Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Budapest”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
n replaced: : → :, |USA}} → |Hoa Kỳ}} (3) using AWB
Dòng 124:
}}
}}
'''Budapest''' ({{IPA-hu|ˈbudɒpɛʃt|lang|Hu-Budapest.ogg}})<ref>{{IPAc-en|UK|ˌ|b|j|uː|d|ə|ˈ|p|ɛ|s|t}}, {{IPAc-en|ˌ|b|ʊ|d|-}}, {{IPAc-en|-|ʃ|t}}, {{IPAc-en|ˈ|b|j|uː|d|ə|p|ɛ|s|t}}, {{IPAc-en|ˈ|b|ʊ|d|-}}, {{IPAc-en|-|ʃ|t}}<br/>{{IPAc-en|US|ˈ|b|uː|d|ə|p|ɛ|s|t}}<br/>Nguồn: {{citation|last=Wells|first=John C.|year=2008|title=Longman Pronunciation Dictionary|edition=3rd|publisher=Longman|isbn=978-1-4058-8118-0}}</ref> là [[thủ đô]] và [[Danh sách thành phố và thị trấn Hungary|thành phố đông dân nhất]] của [[Hungary]], và [[Thành phố lớn nhất Liên minh Châu Âu theo dân số trong phạm vi thành phố|một trong những thành phố lớn nhất]] trong [[Liên minh Châu Âu]].<ref name="TIME2">{{cite news |title=Beauty and the Feast |work=[[Time (magazine)|Time]] |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,901020325-218419,00.html |date=18 March 2002 |accessdate=22 May 2008 |first=Helena |last=Bachmann}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=gssYJXHQO7gC&pg=PA41 |first=Tuna |last=Taşan-Kok |title=Budapest, Istanbul and Warsaw: Institutional and spatial change |page=41 |publisher=Eburon Uitgeverij |year=2004 |isbn=978-90-5972-041-1 |accessdate=21 May 2013}}</ref><ref>{{Cite book|title = Cities as Engines of Sustainable Competitiveness: European Urban Policy in Practice|url = https://books.google.com/books?id=LD1zAwAAQBAJ&pg=PA123 |publisher = Ashgate Publishing, Ltd.|date = 28 May 2014|isbn = 978-1-4724-2704-5|first = Dr Jan van der|last = Meer|first2 = Dr Luis|last2 = Carvalho|first3 = Professor Leo van den|last3 = Berg}}</ref> Với dân số ước tính năm 2016 là 1.752.704 phân bố trên một diện tích khoảng {{convert|525|km2|abbr=off}}, Budapest cũng là một trong những thành phố lớn có [[Mật độ dân số|mật độ dân số cao nhất]] tại EU.<ref name="Population14"/><ref name=Encarta/> Budapest vừa là một [[Danh sách thành phố và thị trấn Hungary|thành phố]] và vừa là một [[Hạt của Hungary|hạt]], và tạo thành trung tâm của [[vùng đô thị Budapest]], nó có diện tích {{convert|7.626|km2|abbr=off}} và dân số 3.303.786, chiếm 33 phần trăm dân số Hungary.<ref>{{Chú thích web |url=http://www.bksz.hu/en.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20081014055212/http://www.bksz.hu/en.html |archive-date=14 October 2008 |tiêu đề=About Budapest Transport Association |dead-url=yes |ngày truy cập=June 1, 2016 |df=dmy-all }} {{Chú thích web |url=http://www.bksz.hu/en.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20081014055212/http://www.bksz.hu/en.html |archive-date=14 October 2008 |tiêu đề=About Budapest Transport Association |dead-url=yes |ngày truy cập=June 1, 2016}}</ref><ref>{{Chú thích web |url=http://www.bksz.hu/pdf/telep_lista.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20061125034454/http://www.bksz.hu/pdf/telep_lista.pdf |archive-date=25 November 2006 |tiêu đề=telep lista |dead-url=yes |ngày truy cập=June 1, 2016 |df=dmy-all }} {{Chú thích web |url=http://www.bksz.hu/pdf/telep_lista.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20061125034454/http://www.bksz.hu/pdf/telep_lista.pdf |archive-date=25 November 2006 |tiêu đề=telep lista |dead-url=yes |ngày truy cập=June 1, 2016}}</ref> Vùng đô thị Budapest có [[GDP]] 141,0 tỷ đô la Mỹ (129,4 tỷ euro) năm 2016, chiếm 49,6 phần trăm GDP của Hungary.