Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Sao Diêm Vương”

'''Sao Diêm Vương Tinh''', cũng [[tên các tiểu hành tinh|được định danh hình thức]] là '''134340 Pluto''' (từ tiếng La tinh: Plūto, tiếng Hy Lạp: ''Πλούτων''), là [[hành tinh lùn]] nặng thứ hai đã được biết trong [[Hệ Mặt Trời]] (sau [[Eris (hành tinh lùn)|Eris]]) và là [[Danh sách vật thể trong Hệ Mặt Trời theo kích cỡ|vật thể nặng thứ mười]] trực tiếp quay quanh [[Mặt Trời]].

Trước kia nó từng được xếp hạng là một [[hành tinh]], Sao Diêm Vương Tinh hiện được coi là thành viên lớn nhất của một vùng riêng biệt được gọi là [[Vành đai Kuiper]].<ref name=wiki-kbo>Sao Diêm Vương là vật thể lớn nhất của [[Vành đai Kuiper]] (KBO); Theo thoả thuận của Wikipedia, vốn coi [[Đĩa phân tán]] là riêng biệt, [[Eris (hành tinh lùn)|Eris]], dù lớn hơn Sao Diêm Vương, không phải là một vật thể thuộc Vành đai Kuiper.</ref> Tương tự như các thành viên khác của vành đai này, nó chủ yếu gồm đá với băng và <!-- thường -->có kích thước khá nhỏ: xấp xỉ một phần năm khối lượng và một phần ba thể tích [[Mặt Trăng]] của [[Trái Đất]]. Sao Diêm Vương Tinh có quỹ đạo với [[Độ lệch tâm quỹ đạo|độ lệch tâm]] lớn và rất nghiêng. Độ lệch tâm khiến nó có thể có khoảng cách từ 30 tới 49&nbsp;[[Đơn vị thiên văn|AU]] (4.4—7.4 tỷ&nbsp;km) từ Mặt Trời, nên thỉnh thoảng Sao Diêm Vương Tinh ở gần Mặt Trời hơn Sao Hải Vương. Sao Diêm Vương Tinh và vệ tinh lớn nhất của nó, [[Charon (vệ tinh)|Charon]], thường được coi là một [[hệ đôi (thiên văn học)|hệ đôi]] bởi [[khối tâm#khối tâm trong thiên văn học|khối tâm]] của các quỹ đạo của chúng không nằm trong bất kỳ một vật thể nào.<ref>

}}</ref> [[Hiệp hội Thiên văn Quốc tế|Hiệp hội Thiên văn học Quốc tế]] (IAU) vẫn chưa chính thức hoá một định nghĩa cho các hệ hành tinh lùn đôi, và cho tới khi họ thông qua một quyết định như vậy, Charon vẫn được xếp hạng là một [[vệ tinh tự nhiên|vệ tinh]] của Sao Diêm Vương Tinh.<ref>

}}</ref> Sao Diêm Vương Tinh cũng có ba vệ tinh nhỏ hơn khác là [[Nix (vệ tinh)|Nix]], [[Hydra (vệ tinh)|Hydra]], được khám phá năm 2005,<ref>

Từ khi được phát hiện năm 1930 cho tới tận năm 2006, Sao Diêm Vương Tinh vẫn được tính là hành tinh thứ chín của Hệ Mặt Trời. Tuy nhiên, cuối thế kỷ 20 đầu thế kỷ 21, nhiều vật thể tương tự Sao Diêm Vương Tinh đã được phát hiện ở phía ngoài Hệ Mặt Trời, đáng chú ý nhất là [[đĩa phân tán|vật thể đĩa phân tán]] Eris, có khối lượng lớn hơn Sao Diêm Vương Tinh 27%.<ref>{{chú thích web|title=Astronomers Measure Mass of Largest Dwarf Planet|work=hubblesite|year=2007|url=http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2007/24/full/|accessdate=ngày 3 tháng 11 năm 2007}}</ref> Ngày [[24 tháng 8]] năm [[2006]] Liên đoàn Thiên văn Quốc tế đã lần đầu tiên [[Định nghĩa hành tinh năm 2006|định nghĩa "hành tinh"]]. Định nghĩa này không bao gồm Sao Diêm Vương Tinh, nó bị Liên đoàn Thiên văn Quốc tế xếp loại lại như một thành viên của loại mới là các hành tinh lùn cùng với [[Eris (hành tinh lùn)|Eris]] và [[Ceres (hành tinh lùn)|Ceres]].<ref>{{chú thích web

}}</ref> Sau khi được tái xếp hạng, Sao Diêm Vương Tinh được thêm vào danh sách các [[tiểu hành tinh]] và được định danh bằng [[Các thoả thuận đặt tên thiên văn học#Các tiểu hành tinh|số]] 134340.<ref>{{chú thích web

Vào ngày 14 tháng 7 năm 2015, ''[[New Horizons]]'' trở thành phi thuyền đầu tiên bay ngang qua Sao Diêm Vương Tinh và các vệ tinh của nó<ref name="AP-20150714">{{chú thích báo |last=Dunn |first=Marcia |title=Pluto close-up: Spacecraft makes flyby of icy, mystery world |url=http://apnews.excite.com/article/20150714/us-sci--pluto-1a20f848e7.html |date=ngày 14 tháng 7 năm 2015 |work=[[AP News]] |accessdate=ngày 14 tháng 7 năm 2015 }}</ref><ref name="NYT-20150713">{{chú thích báo |last=Chang |first=Kenneth |title=A Close-Up for Pluto After Spacecraft’s 3-Billion-MileTrip |url=http://www.nytimes.com/2015/07/14/science/a-close-up-for-pluto-after-spacecrafts-3-billion-mile-trip.html |date=ngày 13 tháng 7 năm 2015 |work=[[The New York Times]] |accessdate=ngày 13 tháng 7 năm 2015 }}</ref>, thực hiện các đo đạc và ghi lại những hình ảnh một cách chi tiết.<ref>

[[Tập tin:PlutoCharon-1stColorImage-NewHorizons-Ralph-20150409.png|thumb|200px|left|Tấm ảnh màu đầu tiên của Sao Diêm Vương Tinh và Charon, được chụp bởi ''[[New Horizons]]''<ref name="NASA-20150414">{{chú thích web |last1=Brown |first1=Dwayne |last2=Buckley |first2=Michael |last3=Stothoff |first3=Maria |title=Release 15-064 - NASA’s New Horizons Spacecraft Nears Historic July 14 Encounter with Pluto |url=http://www.nasa.gov/press/2015/april/nasa-s-new-horizons-spacecraft-nears-historic-july-14-encounter-with-pluto/ |date=ngày 14 tháng 4 năm 2015 |work=[[NASA]] |accessdate=ngày 15 tháng 4 năm 2015 }}</ref><ref name="VOX-20150414">{{chú thích web |last=Stromberg |first=Joseph |title=NASA's New Horizons probe is visiting Pluto — and just sent back its first color photos |url=http://www.vox.com/2015/4/14/8412031/pluto-new-horizons |date=ngày 14 tháng 4 năm 2015 |work=[[Vox (website)|Vox]] |accessdate=ngày 14 tháng 4 năm 2015 }}</ref>]]

Biểu tượng thiên văn học của Sao Diêm Vương Tinh giống với biểu tượng của [[Sao Hải Vương]] ([[Tập tin:Neptune symbol.svg|20px]]), nhưng có một vòng tròn thay thế cho cái chĩa đinh ba ở giữa ([[Tập tin:Pluto's astrological symbol.svg|20px]]).

Do chữ "minh" 冥 có nghĩa là "u ám, tối tăm" đồng âm với chữ "minh" 明 có nghĩa là "sáng" và "minh vương" 冥王 đồng âm với "minh vương" 明王 có nghĩa là "vị vua sáng suốt" nên người Việt Nam tránh gọi Diêm Ma La Già là Minh vương mà thường gọi tắt là Diêm vương (閻王). Minh vương tinh cũng theo đó mà được từ sách báo Trung Quốc sang tiếng Việt là '''Diêm vương tinh''' (閻王星) hoặc '''sao Diêm vươngVương Tinh'''.

Từ năm 2006, Hiệp hội Thiên văn học Quốc tế (IAU) đã quyết định loại sao Diêm Vương Tinh ra khỏi danh sách các hành tinh trong hệ mặt trời. Như vậy, sao Hải Vương đã trở thành hành tinh có vòng quay xa mặt trời nhất. Và sao Diêm Vương Tinh đã trở thành hành tinh lùn thứ hai trong hệ mặt trời.

