Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Đường Văn Tông”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n Moving from Category:Sinh 809 to Category:Sinh năm 809 using Cat-a-lot |
|||
Dòng 43:
'''Đường Văn Tông''' ([[chữ Hán]]: 唐文宗; [[20 tháng 11]], năm [[809]] - [[10 tháng 2]], năm [[840]]<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Academia_Sinica Academia Sinica]</ref>), tên thật '''Lý Ngang''' (李昂), là vị [[hoàng đế]] thứ 15 hay 17<ref>Trước đó hai vị vua Đường Trung Tông và Đường Duệ Tông đều ở ngôi hai lần không liên tục</ref> của triều đại [[nhà Đường]] trong [[lịch sử Trung Quốc]]. Ông ở ngôi từ năm [[827]] đến khi qua đời năm [[840]], tổng 13 năm.
Trong thời gian Đường Văn Tông ở ngôi, nạn hoạn quan lộng quyền - vốn manh nha từ thời [[Đường Đại Tông|Đại Tông]], [[Đường Đức Tông|Đức Tông]] đã ngày càng khó kiềm chế. Đường Văn Tông mặt dù rất cố gắng để hạn chế quyền lực của [[hoạn quan]] nhưng cuối cùng thất bại. Cũng trong những năm này, phiên trấn các nơi cũng liên tiếp nổi dậy. Sau [[Sự biến Cam Lộ]] (năm [[835]]), ông hầu như đã bị [[hoạn quan]] kiểm soát và từ đó thì sống trong tâm trạng u uất và tuyệt vọng cho đến khi qua đời.
== Thân thế ==
Đường Văn Tông bổn danh '''Lý Hàm''' (李涵), chào đời vào ngày [[20 tháng 11]] năm [[809]] dưới thời ông nội [[Đường Hiến Tông]] Lý Thuần. Khi đó, cha ông là [[Đường Mục Tông]] Lý Hựu vẫn đang giữ tước vị '''Toại vương'''<ref>''[[Cựu Đường thư]]'', [[:zh:s:舊唐書/卷16|quyển 16]]</ref>, chưa được phong làm
Năm [[820]], tổ phụ của ông là [[Đường Hiến Tông]]
[[Lưu Khắc Minh]] muốn khống chế triều đình và đưa con trai của [[Đường Hiến Tông]] là Giáng vương [[Lý Ngộ]] làm hoàng đế. Ngày [[10 tháng 1]], Khắc Minh giả di chiếu, đưa Giáng vương ra gặp chư tể tướng. Bọn Khắc Minh lại bố trí tay chân nắm giữ cung điện, mưu trừ các hoạn quan khác. Nhóm hoạn quan gồm Xu mật sứ [[Vương Thủ Trừng]], Trung úy [[Lương Thủ Khiêm]], [[Ngụy Tòng Gián]]... nghe tin có biến động, bèn tập hợp binh lính tiến vào cung diệt tặc, đồng thời cho đón Lý Hàm vào cung. Cuối cùng quân Thần Sách của Vương Thủ Trừng và quân Phi Long giết chết hết bọn loạn đảng Lưu Khắc Minh, Giáng vương Ngộ cũng chết trong loạn quân<ref name=ZZTJ243>''[[Tư trị thông giám]]'', [[:zh:s:資治通鑑/卷243|quyển 243]].</ref>.
Ngày [[11 tháng 1]] (Quý Mão), hoạn quan
== Đại Đường hoàng đế ==
=== Sơ kì Thái Hòa (827 - 829) ===
Ngày [[16 tháng 1]] (Mậu Thân), Văn Tông tôn mẹ là Tiêu thị làm [[Hoàng thái hậu]], mẹ của Kính Tông là Hoàng thái hậu Vương thị làm [[Tiêu Thái hậu (Nhà Đường)|Bảo Lịch Hoàng thái hậu]]. Lúc đó, [[Ý An hoàng hậu|Thái hoàng thái hậu Quách thị]] được bố trí ở [[Hưng Khánh cung]], Vương thái hậu ở [[Nghĩa An điện]] còn Tiêu thái hậu sống ở đại nội. Văn Tông vốn tính hiếu thuận, phụng sự
Văn Tông lại thấy rằng qua hai triều Mục Tông, Kính Tông, do sự xa xỉ của các hoàng đế khiến quốc khố cạn kiệt, vì thế ngay khi lên ngôi đã chủ trương tiết kiệm và tỏ ra cần mẫn trong việc xử lý công việc triều chính. Ông cho phép những cung nữ nào chưa được triệu hạnh có thể về quê với gia đình, tổng cộng được khoảng 3000 người. Thấy tân chủ mới lên ngôi đã làm những việc thuận lòng người, trong ngoài náo nức đón chờ một thời đại thái bình mới. Tuy nhiên Văn Tông mặc dù bên ngoài khuyến khích việc triều thần can gián, nhưng bản chất lại là con người thiếu quyết đoán. Mỗi khi cùng các tể tướng bàn định việc gì, cũng thường hay thay đổi ý kiến. Như tháng 4 ÂL năm 827, [[Vi Xử Hậu]] bàn luận công việc với Văn Tông ở Diên Anh Cực, nhân bất đồng ý kiến đã xin từ chức, Văn Tông không chấp nhận, cố sức giữ lại.