<ref name="UrbanH"/><ref>{{Chú thích web|url=http://www.portfolio.hu/gazdasag/budapesten_termeljuk_az_orszag_gdp-jenek_40-at.167708.html |tiêu đề=English: 49,6% of the country's GDP produced in Budapest metropolitan area, in Central Hungary (Budapest and Pest county). Hungary's GDP PPP in 2017 is $284.266 billion (IMF) x 49,6% = $141.0 billion |nhà xuất bản=portfolio.hu / [[Hungarian Central Statistical Office]] |ngày truy cập=17 June 2017}}</ref><ref name="UrbanH"/> GDP trên đầu người của thành phố là 64.283 đô la Mỹ, bằng 148% trung bình của EU tính theo [[sức mua tương đương]].<ref name="GDPpercap"/> Do đó thành phố này năm trong danh sách 100 thành phố theo GDP trên thế giới<ref name="ukmediacentre.pwc.com">{{Chú thích web|url=https://www.ukmediacentre.pwc.com/imagelibrary/downloadMedia.ashx?MediaDetailsID=1562 |tiêu đề=ukmediacentre.pwc.com |nhà xuất bản=PricewaterhouseCoopers |ngày truy cập=12 May 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130531000745/http://www.ukmediacentre.pwc.com/imagelibrary/downloadMedia.ashx?MediaDetailsID=1562 |archivedate=31 May 2013 |df=dmy }}</ref>
và khiến nó trở thành một trong những nền kinh tế khu vực lớn nhất Liên minh Châu Âu.<ref name="Istrate">{{Chú thích web |last=Istrate |first=Emilia |url=http://www.brookings.edu/research/interactives/global-metro-monitor-3 |tiêu đề=Global MetroMonitor &#124; Brookings Institution |nhà xuất bản=Brookings.edu |ngày truy cập=10 June 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://www.webcitation.org/6H7Jql2A9?url=http://www.brookings.edu/research/interactives/global-metro-monitor-3 |archivedate=4 June 2013 |df=dmy }}</ref>
 
Dòng 132:
Thị trấn được tái thiết lập đã trở thành một trong những trung tâm của văn hoá Phục hưng nhân bản<ref>{{cite encyclopedia |last=Drake |first=Miriam A. |encyclopedia=Encyclopedia of Library and Information Science |title=Eastern Europe, England and Spain|url=http://books.google.com/books?hl=hu&lr=&id=w1Xtjiyh9XYC&oi=fnd&pg=PA2494&ots=zKQ2JFNcOr&sig=PBqz2v48y02bWQKE_obj9N8tfis#PPA2498,M1 |accessdate = ngày 22 tháng 5 năm 2008 |date=2003 |publisher=[[CRC Press]] |id= |isbn=0824720806 |pages=2498 }}</ref> vào thế kỷ 15.<ref>{{chú thích sách |last=Casmir |first=Fred L. |title=Communication in Eastern Europe: The Role of History, Culture, and media in contemporary conflicts |url=http://books.google.com/books?hl=hu&lr=&id=be2UW6NyposC&oi=fnd&pg=PA115&ots=EbQczSn6BE&sig=muxfaU71kcts3FwOQFth_M9uj3c#PPA122,M1 |accessdate = ngày 21 tháng 5 năm 2008 |date=1995 |publisher=Lawrence Erlbaum Associates |isbn=0805816259 |pages=122 |chapter=Hungarian culture in communication }}</ref> Sau [[trận Mohács (1526)|trận Mohács]] và 150 năm sau khi thuộc [[đế quốc Ottoman|Ottoman]],<ref>Molnar, A Concise History of Hungary, Chronology pp. 15</ref> sự phát triển khu vực đã chuyển sang một giai đoạn mới thịnh vượng vào các thế kỷ 18 và 19, và Budapest đã trở thành một [[thành phố toàn cầu]] sau khi hợp nhất vào năm 1873.<ref>{{cite paper |last=Beaverstock |first=J. V. |coauthors=R. J. Smith, P. J. Taylor |title=A Roster of World Cities |publisher=[[Loughborough University]] |date=1999 |url=http://www.lboro.ac.uk/gawc/rb/rb5.html |accessdate = ngày 22 tháng 5 năm 2008}}</ref> Thành phố cũng đã trở thành thủ đô lớn thứ nhì của [[Đế quốc Áo-Hung]], một cường quốc bị giải thể vào năm 1918. Budapest đã là trung điểm của [[cách mạng Hungaria năm 1848]]<ref group="note">Lúc đó còn là [[Buda]] và [[Pest, Hungary|Pest]] riêng biệt</ref>, [[Cộng hoà Xô Viết Hungary]] năm 1919, [[chiến dịch Panzerfaust]] năm 1944, [[chiến dịch Budapest]] năm 1945, và [[sự kiện năm 1956 ở Hungary|cách mạng Hungary năm 1956]].