Ngay khi được tìm thấy, ánh sáng mờ nhạt và sự thiếu vắng một resolvable disc đã khiến mọi người nghi ngờ Sao Diêm Vương Tinh có thể là Hành tinh X của Lowell. Trong suốt thế kỷ 20, những ước tính về khối lượng Sao Diêm Vương Tinh liên tục bị điều chỉnh theo hướng giảm xuống. Năm 1978, sự khám phá vệ tinh [[Charon (vệ tinh)|Charon]] của Sao Diêm Vương Tinh lần đầu tiên đã cho phép đo đạc khối lượng của nó. Khối lượng này bằng khoảng 2% khối lượng Trái Đất, quá nhỏ để gây ra sự không nhất quán trong quỹ đạo của Sao Thiên Vương. Những nghiên cứu sau đó về một Hành tinh X khác, đáng chú ý nhất là của [[Robert Harrington]],<ref>{{chú thích web|title=Planet X — The current status|author=P. K. Seidelmann and R. S. Harrington|work=U. S. Naval Observatory|year=1987|url=http://www.springerlink.com/content/r42h4u7232t724uq/ |accessdate=ngày 4 tháng 11 năm 2007}}</ref> đều không thành công. Năm 1993, Myles Standish đã sử dụng dữ liệu từ chuyến bay ngang [[Sao Hải Vương]] của ''[[Voyager 2]]'', xác định lại tổng khối lượng hành tinh này giảm 0,5%, để tính toán lại ảnh hưởng trọng lực lên Sao Thiên Vương. Với những con số mới, sự không nhất quán, sự cần thiết của Hành tinh X đã bị bãi bỏ.<ref>{{chú thích web|title=Hopes Fade in hunt for Planet X|author=Ken Croswell|year=1993|url=http://kencroswell.com/HopesFadeInHuntForPlanetX.html |accessdate=ngày 4 tháng 11 năm 2007}}</ref> Ngày nay đa số nhà thiên văn học thống nhất rằng Hành tinh X, như Lowell định nghĩa nó, không tồn tại.<ref>{{chú thích sách|title=The Neptune File|author=Tom Standage|publisher=Penguin|page=168|year=2000}}</ref> Lowell đã đưa ra dự đoán vị trí Hành tinh X năm 1915 hơi gần hơn vị trí thực của Sao Diêm Vương Tinh ở thời điểm đó; tuy nhiên, [[Ernest W. Brown]] đã kết luận gần như ngay lập tức rằng đó là một sự trung khớp, một quan điểm vẫn được duy trì đến ngày nay.<ref>{{chú thích web

[[Tập tin:Pluto-cutaway.svg|nhỏ|200 px|Cấu trúc dự đoán của Sao Diêm Vương Tinh. <br /> '''1.''' Nitơ đông lạnh <br /> '''2.''' Băng nước <br /> '''3.''' Silicate và băng nước]]

Khoảng cách từ Sao Diêm Vương Tinh tới Trái Đất khiến việc nghiên cứu sâu về hành tinh này rất khó khăn. Nhiều chi tiết về Sao Diêm Vương Tinh sẽ vẫn chưa được biết tới cho đến năm 2015, khi tàu vũ trụ [[New Horizons]] tới đó.<ref name="newhorizons">{{chú thích web

[[Độ sáng biểu kiến bên ngoài]] của Sao Diêm Vương Tinh trong khoảng 15,1, lên tới 13,65 ở điểm cận nhật.<ref name="Pluto Fact Sheet">{{chú thích web

| archiveurl = http://web.archive.org/web/20051111151435/http://www.science.edu.sg/ssc/detailed.jsp?artid=1950&type=6&root=6&parent=6&cat=66| archivedate = ngày 11 tháng 11 năm 2005}}</ref> Sao Diêm Vương Tinh trông không rõ ràng và giống sao thậm chí khi được quan sát bằng kính viễn vọng lớn bởi [[đường kính góc]] của nó chỉ là 0,11". Nó có màu xám sáng pha chút vàng.<ref>{{chú thích web

Phân tích [[phổ học|quang phổ]] bề mặt Sao Diêm Vương Tinh cho thấy nó có thành phần gồm hơn 98% băng [[nitơ]], với các dấu hiệu của methane và carbon monoxide.<ref>{{chú thích tạp chí|title = Surface Ices and the Atmospheric Composition of Pluto |author = Tobias C. Owen, Ted L. Roush et al.| journal = Science |year=1993 | month = 6 August | volume = 261 | issue = 5122 | pages = 745–748 |doi = 10.1126/science.261.5122.745 |url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/261/5122/745 |accessdate=ngày 29 tháng 3 năm 2007}}</ref><ref name=Solstation>{{chú thích web|title=Pluto|work=SolStation|url=http://www.solstation.com/stars/pluto.htm|year=2006|accessdate=ngày 28 tháng 3 năm 2007}}</ref> Khoảng cách và những giới hạn về hiện tại trong kỹ thuật kính viễn vọng khiến không thể chụp ảnh trực tiếp các chi tiết bề mặt Sao Diêm Vương Tinh. Các hình ảnh từ [[Kính viễn vọng không gian Hubble]] không thể hiện bất kỳ một đặc điểm hay dấu hiệu bề mặt có thể phân biệt nào.<ref>{{chú thích web

Những hình ảnh tốt nhất về Sao Diêm Vương Tinh có từ các bản đồ sáng được tạo ra từ các quan sát gần các lần thực của nó với vệ tinh lớn nhất, Charon. Sử dụng quá trình xử lý máy tính, những quan sát được tiến hành bằng những yếu tố sáng khi Sao Diêm Vương Tinh bị Charon che khuất. Ví dụ, việc che khuất một điểm sáng trên Pluto sẽ tạo ra một sự thay đổi tổng độ sáng lớn hơn khi che khuất một điểm tối. Sử dụng kỹ thuật này, ta có thể đo đạc tổng độ sáng của hệ Sao Diêm Vương Tinh-Charon và theo dõi những thay đổi độ sáng theo thời gian.<ref>{{chú thích tạp chí

| accessdate = ngày 26 tháng 3 năm 2007}}</ref> Những bản đồ được [[Kính viễn vọng không gian Hubble]] tổng hợp cho thấy bề mặt Sao Diêm Vương Tinh có đặc điểm ở sự [[không đồng nhất]], một sự thực cũng được chứng nhận bởi sự làm cong ánh sáng và bởi những thay đổi định kỳ trong các phổ của nó. Bề mặt Sao Diêm Vương Tinh hướng về phía Charon chứa nhiều băng [[mêtan|methane]] hơn, trong khi phía bề mặt đối diện chứa nhiều [[nitơ]] và băng [[cacbon mônôxít|carbon monoxit]]. Điều này biến Sao Diêm Vương Tinh thành vật thể có sự trái ngược lớn thứ hai trong Hệ Mặt Trời sau [[Iapetus (vệ tinh)|Iapetus]].<ref>{{chú thích báo

[[Kính viễn vọng không gian Hubble]] cho rằng mật độ Sao Diêm Vương Tinh ở trong khoảng 1.8 và 2.1&nbsp;g/cm³, cho thấy thành phần bên trong của nó gồm khoảng 50–70 phần trăm đá và 30–50 phần trăm băng.<ref name=Solstation /> Vì sự phân rã phóng xạ của các khoáng chất cuối cùng sẽ làm nóng băng tới mức đủ để chúng tách khỏi đá, các nhà khoa học chờ đợi kết cấu bên trong của Sao Diêm Vương Tinh có sự khu biệt, với vật liệu đá lắng xuống thành một [[Lõi (địa chất)|lõi đặc]] bao quanh bởi một [[Áo (địa chất)|áo]] băng. Có thể quá trình nóng lên đó đang diễn ra ở thời điểm hiện tại, tạo ra một biển nước ngầm bên dưới bề mặt.<ref>{{chú thích web | title = The Inside Story|work=New Horizons | url = http://pluto.jhuapl.edu/Participate/learn/What-We-Know.php?link=The-Inside-Story |year=2007|accessdate=2007-03-29}}</ref>

Sao Diêm Vương Tinh không những nhỏ hơn tất cả các hành tinh khác trong Thái Dương Hệ mà còn nhỏ hơn các [[vệ tinh tự nhiên|vệ tinh]] sau đây: [[Ganymede (vệ tinh)|Ganymede]], [[Titan (vệ tinh)|Titan]], [[Callisto (vệ tinh)|Callisto]], [[Io (vệ tinh)|Io]], [[Mặt Trăng]], [[Europa (vệ tinh)|Europa]] và [[Triton (vệ tinh)|Triton]]. Trong khi đó, Sao Diêm Vương Tinh lại lớn hơn tất cả các tiểu hành tinh của vòng đai chính, giữa [[Sao Hỏa|Sao Hoả]] và [[Sao Mộc]], hay của [[vành đai Kuiper|vòng đai Kuiper]]. Điều này làm cho các nhà khoa học tin rằng Sao Diêm Vương Tinh không phải là một hành tinh chính thức mà thuộc một loại thiên thể nhiều người gọi là ''plutino'' – loại hành tinh nhỏ giống Pluto.

