Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Liên bang”

'''Liên bang''' ([[tiếng Latinh]]: ''foedus'') là hình thức quốc gia bao gồm một số các thành viên cá thể có chính phủ riêng hợp thành dưới một chính phủ ("liên bang") thống nhất. Trong một liên bang, chủ quyền của các [[tiểu bang|thành viên liên bang]] được pháp luật bảo hộ và không thể bị điều chỉnh bởi một quyết định đơn phương nào của chính phủ trung ương.

 

 

Chế độ liên bang thường được thiết lập tại một quốc gia đa sắc tộc hoặc có lãnh thổ rộng lớn hoặc trong trường hợp cần thiết. Các liên bang thường được thành lập trên cơ sở một một hiệp ước giữa các thành viên có chủ quyền.

 

Tổ chức quốc tế của các quốc gia liên bang, gọi là [[Diễn đàn Liên bang]] <ref>[http://www.forumfed.org Forum of Federations]</ref>, đặt tại [[Ottawa]], [[Ontario]], [[Canada]]. Tổ chức này hiện gồm chín quốc gia thành viên.

[[Tập tin:Map of USA with state names.svg|nhỏ|phải|51 tiểu bang của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ.]]

[[Tập tin:Mexico states map w names.png|nhỏ|phải|31 tiểu bang và Đặc khu liên bang của Liên bang Mexico.]]

Một liên bang thường được hợp nhất từ một hiệp ước ban đầu giữa các thành viên riêng lẻ. Mục đích hợp nhất để giải quyết các vấn đề chung hoặc để có năng lực phòng thủ chung như [[Mỹ]] và [[Thụy Sĩ]] hoặc tạo ra một nhà nước dân tộc cho các nhóm rải rác ở các quốc gia khác nhau như [[Đức]]. Tuy nhiên do lịch sử và dân tộc của các quốc gia rất khác nhau cho nên chế độ liên bang của một quốc gia có thể khá khác so các hình mẫu trên. Chẳng hạn trường hợp nước [[Úc]] là duy nhất vì nó trở thành một quốc gia thông qua bầu cử dân chủ của công dân tại mỗi tiểu bang khi họ đã trả lời "đồng ý" trong cuộc trưng cầu thông qua Hiến pháp Úc. Còn [[Brazil]] trong suốt lịch sử của mình đã từng vừa là quốc gia liên bang vừa là quốc gia đơn nhất; ngày nay một số tiểu bang của Liên bang vẫn duy trì ranh giới từ thời thuộc địa [[Bồ Đào Nha]] (có nghĩa là trước khi nhà nước Brazil ra đời) và vẫn bị ảnh hưởng nhiều bởi chính phủ trung ương đặt tại tiểu bang cuối cùng được thành lập theo [[Hiến pháp]] 1988, chủ yếu vì mục đích hành chính.

 

 

Một [[quốc gia đơn nhất]] là nhà nước có một cấp chính phủ duy nhất, tập trung và một dân tộc. Tuy nhiên quốc gia đơn nhất cũng có thể có một hoặc nhiều lãnh thổ có chính phủ riêng. Sự khác nhau giữa một liên bang và một quốc gia đơn nhất kiểu này là ở chỗ trong một quốc gia đơn nhất mức độ tự trị của các lãnh thổ có chính phủ riêng tồn tại không theo mong muốn của chính phủ trung ương và có thể bị đơn phương hủy bỏ. Trong khi một liên bang thông thường được thiết lập bởi một hiệp ước giữa một số tiểu bang độc lập, thì tại một quốc gia đơn nhất các lãnh thổ có chính phủ riêng thường được thiết lập thông qua sự chuyển giao quyền lực tức là chính phủ trung ương chính thức đồng ý giao quyền tự trị cho cho một lãnh thổ phụ thuộc hoàn toàn trước đây. Vì vậy các liên bang thường được thành lập một cách tự nguyện từ 'cấp dưới' trong khi việc chuyển giao quyền tự trị lại được đưa ra từ 'cấp trên'.

 

Trong triết lý của một quốc gia đơn nhất, sự toàn vẹn lãnh thổ được coi là chủ quyền quốc gia và bởi lẽ đó chính phủ trung ương thực thi chủ quyền trên toàn lãnh thổ. Trong khi đó ở một liên bang chủ quyền thường được nhìn nhận một cách tương đối tại các tiểu bang thành viên hoặc được chia sẻ giữa các tiểu bang và chính phủ trung ương.

 

Sự khác biệt giữa một liên bang và một quốc gia đơn nhất thường không rõ ràng. Một quốc gia đơn nhất có thể rất giống với liên bang về cấu trúc và chính phủ trung ương vừa có thể có quyền về mặt lý thuyết để hủy bỏ quyền tự trị của một lãnh thổ có chính phủ riêng nhưng về mặt chính trị lại rất khó để thực thi điều đó. Các lãnh thổ tự trị của một số quốc gia đơn nhất thường muốn nhiều quyền tự trị hơn ở một số liên bang. Vì lẽ đó, đôi khi có tranh cãi trong việc coi một số quốc gia đơn nhất là liên bang ''[[trên thực tế]]''.

 

[[Tây Ban Nha]] là một liên bang trên thực tế bởi vì nó trao nhiều quyền cho chính phủ các khu tự trị hơn so với hầu hết các liên bang khác. Đối với nghị viện Tây Ban Nha, việc bãi bỏ quyền tự trị của các vùng như [[Galicia]], [[Catalonia]] hoặc xứ [[Basque]], hay đối với Chính phủ [[Vương quốc Anh]] việc đơn phương hủy bỏ cơ quan lập pháp của xứ [[Wales]], [[Bắc Ireland]] hoặc [[Scotland]] hầu như là một sự bất khả thi chính trị mặc dù không có một rào cản nào về pháp lý. Hơn nữa, một số vùng như [[Navarra]] hoặc xứ Basque có đầy đủ khả năng kiểm soát thuế và chi tiêu, chuyển một phần nhỏ cho chính phủ trung ương để phục vụ các mục đích công (quân đội, quan hệ quốc tế, chính sách vĩ mô).

 

[[Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa]] là một kiểu liên bang trên thực tế mặc dù không có quy định chính thức xuất phát từ quyền lực được trao rộng rãi cho các tỉnh một cách không chính thức để thực thi các quan hệ kinh tế và chính sách quốc gia. Kết quả là có một khái niệm "chế độ liên bang trên thực tế với đặc trưng Trung Hoa" (dựa theo chính sách của [[Đặng Tiểu Bình]] [[chế độ xã hội chủ nghĩa với đặc trưng Trung Hoa]]). Theo hiến pháp, quyền lực của các [[đặc khu hành chính]] của nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa được trao bởi [[Quốc vụ viện|Chính phủ nhân dân Trung ương]] thông qua nghị quyết của [[Quốc hội Trung Quốc|Toàn quốc Nhân dân Đại biểu Đại hội]]. Việc hủy bỏ quyền tự trị của các đặc khu hành chính [[Hong Kong]] và [[Macau]] là một thách thức lớn nếu muốn nói là không thể.

 

 

 

 

 

{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse"

|- bgcolor="#cccccc"

|}

 

{{reflist}}

 

[[ru:Федерация]]

[[sq:Federata]]

[[simple:Federation]]

[[sk:Federácia]]