Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Vùng dưới đồi”

Các nơron của vùng dưới đồi ngoài chức năng dẫn truyền xung động thần kinh như các nơron của các cấu trúc thần kinh khác, còn có chức năng tổng hợp và bài tiết các hormon. Vùng dưới đồi có mối liên hệ mật thiết qua đường [[mạch máu]] và đường [[dây thần kinh|thần kinh]] với [[tuyến yên]]. Các hormon do vùng dưới đồi bài tiết sẽ theo những con đường này đến dự trữ hoặc tác động (kích thích hoặc ức chế) đến chức năng của tuyến yên.

 

 

Các nơron của vùng dưới đồi mà thân của chúng có thể nằm ở các nhóm nhân khác nhau của vùng dưới đồi và tận cùng của nơron thì khu trú tại vùng lồi giữa có khả năng tổng hợp các hormon và giải phóng các hormon ức chế (inhibitory hormone) để kích thích hoặc ức chế hoạt động của các tế bào thùy trước tuyến yên.

Các hormon giải phóng và ức chế sau khi được tổng hợp từ thân nowwrron, chúng được vận chuyển theo sợi trục xuống tích trữ ở các túi nhỏ trong tận cùng thần kinh nằm ở vùng lồi giữa. Tại đây, hormon khuếch tán vào mạng [[mao mạch]] thứ nhất rồi theo hệ mạch cửa dưới đồi – yên xuống thùy trước tuyến yên.

 

 

Hormon giải phóng và ức chế hormon tăng trưởng, viết tắt là GH – GHRH và GHIH (''Growth Hormone Releasing Hormone và Growth Hormone Inhibitory Hormone'') Cả hai hormon đều là [[polypeptit]] và có 44 acid amin: (Tyr- Ala- Asp- Ala- Ile- Phe- Thr- Arn- Ser- Tyr- Arg- Lys- Val- Leu- Gly- Gln- Leu- Ser- Ala- Arg- Lys- Leu- Leu- Gln- Asp- Ile- Met- Ser- Arg- Gln- Gln- Gly- Gla- Ser- Asn- Gln- Glu- Arg- Gly- Ala- Arg- Ala- Arg- Leu- NH2).

Khi hormon đến thùy trước tuyến yên sẽ gắn vào ''receptor'' của màng tế bào thì hoạt hóa [[adenylcyclase]] rồi tạo AMPv, AMPv sẽ gây ra những thay đổi tức thì và kéo dài trong bào tương tế bào đích. (Tác dụng tức thì là làm tăng vận chuyển ion Ca++ vào trong tế bào làm chuyển dịch các túi chứa GH lại gần sát màng tế bào rôi hòa mạng và giải phóng GH vào máu tuần hoàn. Tác dụng kéo dài là do hormon làm tăng sự sao chép [[gen]] trong nhân tế bào ưa axit của thùy trước tuyến yên để làm tăng tổng hợp GH)

 

 

TRH (''Thyrotrophin Releasing Hormone'') là một hormon có cấu trúc rất đơn giản, cấu tạo chỉ gồm có 3 acid amin: Glu- His- Pro. Hormon là do các tận cùng thần kinh ở vùng lồi giữa bài tiết vào hệ mạch cửa dưới đồi – yên. Thân của những nơron tổng hợp TRH nằm ở nhóm nhân nào hiện nay còn chưa được biết rõ. Tuy nhiên, khi tiêm kháng thể đặc hiệu đánh dấu người ta thấy TRH có mặt ở nhiều vùng nhân như nhóm nhân lưng giữa, bụng giữa, vùng dưới đồi trước, trước thị, cạnh não thất, trên chéo thị.

Cơ chế tác dụng của hormon tại tế bào tuyến yên là sau khi gắn với receptor thì hoạt hóa men phospholipase của màng tế bào bài tiết TSH để sản xuất ra một lượng lớn phospholipase C. Tiếp theo đó là các sự kiện khác xảy ra như ion Ca++ được vận chuyển vào trong tế bào và tạo thành diacyl glycerol.

 

 

 

Nguồn gốc là do các tận cùng thần kinh ở vùng lồi giữa mà thân của chúng chủ yếu nằm ở nhân cạnh não thất bài tiết vào hệ cửa dưới đồi – yên. Nhóm nhân này nhận nhiều mối liên hệ thần kinh từ hệ limbic và cuống não dưới.

Tác dụng là kích thích thùy trước tuyến yên tổng hợp và bài tiết ACTH. Vắng mặt CRH, tuyến yên chỉ bài tiết một lượng rất ít ACTH. Trong hầu hết các trường hợp gây bài tiết một lượng lớn ACTH thì các tín hiệu kích thích đều được xuất phát từ các vùng nền não bao gồm vùng dưới đồi rồi tín hiệu đó được chuyển xuống tuyến yên thông qua CRH.

''

Hormon giải phóng FSH và LH – GnRH (Gonadotropin Releasing Hormone) là một polypeptid gồm có 10 acid amin: pGlu –His –Trp –Ser –Tyr – Gly –Leu –Arg –Pro –Gly –NH2

Nguồn gốc được bài tiết từ các tận cùng thần kinh nằm ở vùng lồi giữa, thân của những nơron này khu trú ở nhân cung (arcuate nucei) của vùng dưới đồi. Hormon được bài tiết theo nhịp, cứ 1 – 3 giờ GnRH lại được bài tiết một lần, mỗi lần thời gian bài tiết kéo dài trong vài phút.

Tác dụng là kích thích tế bào thùy trước tuyến yên bài tiết cả FSH và LH. Tuy nhiên, nhịp bài tiết LH liên quan chặt chẽ với nhịp bài tiết của GnRH hơn là FSH. Có lẽ chính vì lí do này mà nhiều khi người ta gọi GnRH là LHRH. Vắng mặt GnRH hoặc nếu đưa GnRH liên tục vào máu đến tuyến yên thì cả FSH và LH đểu không được bài tiết.

 

 

Cấu trúc của hormon này Hormon ức chế Prolactin – PIH (Prolactin Inhibitory Hormone) hiện nay còn chưa biết rõ. Hormon có tác dụng ức chế bài tiết prolactin từ tế bào thùy trước tuyến yên vào trong máu.

 

 

Ngoài các hormon giải phóng và ức chế, các nơron thuộc hai nhóm nhân trên thị và cạnh não thất còn tổng hợp hai hormon khác là ADH (vasopressin) và oxytocin. Hai hormon này được tổng hợp ở thân tế bào rồi theo sợi trục để đến tích trữ ở thùy sau tuyến yên.

 

 

Cũng giống như các hormon khác trong hệ thống nội tiết, các hormon này được điều hòa chủ yếu bằng cơ chế điều hòa ngược mà các tín hiệu điều hòa xuất phát từ các tuyến yên hoặc các tuyến ngoại biên khác. (Hình vẽ)

 

* Cơ chế điều hòa ngược do các [[hormon]] tuyến đích ngoại biên điều khiển (tuyến giáp, tuyến vỏ thượng thận, tuyến sinh dục) được gọi là cơ chế điều hòa ngược vòng dài.

 

"Sinh lí học" Bộ môn sinh lí học, trường đại học Y Hà Nội, NXB Y học, 2001.

 

[[es:Hipotálamo]]

[[eu:Hipotalamo]]

[[fr:Hypothalamus]]

[[gl:Hipotálamo]]