Khối lượng của Sao Diêm Vương Tinh không được biết hàng chục năm sau khi nó được khám phá. Việc đo lường quỹ đạo vệ tinh Charon đã giúp các nhà khoa học tính được khối lượng của Sao Diêm Vương Tinh, dùng một công thức của [[Isaac Newton]] dựa vào [[Những định luật của Kepler về chuyển động thiên thể|các định luật]] của [[Johannes Kepler]].<ref>[http://lasp.colorado.edu/~bagenal/1010/SESSIONS/17.PlutoCharon.html 17. Pluto,Charon & the Kuiper Belt<!-- Bot generated title -->]</ref>

[[Tập tin:PIA19697-Pluto-Animation-20150706-crop.gif|nhỏ|350px|Mô phỏng mới về khí quyển quanh bề mặt sao Diêm Vương Tinh qua các hình ảnh New Horizons thu thập được năm 2015]]

Chứng cứ đầu tiên cho thấy Sao Diêm Vương Tinh có bầu khí quyển được tìm thấy tại Đài quan sát trên không Kuiper (Kuiper Airborne Observatory) năm 1985, dựa trên quá trình quan sát một [[sao|ngôi sao]] bị [[che khuất (thiên văn học)|che khuất]] bởi Pluto. Khi một thiên thể không có bầu khí quyển di chuyển ra phía trước ngôi sao thì ánh sáng từ ngôi sao bị biến mất một cách đột ngột; trong trường hợp của Diêm Vương Tinh, ngôi sao mờ dần dần đi.<ref>{{chú thích web

}}</ref> Kết quả họ thu được thật ngạc nhiên, áp suất khí quyển ước tính bằng 0,3&nbsp;pascal, cho dù thời điểm này Pluto nằm xa Mặt Trời hơn so với thời điểm năm 1988 và do đó bầu khí quyển phải lạnh và loãng hơn. Một cách giải thích cho sự khác biệt này là năm 1987, cực nam của Sao Diêm Vương Tinh bắt đầu đi ra khỏi bóng tối trong suốt 120 năm, gây ra hiện tượng nitơ thăng hoa từ băng ở cực nam. Phải mất hàng thập kỉ để khí nitơ dư thừa ngưng tụ lại trong bầu khí quyển khi nó bị đóng băng trên chỏm băng tối vĩnh cửu ở cực bắc.<ref name=britty>{{chú thích web

|archiveurl=http://web.archive.org/web/20030720022902/http://www.space.com/scienceastronomy/pluto_seasons_030709.html|archivedate=ngày 20 tháng 7 năm 2003}}</ref> Các đỉnh nhọn trong biểu đồ dữ liệu từ các nghiên cứu này cho thấy khả năng có gió thổi trong khí quyển của Sao Diêm Vương Tinh.<ref name=britty/> Đội MIT-Williams College gồm James Elliot, Jay Pasachoff, và đội do Leslie Young dẫn đầu từ Viện nghiên cứu Tây Nam [[Southwest Research Institute]] cũng quan sát sự che khuất của Pluto vào ngày 12 tháng 6 năm 2006 tại Australia.<ref>{{chú thích tạp chí

Tháng 10 năm 2006, Dale Cruikshank ở Trung tâm nghiên cứu Ames thuộc NASA (người đồng lãnh đạo dự án New Horizons) và các đồng nghiệp thông báo họ phát hiện ra dấu vết của [[êtan]] trong quang phổ trên bề mặt của Sao Diêm Vương Tinh. Lượng êtan này được sinh ra từ sự quang phân hay sự phân ly do bức xạ (sự chuyển đổi hợp chất hóa học do ánh sáng hay bức xạ) của mêtan đóng băng trên bề mặt Pluto hay lơ lửng trong bầu khí quyển của nó.<ref name=ethane>

[[File:Pluto_Orbit.gif|phải|thumb|Quỹ đạo của Sao Diêm Vương Tinh]]

[[Tập tin:TheKuiperBelt Orbits Pluto Ecliptic.svg|nhỏ|phải|250px|Quỹ đạo của Sao Diêm Vương Tinh khi nhìn hình chiếu đứng mặt phẳng hoàng đạo]]

[[Quỹ đạo]] của Sao Diêm Vương Tinh khác với các [[hành tinh]] khác do có [[độ nghiêng quỹ đạo]] >17° và [[tâm sai]] ~0,25.<ref name=SolarSystem>{{chú thích web

}}</ref> Chỉ quỹ đạo của [[Sao Thủy]] có độ nghiêng đáng kể là ~7° và tâm sai là ~0,2; còn các hành tinh khác thì có quỹ đạo [[elíp|elip]] với tâm sai rất bé. Tâm sai lớn có nghĩa là một phần của quỹ đạo Sao Diêm Vương Tinh gần với Mặt Trời hơn quỹ đạo của Sao Hải Vương. Khi đến gần [[Củng điểm quỹ đạo#Cận điểm quỹ đạo|điểm cận nhật]], Sao Diêm Vương Tinh ở gần Mặt Trời hơn Sao Hải Vương. Nhưng do độ nghiêng quỹ đạo, điểm cận nhật của nó ở phía bên trên (~8.0 AU) [[đường Hoàng Đạo|mặt phẳng hoàng đạo]].<ref name="huainn01" /><ref name="hunter04" /><ref name=malhotra-9planets>{{chú thích web

}}</ref> Các sơ đồ trên hai hình bên biểu diễn vị trí tương đối của quỹ đạo Sao Diêm Vương Tinh so với mặt phẳng hoàng đạo (mặt cắt vuông góc mặt phẳng hoàng đạo - ''ecliptic view''), và hình chiếu từ trên xuống vuông góc với mặt phẳng hoàng đạo (''polar view'') với vị trí hiện hành của Sao Diêm Vương Tinh và Sao Hải Vương. Các đoạn quỹ đạo phía trên mặt phẳng hoàng đạo được tô màu sáng hơn, các đoạn nằm dưới thì có màu tối hơn; điểm cận nhật và [[Củng điểm quỹ đạo#Viễn điểm quỹ đạo|điểm viễn nhật]] được đánh dấu lần lượt bằng các chữ q và Q.

[[Tập tin:TheKuiperBelt Orbits Pluto Polar.svg|nhỏ|trái|Quỹ đạo Sao Diêm Vương Tinh — nhìn từ trên cực. Góc 'nhìn từ phía trên' này thể hiện cách quỹ đạo của Sao Diêm Vương Tinh (màu đỏ) không tròn bằng quỹ đạo Sao Hải Vương (màu xanh), và tại sao thỉnh thoảng Sao Diêm Vương Tinh ở gần Mặt Trời hơn Sao Hải Vương. Những nửa tối hơn của hai quỹ đạo thể hiện nơi chúng đi dưới [[đường Hoàng Đạo|mặt phẳng hoàng đạo]]. Các vị trí của hai vật thể trong ngày [[16 tháng 4]] năm [[2006]]; tới tháng 4 năm 2007 chúng đã thay đổi vị trí khoảng 3 pixel (~1 AU).]]

Dù rõ ràng quỹ đạo của Sao Diêm Vương Tinh cắt quỹ đạo Sao Hải Vương khi quan sát trực tiếp từ phía trên [[hoàng Đạo|hoàng đạo]], hai vật thể này không thể va chạm. Điều này bởi các quỹ đạo của chúng được sắp thẳng hàng sao cho Sao Diêm Vương Tinh và Sao Hải Vương không bao giờ tiếp cận gần. Nhiều yếu tố tác động tới việc này.

Ở mức độ đơn giản nhất, một người có thể xem xét hai quỹ đạo và thấy rằng chúng không giao nhau. Khi Sao Diêm Vương Tinh ở vị trí cận nhật, và ví thế cũng ở điểm gần nhất với quỹ đạo của Sao Hải Vương như được quan sát ở hình chiếu từ trên xuống, nó cũng ở điểm xa nhất phía trên hoàng đạo. Điều này có nghĩa thực tế quỹ đạo Sao Diêm Vương Tinh chạy qua ''phía trên'' quỹ đạo Sao Hải Vương, khiến chúng không thể va chạm.<ref name=huainn01>{{chú thích tạp chí

}}</ref> Quả vậy, phần quỹ đạo Sao Diêm Vương Tinh ở gần Mặt Trời hơn quỹ đạo Sao Hải Vương nằm khoảng 8 [[Đơn vị thiên văn|AU]] phía trên hoàng đạo,<ref name=hunter04>{{chú thích web

}} [http://adsabs.harvard.edu/full/1967SSRv....6..601H Preview]</ref> và cũng cách một khoảng tương tự với quỹ đạo Sao Hải.<ref name="malhotra-9planets" /> [[Giao điểm quỹ đạo|Giao điểm lên]] của quỹ đạo của Sao Diêm Vương Tinh, điểm tại đó quỹ đạo cắt ngang hoàng đạo, hiện cách khỏi quỹ đạo Sao Hải Vương hơn 21°;<ref>{{chú thích web

|publisher = NASA }}</ref> các giao điểm xuống của chúng cũng cách nhau một khoảng cách góc tương tự (xem biểu đồ). Bởi quỹ đạo Sao Hải Vương hầu như phẳng so với mặt phẳng hoàng đạo, Sao Diêm Vương Tinh luôn cách xa phía trên khi hai hành tinh ở gần nhau trên quỹ đạo.

