽ quay với [[gia tốc góc]], '''a''', được tính theo công thức rất giống với [[định luật 2 Newton]], ở dạng véctơ:

:<math>

Polaris không phải là ngôi sao đặc biệt phù hợp để xác định cực bắc bầu trời, do độ sáng biểu kiến của nó là biến thiên và dao động xung quanh giá trị 2,1 - tương đối thấp trong danh sách các sao sáng nhất của bầu trời. Mặt khác, vào khoảng năm 3000 TCN ngôi sao mờ [[Thuban]] trong [[chòm sao]] [[Thiên Long]] (Draco) đã là sao cực bắc; nó có độ sáng biểu kiến 3,67 hay 5 lần mờ hơn Polaris; ngày nay nó rất khó nhìn thấy ở các khu vực thành phố bị ô nhiễm hay do ánh sáng điện. Ngôi sao sáng nhất được biết đến như là (hay được dự đoán sẽ là) [[sao Bắc cực]] là ngôi sao sáng nổi tiếng [[Sao Chức Nữ]] (Vega) trong chòm sao [[Thiên Cầm]] (Lyra), nó sẽ là sao bắc cực vào khoảng năm 14.000. Khi nhìn xuống Trái Đất từ cực bắc, hướng của tuế sai sẽ là theo chiều kim đồng hồ. Khi đứng trên Trái Đất nhìn ra bên ngoài, trục này xuất hiện với chuyển động ngược chiều kim đồng hồ ngang trên bầu trời. Ý niệm này của tuế sai, chống lại sự tự quay quanh trục của Trái Đất, là ngược với tuế sai của con quay trên bàn. Lý do là các ngẫu lực tác động lên Trái Đất bởi Mặt Trời và Mặt Trăng cố làm cho trục tự quay của nó trực giao với mặt phẳng quỹ đạo, tức là làm cho Trái Đất đứng thẳng hơn so với mặt phẳng quỹ đạo, trong khi [[mô men xoắn]] trên đỉnh con quay trên một bề mặt cứng thì lại cố làm cho nó đổ xuống hơn là làm cho nó đứng thẳng hơn.

 

 

Polaris hiện nay không nằm chính xác trên cực bắc; bất kỳ một bức ảnh chụp lâu nào về nó đều chỉ ra rằng nó có một cái đuôi nhỏ, chứng tỏ nó không hoàn toàn "đứng im". Tuế sai của cực nam là ngược hướng với tuế sai trên cực bắc. Cực nam nằm trong khu vực có tương đối ít sao, và ngôi sao được coi là sao Nam cực là [[Octans|Sigma Octantis]], nó tương đối gần với cực nam nhưng mờ hơn cả Thuban -- độ sáng biểu kiến của nó là 5,5 - nó rất khó thấy kể cả khi hoàn toàn người quan sát trong khu vực hoàn toàn tối. Tuế sai của Trái Đất không phải là đều vì Mặt Trời và Mặt Trăng không hoàn toàn nằm trên cùng mặt phẳng với mặt phẳng quỹ đạo Trái Đất và chúng là chuyển động tương đối đối với nhau, do vậy ngẫu lực tác động lên Trái Đất cũng biến động. Biến thiên của các ngẫu lực này lên Trái Đất tạo ra chuyển động không đều rất nhỏ của các cực gọi là [[chương động]].

Hình dưới đây minh họa các hiệu ứng của tuế sai trục theo các mùa, tương ứng với [[điểm cận nhật]] và [[điểm viễn nhật]]. Tuế sai của điểm phân có thể sinh ra [[thay đổi khí hậu]] có chu kỳ (xem [[chu kỳ Milankovitch]]), vì bán cầu có mùa hè ở điểm cận nhật và mùa đông ở điểm viễn nhật (bán cầu nam hiện nay là như vậy) về nguyên lý sẽ có các mùa rõ ràng hơn ở bán cầu kia.

 

 

[[Hipparchus (nhà thiên văn)|Hipparchus]] lần đầu tiên đã ước tính tuế sai của Trái Đất vào khoảng năm [[130 TCN]], bổ sung các quan sát của ông vào trong các tính toán của các nhà thiên văn [[Babylon]] và [[Chaldea]] trước đó vài thế kỷ. Cụ thể là họ đã tính toán được khoảng cách từ các ngôi sao như [[sao Giác]] (Spica) tới Mặt Trăng và Mặt Trời vào các thời điểm diễn ra các [[nguyệt thực]] và do ông có thể tính khoảng cách của Mặt Trăng và Mặt Trời từ các điểm phân tại các thời điểm này, ông nhận ra rằng Spica và các ngôi sao khác là có sự dịch chuyển khi quan sát theo thời gian tính theo hàng thế kỷ.

 

== Tiến động của quỹ đạo hành tinh ==

Chuyển động của một hành tinh trên [[quỹ đạo]] của nó xung quanh [[Mặt Trời]] cũng là một dạng của chuyển động tự quay. Trong trường hợp này, hệ thống tổ hợp của một hành tinh và Mặt Trời là tự quay, vì thế trục của mặt phẳng quỹ đạo một hành tinh cũng sẽ có tiến động theo thời gian, khi có tác động của mômen lực từ [[lực hấp dẫn]] của hành tinh khác.