Dòng 62:
Trong những năm đầu ông lên ngôi, nạn phiên trấn tiếp tục bùng phát mạnh mẽ. Những năm cuối đời Kính Tông, Tiết độ sứ Hoành Hải<ref>[[Hà Bắc, Trung Quốc]] hiện nay</ref> [[Lý Toàn Lược]] hoăng, con là phó sứ [[Lý Đồng Tiệp]] tự ý nắm quyền ở Hoành Hải mà không có sự đồng ý của triều đình, triều đình cũng làm ngơ không hỏi đến. Sau khi Văn Tông lên ngôi, Đồng Tiệp sai hai em là Đồng Chí, Đồng Tốn đến xin nhận mệnh lệnh của nhà Đường, mong được Văn Tông công nhận. Cũng năm đó, Tiết độ sứ Trung Vũ [[Vương Phái]] hoăng, Văn Tông phong Thái bộc khanh Cao Vũ lên thay làm tiết độ sứ. Đối với trấn Hoành Hải, Văn Tông phong cho [[Ô Trọng Dận]] thay Lý Đồng Tiệp đảm nhận chức Tiết độ sứ, dời Lý Đồng Tiệp làm Duyện Hải<ref>Trụ sở thuộc Tế Ninh, Sơn Đông, Trung Quốc hiện nay</ref> tiết độ sứ. Lý Đồng Tiệp lấy cớ tướng sĩ bức ép mà kháng lại triều mệnh, tự chiếm cứ đất Thương. Triều đình bèn quyết định thảo phạt Đồng Tiệp, có chiếu tước bỏ quan chức và cử các tiết độ sứ các vùng xung quanh là [[Ô Trọng Dận]], [[Vương Trí Hưng]], [[Sử Hiến Thành]], [[Khang Chí Mục]], [[Lý Thính]], [[Trương Bá]]... thảo phạt Lý Đồng Tiệp, nhưng không giành thắng lợi ngay được<ref name=ZZTJ243 /> mà Lý Đồng Tiệp lại được Tiết độ sứ Thành Đức<ref>Trụ sở nay thuộc Thạch Gia Trang, Hà Bắc, Trung Quốc</ref> là [[Vương Đình Thấu]] giúp đỡ. Văn Tông lại điều quân thảo phạt luôn cả trấn Thành Đức. Cuối năm đó Ô Trọng Dận hoăng, triều đình phong hoàng thân là Bảo Nghĩa tiết độ sứ Lý Hựu đến đảm nhiệm trấn Hoành Hải. Về sau quân triều đình do hoàng thân [[Lý Hựu]] chỉ huy đánh bại, Lý Đồng Tiệp đầu hàng rồi bị giết<ref name=CDT17 />. Vương Đình Thấu sợ hãi, bèn dâng Cảnh châu để cầu hòa với triều đình.
Mùa hạ năm [[828]], con trưởng của Kính Tông là Tấn vương [[Lý Phổ]] hoăng, thọ 4 tuổi. Văn Tông ban đầu có ý lập Lý Phổ làm Đông cung Hoàng thái tử, nghe tin
Cuối năm đó, [[Lý Tông Mẫn]] được phong làm tể tướng dưới sự ủng hộ của hoạn quan. Ít lâu sau, Lý Tông Mẫn oán ghét đại thần [[Lý Đức Dụ]] nên đuổi Đức Dụ ra trấn Nghĩa Thành. Quân Nam Chiếu tấn công vào địa giới Tây Xuyên<ref>Trụ sở thuộc Thành Đô, Tứ Xuyên, Trung Quốc hiện nay</ref>, tiết độ sứ [[Đỗ Nguyên Dĩnh]] tấu lên triều đình và đưa đại quân chống lại, nhưng thất bại. Quân Nam Chiếu tiến thẳng vào Thành Đô và sắp chiếm được rồi cử sứ đến triều đình xin trị tội Đỗ Nguyên Dĩnh. Văn Tông nghe tin, bèn lấy Tiết độ sứ Đông Xuyên [[Quách Chiêu]] kiêm luôn cả Tây Xuyên, biếm chức Nguyên Dĩnh để điều đình. Quân Nam Chiếu chấp nhận hòa ước, nhưng cũng bắt giữ nhiều phụ nữ, bách công và vàng bạc châu báu rồi mới rút về nước<ref name=ZZTJ244 />.
Dòng 94:
=== Qua đời ===
Mẹ Thái tử Vĩnh là Vương Đức phi không được Văn Tông sủng ái rồi bị [[Dương hiền phi (Đường Văn Tông)|Dương Hiền phi]]
Sau khi
Ngày [[20 tháng 2]] (Tân Mão), Dĩnh vương Lý Triền
== Câu nói nổi tiếng ==
Dòng 109:
# [[Vương Đức phi]] (王德妃, ? - 838), từ vị ''Chiêu nghi'' (昭仪) thăng làm ''Đức phi'' (德妃).
# [[Dương hiền phi (Đường Văn Tông)|Dương Hiền phi]] (楊賢妃, ? - 840).
# Quách thị (郭氏), cháu gái Quách
* Hoàng tử:
|