Chỉ riêng điều này không đủ để bảo vệ Sao Diêm Vương Tinh; [[Nhiễu loạn (thiên văn học)|các nhiễu loạn]] (ví dụ, [[Tiến động#Của các quỹ đạo hành tinh|tiến động quỹ đạo]]) từ các hành tinh, đặc biệt là Sao Hải Vương, sẽ làm thay đổi quỹ đạo Sao Diêm Vương Tinh, vì thế trong hàng triệu năm một vụ va chạm có thể xảy ra. Một số cơ cấu khác hay các cơ cấu sẽ hoạt động từ đó. Cơ cấu đáng chú ý nhất là một [[Cộng hưởng quỹ đạo|cộng hưởng chuyển động trung bình]] với Sao Hải Vương.

[[Tập tin:TheKuiperBelt Orbits Pluto Neptune2.svg|nhỏ|Biểu đồ này thể hiện các vị trí quan hệ của Sao Diêm Vương Tinh (màu đỏ) và Sao Hải Vương (màu xanh) tại các thời điểm được lựa chọn. Kích thước Sao Hải Vương và Sao Diêm Vương Tinh được thể hiện như nghịch đảo tỷ lệ với khoảng cách giữa chúng để nhấn mạnh lần tiếp cận gần nhất năm 1896.]]

Sao Diêm Vương Tinh nằm ở 3:2 cộng hưởng khoảng cách chuyển động trung bình với [[Sao Hải Vương]]: cứ ba lần Sao Hải Vương quay xung quanh Mặt Trời, Sao Diêm Vương Tinh thực hiện điều đó 2 lần. Hai vật thể sau đó sẽ quay trở lại các vị trí ban đầu của chúng và chu kỳ lặp lại, mỗi chu kỳ kéo dài 500 năm. Mô hình này được xác định sao cho, trong mỗi chu kỳ 500 năm, lần đầu tiên Sao Diêm Vương Tinh gần [[Củng điểm quỹ đạo#Cận điểm quỹ đạo|điểm cận nhật]] Sao Hải Vương ở hơn 50° ''phía sau'' Sao Diêm Vương Tinh. Ở lần cận nhật thứ hai của Sao Diêm Vương Tinh, Sao Hải Vương sẽ hoàn thành một vòng nữa và một nửa vòng riêng trên quỹ đạo của nó, và vì thế sẽ ở một khoảng cách tương tự ''phía trước'' Sao Diêm Vương Tinh. Trên thực tế, khoảng cách tối thiểu giữa Sao Diêm Vương Tinh và Sao Hải Vương là hơn 17&nbsp;AU; Sao Diêm Vương Tinh thực tế có thời điểm ở gần (11&nbsp;AU) [[Sao Thiên Vương]] hơn Sao Hải Vương.<ref name=malhotra-9planets />

Sự cộng hưởng 3:2 giữa hai vật thể rất ổn định, và không thay đổi trong hàng triệu năm.<ref name=sp-345>{{chú thích web|author=Hannes Alfvén and Gustaf Arrhenius|url=http://history.nasa.gov/SP-345/ch8.htm||title= SP-345 Evolution of the Solar System|year=1976|accessdate=ngày 28 tháng 3 năm 2007}}</ref> Điều này khiến quỹ đạo của chúng không thể thay đổi so với nhau— chu kỳ luôn lặp lại theo cùng cách— và hai vật thể không bao giờ đến được gần nhau. Vì thế, thậm chí khi quỹ đạo của Sao Diêm Vương Tinh không quá nghiêng, hai vật thể cũng không bao giờ va chạm nhau.<ref name=malhotra-9planets />

=== Các yếu tố khác ảnh hưởng tới quỹ đạo Sao Diêm Vương Tinh ===

Những nghiên cứu số đã cho thấy rằng sau những chu kỳ hàng triệu năm, hình thức tổng thể của sự thẳng hàng giữa quỹ đạo của Sao Diêm Vương Tinh và Sao Hải Vương không thay đổi.<ref name=huainn01/><ref name="williams71">{{chú thích tạp chí| title=Resonances in the Neptune-Pluto System| author= J. G. Williams; G. S. Benson| journal=Astronomical Journal| volume=76| pages=167| year=1971| url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1971AJ.....76..167W | accessdate=ngày 17 tháng 4 năm 2007 | doi = 10.1086/111100 <!--Retrieved from CrossRef by DOI bot-->}}</ref> Tuy nhiên, có nhiều sự cộng hưởng và tác động khác ảnh hưởng tới các chi tiết chuyển động tương đối của chúng, và tăng cường tính ổn định của Sao Diêm Vương Tinh. Chúng xuất hiện chủ yếu từ hai cơ cấu phụ trợ (ngoài sự cộng hưởng chuyển động trung bình 3:2).

Đầu tiên, cuộc [[tranh cãi về điểm cận nhật]] của Sao Diêm Vương Tinh, góc giữa điểm nơi nó cắt hoàng đạo và điểm nó ở gần Mặt Trời nhất, [[đu đưa]] quanh 90°.<ref name="williams71"/> Điều này có nghĩa khi Sao Diêm Vương Tinh ở gần Mặt Trời nhất, nó đang ở điểm xa nhất phía trên mặt phẳng hoàng đạo của Hệ Mặt Trời, ngăn cản va chạm với Sao Hải Vương. Đây là hậu quả trực tiếp của [[cơ cấu Kozai]],<ref name=huainn01/> liên quan tới sự lệch tâm của một quỹ đạo với độ nghiêng của nó, liên hệ với một vật thể làm nhiễu động lớn hơn — trong trường hợp này là Sao Hải Vương. Liên quan tới Sao Hải Vương, biên độ dao động là 38°, và vì thế sự chia tách góc của điểm cận nhật của Sao Diêm Vương Tinh với quỹ đạo của Sao Hải Vương luôn lớn hơn 52° (= 90°–38°). Sự chia tách nhỏ nhất này diễn ra mối 10,000 năm.<ref name=sp-345/>

Thứ hai, các kinh độ của giao điểm lên của hai vật thể — các điểm khi chúng cắt mặt phẳng hoàng đạo - ở cộng hưởng gần với sự đu đưa bên trên. Khi hai kinh độ trùng nhau — có nghĩa, khi một kinh độ có thể vẽ một đường thẳng xuyên qua cả hai điểm giao và Mặt Trời — điểm cận nhật của Sao Diêm Vương Tinh nằm chính xác tại 90°, và nó ở gần Mặt Trời Nhật khi ở đỉnh phía trên quỹ đạo Sao Hải Vương. Nói cách khác, khi Sao Diêm Vương Tinh nằm gần nhất các giao điểm của mặt phẳng quỹ đạo Sao Hải Vương, nó cũng ở xa nhất phía trên nó. Điều này được gọi là ''siêu cộng hưởng 1:1''.Để hiểu tình trạng của sự đu đưa, tưởng tượng một điểm quan sát phía trên cực, nhìn xuống đường hòng đạo từ một điểm ưu thế ở xa nơi các hành tinh chuyển động theo quỹ đạo [[ngược chiều kim đồng hồ]]. Sau khi vượt qua điểm giao lên, Sao Diêm Vương Tinh ở bên trong quỹ đạo Sao Hải Vương và chuyển động nhanh hơn, tiếp cận với Sao Hải Vương từ phía sau. Lực hút hấp dẫn mạnh giữa hai vật thể khiến [[mô men động lượng|động lượng góc]] từ Sao Hải Vương được chuyển sang Sao Diêm Vương Tinh. Điều này khiến Sao Diêm Vương Tinh đi vào một quỹ đạo hơi lớn hơn, nơi nó đi hơi chậm lại, tuân theo [[Định luật thứ ba của Kepler]]. Khi quỹ đạo thay đổi, nó dần tạo hiệu ứng thay đổi pericentre và các kinh độ của Sao Diêm Vương Tinh (và, ở mức độ nhỏ hơn, của Sao Hải Vương). Sau nhiều lần lặp lại như vậy, Sao Diêm Vương Tinh đã bị hãm lại ở mức đủ, và Sao Hải Vương cũng tăng tốc ở mức đỏ, khiến Sao Hải Vương bắt đầu bắt Sao Diêm Vương Tinh tại phía đối diện quỹ đạo của nó (gần điểm giao đối diện nơi chúng ta bắt đầu). Quá trình này sau đó lại đảo ngược, và Sao Diêm Vương Tinh mất động lượng góc cho Sao Hải Vương, cho tới khi Sao Diêm Vương Tinh tăng tốc đủ để nó bắt đầu bắt Sao Hải Vương một lần nữa ở điểm ban đầu. Toàn bộ quá trình hoàn thành trong khoảng 20,000 năm.<ref name=malhotra-9planets /><ref name=sp-345 />

[[Tập tin:Pluto and its satellites (2005).jpg|nhỏ|phải|Sao Diêm Vương Tinh và ba vệ tinh đã được khám phá của nó. Sao Diêm Vương Tinh và Charon là các vật thể sáng nhất ở giữa, hai vệ tinh nhỏ hơn ở phía phải và phía dưới xa hơn phía ngoài.]]

