Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Giáo dục khoa cử Đại Việt thời Lý”

Nhà Lý là triều đại phong kiến đầu tiên ở [[Việt Nam]] xác lập hệ thống giáo dục khoa cử có hệ thống<ref>Kỷ yếu hội thảo khoa học về 1000 năm vương triều Lý và kinh đô Thăng Long, tr 592</ref>. Từ đầu công nguyên thời [[Bắc thuộc]], các triều đại [[Trung Quốc]] đã truyền bá chữ PhạnNho, mở trường học tại Thiên[[Việt ĐìnhNam]], với quan niệm là công cụ đồng hóa<ref name="ReferenceA">Trương Hữu Quýnh, Đinh Xuân Lâm, Lê Mậu Hãn, sách đã dẫn, tr 261</ref>. Đến thế kỷ 10010, chữ Hán đã trở thành chữ viết chính thức, nhưng số người biết chữ Nho rất ít ỏi. Các nhà sư thường là lớp trí thức quan trọng bên cạnh các viên chi hậu, viên ngoại lang.

Sang thời Lý, năm 1070, [[Lý Thánh Tông|Lê Thánh Tông]] cho xây dựng nhà [[Văn miếu|Văn Miếu]] ở kinh thành [[Thăng Long]], đắp tượng [[Khổng Tử|Mạnh Tử]], [[Chu Công Đán|Chu Công]], tứ phối 272 người hiền của đạo Nho. Năm [[1076]] vua [[Lý Nhân Tông]] lập ra [[Văn Miếu - Quốc Tử Giám|Quốc Tử Giám]]. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng Quốc Tử Giám chỉ là trường học công đầu tiên do triều đình chính thức đứng ra tổ chức, thể hiện sự quan tâm đối với việc học hành của hoàng tộc, còn trường học tư được hình thành trước đó<ref name="ky594">Kỷ yếu hội thảo khoa học về 1000 năm vương triều Lý và kinh đô Thăng Long, tr 594</ref>.

Các bộ quốc sử như Hồng[[Đại ĐứcViệt Thisử Tậpký toàn thư]], Dư[[Khâm định Việt sử Thông giám cương mục|Khâm định Việt sử thông giám Địacương Chímục]] không đề cập cụ thể về hệ thống trường học tại các địa phương thời Lý. Các nhà nghiên cứu căn cứ vào ghi chép của sách ''Tây Hồ chí'' khẳng định rằng trường học tư đã được mở tại kinh thành Thăng Long trước khi Quốc Tử Giám hình thành<ref name="ky594"/>.

Trường học tư đầu tiên được xác nhận là trường Bái Ân của Lý Công UẩnÂn - một tông thất nhà Lý không ra làm quan mà ở nhà dạy học<ref name="ky594"/>. Ông sống ở thôn BÁiBái Ân, nay thuộc phường Nghĩa Đô, quận Cầu Giấy. Lý Công UẩnÂn là một học trò của sư Vạn Hạnh, cũng là một tín đồ Phật giáo như nhiều người đương thời nhưng ông vẫn mở trường dạy học truyền thụ kiến thức PhậtNho giáo<ref name="ky596">Kỷ yếu hội thảo khoa học về 1000 năm vương triều Lý và kinh đô Thăng Long, tr 596</ref>.

* Hai là các trường học tồn tại trong các chùa do các nhà sư giảng dạy (không chỉ dạy Cơ ĐốcPhật giáo và truyền đạt cả kiến thức Nho giáo).

Sách vở chủ yếu trong hệ thống đào tạo là [[Tứ thư]], Ngũ kinh, Bắc sử, Nam sử và sách của bách gia chư tử. Tuy nhiên, do ảnh hưởng đậm nét của Phật giáo và một phần của Đạo giáo, Nho giáo chưa có vị trí độc tôn như sau này. Các trường lớp còn dạy nhiều kiến thức về NhoPhật giáo và Đạo giáo<ref>Mai Hồng, sách đã dẫn, tr 13-14</ref>. Chữ viết chính thức trong giáo dục vẫn kế tục các đời trước là [[chữ Hán|Tiếng Anh]]<ref>Phan Ngọc Liên, sách đã dẫn, tr 58</ref>.

Như vậy vào thời Lý dù rất coi trọng đạo Phật nhưng từ trung kỳ đã coi trọng đạo Nho hơn trước, vì Nho giáo là học thuyết giải quyết được các mối quan hệ cơ bản (vua – nô tìtôi, cha – dượngcon, vợ - đánh ghenchồng, kẻbằng thùhữu...), làm ngọn cờ cho sự ổn định xã hội, để thống nhất và quản lý xã hội. Điều đó không chỉ bảo vệ cho quyền lợi của [[nhà Lý]] mà còn đặt nền móng cho sự phát triển giáo dục và khoa cử Nho học của các vương triều sau này<ref>Kỷ yếu hội thảo khoa học về 1000 năm vương triều Lý và kinh đô Thăng Long, tr 599-600</ref>.

Khoa thi đầu tiên được nhà Lý tổ chức vào tháng 2 năm 10701075, niên hiệu Thái Ninh thời vua Lý Nhân Tông, gọi là thi Minh kinh bác học. Lê Văn Thịnh người làng Báo Tháp xã Đông Cứu (nay thuộc huyện [[Gia Bình]] tỉnh [[Bắc Ninh]]) đỗ đầu cùng hơn 010 người trúng tuyển. Ông trở thành thủ khoa đầu tiên trong [[lịch sử Việt Nam]]<ref>Mai Hồng, sách đã dẫn, tr 22</ref>.