Sao Diêm Vương Tinh có năm [[vệ tinh tự nhiên]] đã được biết: [[Charon (vệ tinh)|Charon]], lần đầu được xác định năm 1978 bởi nhà thiên văn học [[James W. Christy|James Christy]]; và hai vệ tinh nhỏ hơn, [[Nix (vệ tinh)|Nix]] và [[Hydra (vệ tinh)|Hydra]], cả hai cùng được phát hiện năm 2005,<ref>Guy Gugliotta. "[http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/10/31/AR2005103101426.html Possible New Moons for Pluto]." ''[[The Washington Post|Washington Post]].'' ngày 1 tháng 11 năm 2005. Truy cập ngày 10 tháng 10 năm 2006.</ref> và 2 vệ tinh nữa Kerberos & Styx.

Các vệ tinh của Sao Diêm Vương Tinh luôn ở gần bề mặt của nó, so với các hệ khác đã được quan sát. Các vệ tinh có thể có tiềm năng quay quanh Sao Diêm Vương Tinh lên tới 53% (hay 69%, nếu đi ngược) của bán kính [[quyển Hill]], vùng ảnh hưởng trọng lực ổn định của Sao Diêm Vương Tinh. Ví dụ, [[Psamathe (vệ tinh)|Psamathe]] quay quanh Sao Hải Vương ở 40% bán kính Hill. Trong trường hợp Sao Diêm Vương Tinh, chỉ 3% của vùng được biết có sự có mặt của các vệ tinh. Theo thuật ngữ của các nhà khoa học, hệ Sao Diêm Vương Tinh dường như "quá chật và hầu như trống rỗng."<ref name="Sternetal 2006">{{chú thích tạp chí

Hệ thống Sao Diêm Vương Tinh-Charon rất đáng chú ý vì đây là hệ đôi lớn nhất trong một vài hệ đôi thuộc Hệ Mặt Trời, và được xác định là cặp đôi có [[trung tâm khối lượng|khối tâm]] nằm ngoài bề mặt hành tinh chính ([[617 Patroclus]] là một ví dụ nhỏ hơn khác).<ref>{{chú thích web

| accessdate = ngày 26 tháng 3 năm 2007}}</ref> Điều này và kích thước to lớn của Charon so với Sao Diêm Vương Tinh khiến một số nhà thiên văn gọi chúng là một [[hành tinh đôi]] lùn.<ref>{{chú thích web

}}</ref> Hệ này cũng khác biệt so với các hệ hành tinh khác ở điểm mỗi vật thể đều [[khóa thủy triều]] vật thể kia: Charon luôn quay một phía bề mặt về Sao Diêm Vương Tinh, và Sao Diêm Vương Tinh cũng luôn quay một mặt về Charon. Nếu một người đứng ở phía bề mặt gần của Sao Diêm Vương Tinh, Charon sẽ lơ lửng trên bầu trời mà không chuyển động; nếu người này đi về phía bề mặt bên kia, anh ta sẽ không thể nhìn thấy mặt kia của Charon.<ref>{{chú thích web|title=The Once and Future Pluto|author=Leslie Young|work=Southwest Research Institute, Boulder, Colorado|url=http://www.boulder.swri.edu/~layoung/projects/talks03/IfA-jan03v1.ppt|year=1997|accessdate=ngày 26 tháng 3 năm 2007}}</ref> Năm 2007, những quan sát của [[Đài thiên văn Gemini]] về những dấu vết ammonia hydrate và tinh thể nước trên bề mặt Charon cho thấy sự hiện diện của các mạch nước phun hoạt động.<ref>{{chú thích web|title=Charon: An ice machine in the ultimate deep freeze|work=Gemini Observatory|year=2007|url=http://www.spaceflightnow.com/news/n0707/17charon/|accessdate=ngày 18 tháng 7 năm 2007}}</ref>

|+ Sao Diêm Vương Tinh và Charon, so với '''Mặt Trăng''' của Trái Đất<ref name="Buie06">{{chú thích tạp chí |author=Marc W. Buie, William M. Grundy, Eliot F. Young, Leslie A. Young, S. Alan Stern |title=''Orbits and photometry of Pluto's satellites: Charon, S/2005 P1, and S/2005 P2'' |journal=Astronomical Journal |year=2006 |volume=132 |pages=290 |url=http://adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-bib_query?bibcode=2006AJ....132..290B&amp;db_key=AST&amp;data_type=HTML&amp;format=&amp;high=444b66a47d27727 |id={{arxiv|archive=astro-ph|id=0512491}} |doi=10.1086/504422 }}</ref>

| '''Sao Diêm Vương Tinh'''/Pluto || {{IPA|/ˈpluːtəʊ/}} || 2.306<br />(65% Mặt Trăng) || 1,305 (7){{e|22}}<br />(18% Mặt Trăng) || 2.040 (100)<br />(0,6% Mặt Trăng) || style="background:#fff;" rowspan="2"| 6,3872<br />(25% Mặt Trăng)

[[Tập tin:Plutonian system.jpg|nhỏ|trái|Hình vẽ của nghệ sĩ về bề mặt [[Hydra (vệ tinh)|Hydra]]. Sao Diêm Vương Tinh và [[Charon (vệ tinh)|Charon]] (bên phải) và [[Nix (vệ tinh)|Nix]] (chấm sáng bên trái).]]

[[Tập tin:Pluto system.svg|nhỏ|phải|Sơ đồ hệ Sao Diêm Vương Tinh. P 1 là Hydra, và P 2 là Nix.]]

Hai vệ tinh khác của Sao Diêm Vương Tinh đã được các nhà khoa học sử dụng [[Kính viễn vọng không gian Hubble]] chụp ngày [[15 tháng 5]] năm [[2005]], và chúng đã nhận được [[Tên định danh tạm thời trong thiên văn học|tên định danh tạm thời]] là S/2005&nbsp;P&nbsp;1 và S/2005&nbsp;P&nbsp;2. Liên đoàn Thiên văn Quốc tế đã chính thức đặt tên cho các vệ tinh mới nhất của Sao Diêm Vương Tinh là [[Nix (vệ tinh)|Nix]] (hay Pluto&nbsp;II, vệ tinh phía bên trong, trước kia là P&nbsp;2) và [[Hydra (vệ tinh)|Hydra]] (Pluto&nbsp;III, vệ tinh phía ngoài, trước kia là P&nbsp;1), ngày [[21 tháng 6]] năm [[2006]].<ref>{{cite press release | publisher=International Astronomical Union | date=ngày 21 tháng 6 năm 2006 | title=IAU Circular No. 8723 - Satellites of Pluto | url=http://www-int.stsci.edu/~mutchler/documents/IAU_Circular_8723.pdf | accessdate=ngày 12 tháng 2 năm 2007}}</ref>

Những vệ tinh nhỏ này quay quanh Sao Diêm Vương Tinh ở khoảng cách gấp hai và ba lần Charon: Nix ở 48,700 kilômét và Hydra ở 64,800 kilômét từ tâm khối lượng chung của hệ. Chúng có quỹ đạo [[chuyển động cùng hướng và ngược hướng|cùng hướng]] trên cùng mặt phẳng quỹ đạo như Charon, và rất gần (nhưng không phải ở trong) chuyển động trung bình [[cộng hưởng quỹ đạo]] 4:1 và 6:1 với Charon.<ref>{{chú thích tạp chí | author= F. R. Ward | coauthors = RM Canup| date = 2016-02-18 | title = Forced Resonant Migration of Pluto's Outer Satellites by Charon | journal = Science | volume = 313 | issue = 5790 | pages = 1107–1109 | doi = 10.1126/science.1127293 | url = http://science.sciencemag.org/content/313/5790/1107 | accessdate = 2007-02-12}}</ref>

Những quan sát Nix và Hydra để xác định các tính chất riêng của chúng đang được tiến hành. Thỉnh thoảng Hydra sáng hơn Nix, cho thấy hoặc nó lớn hơn hoặc những phần khác nhau trên bề mặt của nó có thể có độ sáng khác nhau. Các kích thước được ước tính từ các suất phân chiếu. Quang phổ của hai vệ tinh này tương tự quang phổ của Charon cho thấy một suất phân chiếu 35% như của Charon; các giá trị này khiến Nix được ước tính có đường kính 46&nbsp;km còn Hydra lớn hơn và có đường kính 61&nbsp;km. Những giới hạn trên của đường kính của chúng có thể được ước tính khi lấy suất phân chiếu 4% của các vật thể tối nhất trong Vành đai Kuiper; những giới hạn đó là 137&nbsp;±&nbsp;11&nbsp;km và 167&nbsp;±&nbsp;10&nbsp;km. Ở phía cuối của dãy này, các khối lượng được suy luận chưa tới 0.3% khối lượng Charon, hay 0.03% của Sao Diêm Vương Tinh.<ref name="Weaver 2006">

Sự khám phá hai vệ tinh nhở hơn cho thấy Sao Diêm Vương Tinh có thể có một [[hệ vành đai]] biến đổi. Các vụ va chạm của các vật thể nhỏ có thể tạo ra rác hình thành nên các vành đai hành tinh. Dữ liệu từ một cuộc khảo sát quang học kỹ lưỡng của [[Advanced Camera for Surveys]] trên [[Kính viễn vọng không gian Hubble|Kính viễn vọng vũ trụ Hubble]] cho thấy không có hệ vành đai nào. Nếu một hệ như vậy tồn tại, hoặc nó mỏng manh như [[các vành đai Sao Mộc]] hoặc nó chỉ hạn chế ở chiều rộng chưa tới 1,000&nbsp;km.<ref name="Steffl 2006">{{chú thích tạp chí

Khi chụp ảnh hệ Sao Diêm Vương Tinh, những quan sát từ Huble đặt ra các giới hạn với bất kỳ một vệ tinh có thể nào khác. Với độ tin cậy lên tới 90%, không thể có thêm một vệ tinh khác lớn hơn 12&nbsp;km (hay tối đa 37&nbsp;km với suất phân chiếu 0.041) tồn tại bên ngoài ánh chói của Sao Diêm Vương Tinh năm giây cung từ hành tinh lùn này. Điều này giả định rằng một vật thể kiểu Charon có suất phân chiếu 0.38; ở mức độ tin cậy 50% giới hạn là 8.<ref name="Steffl2005">{{chú thích tạp chí

Nguồn gốc và đặc điểm của Sao Diêm Vương Tinh từ lâu đã là câu hỏi khó đối với các nhà thiên văn học. Trong thập niên 1950 có ý kiến cho rằng Sao Diêm Vương Tinh là một vệ tinh đã thoát khỏi Sao Hải Vương, bị vệ tinh lớn nhất hiện nay của ngôi sao này là [[Triton (vệ tinh)|Triton]] đẩy bắn ra khỏi quỹ đạo. Ý kiến này đã bị chỉ trích nhiều bởi, như được giải thích ở trên, thực tế Sao Diêm Vương Tinh không bao giờ tới gần hành tinh.<ref>{{chú thích web|title=Pluto's Orbit|work=NASA New Horizons | url = http://pluto.jhuapl.edu/science/everything_pluto/16_plutoOrbit.html|year=2007|accessdate=ngày 26 tháng 3 năm 2007}}</ref>

Từ năm 1992, các nhà thiên văn học đã bắt đầu khám phá ra nhiều vật thể băng nhỏ phía ngoài Sao Hải Vương tương tự như Sao Diêm Vương Tinh không chỉ ở quỹ đạo mà cả ở kích thước và thành phần. Vành đai này, được gọi là [[Vành đai Kuiper]] theo [[Gerard Kuiper|một trong những nhà thiên văn học]] người lần đầu tiên xác định tính chất của các vật thể bên ngoài Sao Hải Vương, được tin là nguồn gốc của nhiều [[sao chổi chu kỳ ngắn]]. Các nhà thiên văn học hiện tin rằng Sao Diêm Vương Tinh là vật thể lớn nhất<ref name=wiki-kbo/> đã biết trong [[các vật thể thuộc vành đai Kuiper]] (KBOs). Giống như các vật thể KBOs khác, Sao Diêm Vương Tinh có các đặc điểm chung với các [[sao chổi]]; ví dụ, [[gió Mặt Trời|gió mặt trời]] dần thổi bay bề mặt Sao Diêm Vương Tinh vào vũ trụ, theo cách một sao chổi.<ref>{{chú thích web| title= Colossal Cousin to a Comet?| work=New Horizons| url=http://pluto.jhuapl.edu/science/everything_pluto/8_cousin.html| accessdate=ngày 23 tháng 6 năm 2006}}{{dead link}}</ref> Nếu Sao Diêm Vương Tinh bị đặt ở gần Mặt Trời như Trái Đất, nó cũng sẽ có một cái đuôi như các sao chổi.<ref>{{chú thích web |year= 1999| author= Neil deGrasse Tyson | title= Space Topics: Pluto Top Ten: Pluto Is Not a Planet | work=The Planetary Society | url=http://web.archive.org/web/20120205034414/http://www.planetary.org/explore/topics/topten/tyson_pluto_is_not.html| accessdate=ngày 23 tháng 6 năm 2006}}</ref>

Dù Sao Diêm Vương Tinh là vật thể lớn nhất trong vành đai Kuper đã được phát hiện, [[Triton (vệ tinh)|Triton]], hơi lớn hơn Sao Diêm Vương Tinh lại có nhiều đặc điểm khí quyển và thành phần địa chất giống với Sao Diêm Vương Tinh và được tin rằng cũng là một vật thể bị bắt khỏi Vành đai Kuiper.<ref>{{chú thích web|title=Neptune's Moon Triton|work=The Planetary Society | url = http://web.archive.org/web/20120329101359/http://planetary.org/explore/topics/neptune/triton.html | accessdate=ngày 26 tháng 3 năm 2007}}</ref> Eris ([[#Những khám phá mới gây tranh cãi|xem bên dưới]]) cũng lớn hơn Sao Diêm Vương Tinh nhưng không bị coi hoàn toàn là một thành viên của Vành đai Kuiper. Thay vào đó, nó được coi là một thành viên của đám vật thể được gọi là [[đĩa phân tán]].

Một số lượng lớn vật thể trong Vành đai Kuiper, như Sao Diêm Vương Tinh, có cộng hưởng quỹ đạo 3:2 với Sao Hải Vương. Các vật thể vành đai Kuiper có cộng hưởng quỹ đạo kiểu này được gọi là "[[plutino]]", theo tên Pluto.<ref>{{chú thích web|title=The Plutinos|author=David Jewitt|work=University of Hawaii|url=http://www2.ess.ucla.edu/~jewitt/kb/plutino.html<!--http://www.ifa.hawaii.edu/~jewitt/kb/plutino.html-->|year=2004|accessdate=ngày 26 tháng 3 năm 2007}}</ref>

== Thám hiểm Sao Diêm Vương Tinh ==

Sao Diêm Vương Tinh đặt ra những thách thức to lớn cho con tàu vũ trụ bởi khối lượng nhỏ và khoảng cách xa từ Trái Đất. ''[[Voyager 1]]'' đáng nhẽ đã có thể tới Sao Diêm Vương Tinh, nhưng những người điều khiển thay vào đó đã chọn một chuyến bay ngang qua vệ tinh Titan của [[Sao Thổ]] khiến nó không thể có quỹ đạo ngang qua Sao Diêm Vương Tinh. ''[[Voyager 2]]'' cũng không thể có quỹ đạo hợp lý để tới Sao Diêm Vương Tinh.<ref>{{chú thích web| url=http://voyager.jpl.nasa.gov/faq.html| title=Voyager Frequently Asked Questions| accessdate=ngày 8 tháng 9 năm 2006| publisher=Jet Propulsion Laboratory| date=ngày 14 tháng 1 năm 2003}}</ref> Trước thập kỷ cuối cùng của thế kỷ 20 chưa hề có một nỗ lực thực sự nào nhằm thám hiểm Sao Diêm Vương Tinh. Tháng 8 năm 1992, nhà khoa học [[Robert Staehle]] của [[JPL]] đã gọi điện cho người phát hiện Sao Diêm Vương Tinh, Clyde Tombaugh, yêu cầu cho phép viếng thăm hành tinh của ông. "Tôi đã nói rằng ông ta được chào đón ở đó," Tombaugh sau này nhớ lại, "dù ông ta sẽ phải có một chuyến bay dài và lạnh giá."<ref>{{chú thích web|title=The last world|author=Dava Sobel|work=Discover magazine|url=http://discovermagazine.com/1993/may/thelastworld215|year=1993|accessdate=ngày 13 tháng 4 năm 2007}}</ref> Dù đã có khoảnh khắc sớm này, năm 2000, NASA đã hủy bỏ phi vụ ''[[Pluto Kuiper Express]]'', với các lý do chi phí gia tăng và những chậm trễ trong việc chế tạo phương tiện phóng.<ref>{{chú thích web|title=Pluto Kuiper Express|author=Dr. David R. Williams |work=NASA Goddard Space Flight Center|url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/database/MasterCatalog?sc=PLUTOKE|year=2005|accessdate=ngày 26 tháng 3 năm 2007}}</ref>

[[Tập tin:First Pluto sighting from New Horizons.gif|nhỏ|trái|Lần đầu tiên Sao Diêm Vương Tinh được nhìn thấy từ tàu ''New Horizons'']]

Sau một cuộc chiến chính trị căng thẳng, một phi vụ mới tới Sao Diêm Vương Tinh, với cái tên ''[[New Horizons]]'', đã được chính phủ Hoa Kỳ cung cấp chi phí năm 2003.<ref>{{chú thích web|title=Pluto Mission a Go! Initial Funding Secured|author=Robert Roy Britt|work=space.com|url=http://www.space.com/scienceastronomy/pluto_horizons_030225.html|year=2003|accessdate=ngày 13 tháng 4 năm 2007|archiveurl=http://web.archive.org/web/20030418155403/http://www.space.com/scienceastronomy/pluto_horizons_030225.html|archivedate=ngày 18 tháng 4 năm 2003}}</ref> ''New Horizons'' được phóng thành công ngày [[19 tháng 1]] năm [[2006]]. Lãnh đạo sứ mệnh, [[S. Alan Stern]], xác nhận rằng một số tro từ thi hài Clyde Tombaugh, đã mất năm 1997, đã được đặt trên con tàu.<ref>{{chú thích web|title=Happy 100th Birthday, Clyde Tombaugh|author=Dr. Alan Stern|work=Southwest Research Institute|url=http://www.jhuapl.edu/newscenter/pressreleases/2006/060203.asp|year=2006|accessdate=ngày 13 tháng 4 năm 2007}}</ref>

Đầu năm 2007 lợi dụng [[hỗ trợ hấp dẫn]] từ [[Sao Mộc]]. Lần tiếp cận gần nhất của nó tới Sao Diêm Vương Tinh đã diễn ra ngày [[14 tháng 7]] năm [[2015]]; những quan sát khoa học với Sao Diêm Vương Tinh sẽ bắt đầu từ năm tháng trước cuộc tiếp cận gần và sẽ tiếp tục ít nhất một tháng sau lần gặp mặt. ''New Horizons'' đã chụp những bức ảnh đầu tiên (từ xa) về Sao Diêm Vương Tinh hồi cuối tháng 9 năm 2006, trong cuộc thử nghiệm thiết bị Long Range Reconnaissance Imager (LORRI).<ref>{{chú thích web | url=http://pluto.jhuapl.edu/news_center/news/112806.php | title=New Horizons, Not Quite to Jupiter, Makes First Pluto Sighting | publisher=The Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory | date=2006-11-28 | accessdate=2007-03-20}}</ref> Các bức ảnh, được chụp từ khoảng cách xấp xỉ 4.2 tỷ km, xác nhận khả năng thám sát các mục tiêu xa của tàu vũ trụ, khả năng cần thiết để tiến tới gần Sao Diêm Vương Tinh và các vật thể khác trong Vành đai Kuiper.

''New Horizons'' sẽ sử dụng một gói cảm biến từ xa gồm các thiết bị hình ảnh và thiết bị radio khảo sát khoa học, cũng như máy quang phổ và các thiết bị khác, để xác định địa chất và hình thái của Sao Diêm Vương Tinh cùng vệ tinh Charon của nó, vẽ bản đồ thành phần bề mặt hai vật thể và phân tích khí quyển trung tính của Sao Diêm Vương Tinh cùng tỷ lệ tốc độ thoát của nó. ''New Horizons'' cũng sẽ chụp ảnh bề mặt Sao Diêm Vương Tinh và Charon.

Tình trạng chính thức của Sao Diêm Vương Tinh với tư cách một hành tinh đã là một chủ đề tranh cãi ít nhất từ năm 1992, khi [[Vật thể Vành đai Kuiper]] đầu tiên, {{mpl|(15760) 1992 QB|1}}, được phát hiện. Kể từ đó, các khám phá mới càng làm cuộc tranh cãi thêm căng thẳng.

Sao Diêm Vương Tinh được thể hiện như một hành tinh trên [[Đĩa Pioneer]], một bản khắc được đặt trên các con tàu vũ trụ ''[[Pioneer 10]]'' và ''[[Pioneer 11]]'', phóng đi hồi đầu thập niên 1970. Tấm đĩa này được dự định cung cấp thông tin về nguồn gốc tàu vũ trụ cho bất kỳ một nền văn minh nào ngoài Trái Đất có thể gặp chúng trong tương lai, gồm cả một giản đồ về Hệ Mặt Trời, với chín hành tinh.<ref>{{chú thích web|title=Spacecraft Artifacts as Physics Teaching Resources|author=R.W. Robinett|work=Department of Physics, The Pennsylvania State University|url=https://www.researchgate.net/publication/253805553_Spacecraft_artifacts_as_physics_teaching_resources|year=2001|accessdate=ngày 26 tháng 3 năm 2007 | doi = 10.1119/1.1424597}}</ref> Tương tự, một hình ảnh analogue chứa bên trong thiết bị [[Đĩa ghi vàng Voyager|Voyager Golden Record]] được đặt trong tàu vũ trụ ''[[Voyager 1]]'' và ''[[Voyager 2]]'' (cũng được phóng hồi thập niên 1970) có bao gồm dữ liệu về Sao Diêm Vương Tinh và cũng thể hiện nó như hành tinh thứ chín.<ref>{{chú thích web|title=Space Topics: Voyager- The Golden Record|work=Planetary Society|url=http://www.planetary.org/explore/topics/space_missions/voyager/golden_record.html

|accessdate=ngày 26 tháng 3 năm 2007 | archiveurl = http://web.archive.org/web/20060208140648/http://www.planetary.org/explore/topics/space_missions/voyager/golden_record.html | archivedate = 2006-02-08}}</ref> Nhân vật [[Pluto (Disney)|Pluto]] trong các bộ phim hoạt hình của Disney, xuất hiện năm 1930, cũng được đặt tên đó để kỷ niệm hành tinh này.<ref>{{chú thích web|title=Dwarfed by comparison|author=Allison M. Heinrichs|work=Pittsburgh Tribune-Review|url=http://web.archive.org/web/20071114081539/http://www.pittsburghlive.com/x/pittsburghtrib/news/cityregion/s_467650.html|year=2006|accessdate=ngày 26 tháng 3 năm 2007}}</ref> Năm 1941, [[Glenn T. Seaborg]] đã đặt tên cho [[nguyên tố hóa học|nguyên tố]] mới được tạo ra là [[plutoni]]um để vinh danh Sao Diêm Vương Tinh, và cũng để giữ truyền thống đặt tên các nguyên tố theo các hành tinh mới được tìm ra ([[urani]]um theo [[Sao Thiên Vương]] (Uranus), [[neptuni]]um theo [[Sao Hải Vương]] (Nepturne), dù truyền thống này cũng được sử dụng đối với một số vật thể không phải hành tinh: [[xeri|cerium]] được đặt theo tên [[Ceres (hành tinh lùn)|Ceres]] và [[palladium]] theo tên [[2 Pallas|Pallas]]).<ref>{{chú thích web|title=Reflections on the Legacy of a Legend|author=David L. Clark and David E. Hobart|year=2000|url=http://www.fas.org/sgp/othergov/doe/lanl/pubs/00818011.pdf |accessdate=ngày 9 tháng 8 năm 2007}}</ref>

Sự khám phá [[Vành đai Kuiper]] và mối quan hệ của Sao Diêm Vương Tinh với vành đai này khiến nhiều người đặt câu hỏi liệu Sao Diêm Vương Tinh có nên được coi là một vật thể riêng biệt khỏi vành đai hay không. Năm 2002, vật thể [[(50000) Quaoar|50000 Quaoar]] thuộc vành đai được phát hiện, với đường kính khoảng 1,280 kilômét, bằng một nửa Sao Diêm Vương Tinh.<ref>{{chú thích web|title=Direct Measurement of the Size of the Large Kuiper Belt Object (50000) Quaoar|author=Michael E. Brown and Chadwick A. Trujillo|work=The American Astronomical Society|url=<!-- http://www.journals.uchicago.edu/cgi-bin/resolve?doi=10.1086/382513 -->http://iopscience.iop.org/article/10.1086/382513/meta | year=2006|accessdate=ngày 26 tháng 3 năm 2007}}{{Doi|10.1086/382513}}</ref> Năm 2004, những người khám phá [[90377 Sedna]] đã đặt một giới hạn trên là 1,800 kilômét đường kính, gần bằng đường kính Sao Diêm Vương Tinh 2,320 kilômét.<ref>{{chú thích web|title=Diverse Albedos of Small Trans-Neptunian Objects | author=W. M. Grundy, K. S. Noll, D. C. Stephens|work=Lowell Observatory, Space Telescope Science Institute |url=http://arxiv.org/ftp/astro-ph/papers/0502/0502229.pdf|accessdate=ngày 26 tháng 3 năm 2007}}</ref> Giống như [[Ceres (hành tinh lùn)|Ceres]] cuối cùng bị mất tư cách hành tinh sau sự khám phá các [[tiểu hành tinh]] khác, vì thế, vấn đề được đặt ra, Sao Diêm Vương Tinh phải được xếp hạng lại như một trong những vật thể thuộc vành đai Kuiper.

Ngày [[29 tháng 7]] năm [[2005]], sự khám phá một [[thiên thể bên ngoài Sao Hải Vương|vật thể ngoài Sao Hải Vương]] được thông báo. Được đặt tên [[Eris (hành tinh lùn)|Eris]], hiện nó được biết hơi lớn hơn Sao Diêm Vương Tinh.<ref>{{chú thích web|title=Hubble Finds 'Tenth Planet' Slightly Larger Than Pluto|work=Hubblesite|url=http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2006/16/ |year=2006|accessdate=ngày 26 tháng 3 năm 2007}}</ref> Đây là vật thể lớn nhất được phát hiện trong Hệ Mặt Trời từ khi phát hiện [[Triton (vệ tinh)|Triton]] năm 1846. Những người phát hiện ra nó và báo chí ban đầu gọi nó là "hành tinh thứ mười", dù không có sự đồng thuật chính thức ở thời điểm đó về việc có nên gọi nó là một hành tinh hay không.<ref>{{chú thích web|title=NASA-Funded Scientists Discover Tenth Planet|work=Jet Propulsion Laboratory|url = http://www.nasa.gov/vision/universe/solarsystem/newplanet-072905.html | date = 29/7/2005|accessdate= 2007-02-22 | archiveurl = http://web.archive.org/web/20061002193144/http://www.jpl.nasa.gov/news/news-print.cfm?release=2005-126 | archivedate = 2006-10-02}}</ref> Những người khác trong giới thiên văn học coi sự khám phá là lý lẽ mạnh mẽ nhất đòi hỏi xếp hạng lại Sao Diêm Vương Tinh như một tiểu hành tinh.<ref>{{chú thích web| url=http://arxiv.org/ftp/astro-ph/papers/0608/0608359.pdf| format=PDF| title= What is a Planet?|author=Steven Soter| date=ngày 16 tháng 8 năm 2006| accessdate=ngày 24 tháng 8 năm 2006}} submitted to The Astronomical Journal, ngày 16 tháng 8 năm 2006</ref>

Những đặc tính gây tranh cãi khác của Sao Diêm Vương Tinh là vệ tinh lớn, [[Charon (vệ tinh)|Charon]], và khí quyển của nó. Những đặc tính này có lẽ không phải duy nhất của Sao Diêm Vương Tinh: nhiều vật thể ngoài Sao Hải Vương khác cũng có vệ tinh, và quang phổ của [[Eris (hành tinh lùn)|Eris]] cho thấy bề mặt nó có thành phần tương tự Sao Diêm Vương Tinh.<ref>{{chú thích web | year=2006 | author=Mike Brown | title=The discovery of 2003 UB313, the 10th planet.| work= California Institute of Technology| url=http://web.gps.caltech.edu/~mbrown/planetlila/ | accessdate=ngày 25 tháng 5 năm 2006}}</ref> Nó cũng có một vệ tinh, [[Dysnomia (vệ tinh)|Dysnomia]], được phát hiện tháng 9 năm 2005.

Giám đốc các viện bảo tàng và cung thiên văn thỉnh thoảng gây ra tranh cãi khi bỏ Sao Diêm Vương Tinh khỏi các mô hình hành tinh của Hệ Mặt Trời. Một số lần hành động đó là có chủ ý; [[Cung thiên văn Hayden]] mở cửa trở lại sau khi được sửa chữa năm 2000 với một mô hình chỉ gồm tám hành tinh. Cuộc tranh cãi đã được đưa lên trang đầu các báo ở thời điểm đó.<ref>{{chú thích web| url=http://www.space.com/1925-astronomer-responds-pluto-planet-claim.html| title=Astronomer Responds to Pluto-Not-a-Planet Claim| date=ngày 2 tháng 2 năm 2001| publisher=Space.com|work= Niel deGrasse Tyson| accessdate=ngày 8 tháng 9 năm 2006}}</ref>

Từ 16 đến 24 tháng 8 năm 2006, 3.000 nhà thiên văn học và nhà khoa học thuộc [[Hiệp hội Thiên văn Quốc tế]] (IAU) đã gặp nhau tại [[Praha]], [[Cộng hòa Séc]] để thảo luận về định nghĩa hành tinh. Tổ chức này có kế hoạch chính thức đưa ra [[định nghĩa]] [[hành tinh]], và từ đó để xác định Sao Diêm Vương Tinh là [[hành tinh]], [[hành tinh lùn]] (''dwarf planet'') hay là một [[thiên thể]] [[vành đai Kuiper]] (KBO).<ref>{{chú thích web | url=http://www.skyandtelescope.com/astronomy-news/naming-plutos-moons/ | title=Naming Pluto's Moons | last=Cull | first=Selby | publisher=SkyTonight | date=[[23 tháng 6]], 2006 | accessdate=24 tháng 8 năm 2006}}</ref><ref>{{chú thích web | url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4789531.stm | title=Experts meet to decide Pluto fate | publisher=BBC News | date=[[14 tháng 8]], 2006 | accessdate=24 tháng 8 năm 2006}}</ref> Ban đầu, tổ chức này có ý định phân loại Sao Diêm Vương Tinh cùng với [[eris (hành tinh lùn)|2003 UB313]] và các thiên thể hình cầu thuộc loại [[thiên thể bên ngoài Sao Hải Vương|thiên thể ngoài Sao Hải Vương]] mà có thể sẽ được phát hiện ra, là các hành tinh, mặc dù chúng rất "gần gũi" với Sao Diêm Vương Tinh. [[Ceres (hành tinh lùn)|Ceres]] và [[vệ tinh tự nhiên]] Charon của Sao Diêm Vương Tinh, cũng được xem như là các hành tinh lùn.

Sao Diêm Vương Tinh không đáp ứng được tiêu chí thứ ba, vì quỹ đạo rất dẹt của nó cắt quỹ đạo [[Sao Hải Vương]], là hành tinh lớn hơn nó nhiều.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/5283250.stm Q&A: Pluto's planetary demotion], BBC Science/Nature News</ref>

Theo nghị quyết 6A, Sao Diêm Vương Tinh được phân loại là [[hành tinh lùn]] (cùng loại với nó là Ceres và 2003 UB313). Ngày [[7 tháng 9]] năm [[2006]], Sao Diêm Vương Tinh đã được ấn định số tiểu hành tinh 134340, do Trung tâm Minor Planet, cơ quan chính thức chịu trách nhiệm thu thập dữ liệu về các tiểu hành tinh và sao chổi trong hệ mặt trời, đưa ra. Nó được công nhận là hình mẫu cho một loại thiên thể mới gồm các thiên thể phía ngoài Sao Hải Vương<ref>{{chú thích web|title=Circular No. 8747|author=Central Bureau for Astronomical Telegrams, International Astronomical Union|url=http://www.cfa.harvard.edu/iau/special/08747.pdf|year=2006|accessdate=ngày 23 tháng 2 năm 2007|archiveurl = http://web.archive.org/web/20070205035336/http://www.cfa.harvard.edu/iau/special/08747.pdf |archivedate = 5 tháng 2 năm 2007}}</ref><!--<ref name=resolution />-->.

* [http://solarsystem.nasa.gov/planets/pluto Sao Diêm Vương Tinh ''Pluto''] trên trang web của [[NASA]]

* [http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/plutofact.html Pluto Fact Sheet - Số liệu NASA về Sao Diêm Vương Tinh] cập nhật 3/7/2013

* [http://vnexpress.net/tin-tuc/khoa-hoc/se-dinh-doat-so-phan-sao-diem-vuong-2811972.html Sẽ định đoạt số phận Sao Diêm Vương Tinh] T. An (theo BBC) VnExpress 14/8/2006

* [http://vnexpress.net/tin-tuc/khoa-hoc/sao-diem-vuong-khong-con-la-hanh-tinh-2068356.html Sao Diêm Vương Tinh không còn là hành tinh] T. An (theo BBC) VnExpress 25/8/2006

* [http://tuoitre.vn/tin/chinh-tri-xa-hoi/moi-truong/20060904/benh-vuc-sao-diem-vuong/159884.html Bênh vực Sao Diêm Vương Tinh!] N.T.ĐA - Theo Reuters, AP. [[Tuổi Trẻ (báo)|Báo Tuổi Trẻ]] cập nhật 04/09/2006 01:01 (GMT + 7)