 
Được xem là một trong những thành phố đẹp nhất ở [[châu Âu]],<ref name=TIMETravel/><ref name=TravelTIME/><ref name="ICOMOS"/><ref>{{Chú thích web|tiêu đề=Budapest Is Stealing Some of Prague’s Spotlight|nhà xuất bản=''[[The New York Times]]''|url=http://travel.nytimes.com/2006/09/03/travel/03journey.html|ngày = ngày 3 tháng 10 năm 2006 |ngày truy cập = ngày 29 tháng 1 năm 2008}}</ref> [[di sản thế giới]] [[Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc|UNESCO]] nằm ở thành phố này gồm hai bờ sông Donau, khu phố [[cung điện Buda|lâu đài Buda]], [[đại lộ Andrássy]], [[Hősök tere|quảng trường các anh hùng]] và [[Tàu điện ngầm Budapest|tuyến đường tàu điện ngầm Thiên niên kỷ]], tuyến cổ thứ nhì thế giới.<ref name="ICOMOS">{{Chú thích web|tiêu đề=Nomination of the banks of the Danube and the district of the Buda Castle|nhà xuất bản=''[[International Council on Monuments and Sites]]''|url=http://whc.unesco.org/archive/advisory_body_evaluation/400bis.pdf|ngày truy cập = ngày 31 tháng 1 năm 2008}}</ref><ref>{{Chú thích web|tiêu đề=World Heritage Committee Inscribes 9 New Sites on the World Heritage List <!--all Budapest sites mentioned-->|nhà xuất bản=''[[Unesco World Heritage]] Centre''|url=http://whc.unesco.org/en/news/156|ngày truy cập = ngày 31 tháng 1 năm 2008}}</ref> Các địa điểm nổi bật khác gồm tổng cộng 80 [[tắm trị liệu Széchenyi|suối]] địa nhiệt,<ref>{{Chú thích web|url=http://www.guideviaggi.net/en_budapest_spas.asp |tiêu đề=Hungary's, Budapest's and Balaton's Guide: Budapest's spas: Gellért, Király, Rác, Rudas, Széchenyi, Lukács |nhà xuất bản=Guideviaggi.net |ngày= |ngày truy cập = ngày 7 tháng 7 năm 2009}}</ref> hệ thống hang động nước nóng lớn nhất thế giới,<ref>{{Chú thích web|author=Published: 10:25AM Wednesday 19 tháng 11 năm 2008 |url=http://tvnz.co.nz/view/page/425822/2319289 |tiêu đề=Big underground thermal lake unveiled in Budapest, Hungary &#124; WORLD News |nhà xuất bản=Tvnz.co.nz |ngày = ngày 19 tháng 11 năm 2008 |ngày truy cập = ngày 7 tháng 7 năm 2009}}</ref> [[Hội đường Do Thái giáo Lớn]] lớn thứ nhì, và [[toà nhà Quốc hội Hungary]].
 
==Từ nguyên học==
Dòng 156:
Khu định cư đầu tiên tại lãnh thổ Budapest được xây bởi [[người Celt]]<ref name=Aqua/> trước năm 1&nbsp;SCN. Sau đó nó bị chiếm bởi [[La Mã cổ đại|người La Mã]]. Khu định cư La Mã – Aquincum – trở thành thành phố chính của [[Pannonia (tỉnh La Mã)|Pannonia Inferior]] năm 106&nbsp;SCN.<ref name=Aqua/> Ban đầu nó là một khu định cư quân sự, và dần dần thành phố phát triển xung quanh đó, khiến nó trở thành trung tâm của cuộc sống thương mại của thành phố. Ngày nay khu vực này tương ứng với quận Óbuda tại Budapest.<ref>{{Chú thích web |url=http://lovelybudapest.com/en/about-budapest/budapest-attractions.html |tiêu đề=Association of professional tour guides |nhà xuất bản=Lovely Budapest |ngày truy cập=21 May 2013}}</ref> Người La Mã xây đường, [[đài vòng]], [[Nhà tắm công cộng|nhà tắm]] và nhà với sàn được sưởi trong khu quân sự được thành bao quanh này.<ref name=Frank>{{cite book |last=Sugar |first=Peter F. |title=A History of Hungary |url=https://books.google.com/?id=SKwmGQCT0MAC&pg=PR9&dq=The+Romans+roads,+amphitheaters+Aquincum+%C3%93buda |accessdate=3 June 2008 |year=1990 |publisher=Indiana University Press |isbn= 978-0-253-20867-5 |page=5 |chapter=Hungary before the Hungarian Conquest}}</ref> Thành phố La Mã Aquincum là địa điểm La Mã được bảo tồn tốt nhất tại [[Hungary]]. Khu khảo cổ học được biến thành một bảo tàng với các khu vực trong nhà và ngoài trời.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.aquincum.hu/en/|tiêu đề=Aquincum - Aquincum Múzeum|website=www.aquincum.hu}}</ref>
 
[[Người Hungary|Tộc Magyar]] dẫn đầu bởi [[Árpád]], bị ép ra khỏi quê hương ban đầu của họ ở phía bắc [[Đế quốc Bulgaria đầu tiên|Bulgaria]] bởi [[Simeon I của Bulgaria|Tsar Simeon]] sau [[Trận Nam Buh]], định cư tại vùng lãnh thổ này vào cuối thế kỷ thứ 9 thế chỗ cho những người định cư Bulgaria thành lập ra các thị trấn Buda và Pest,<ref name=Travel/><ref>Molnar, A Concise History of Hungary, Chronology pp. 12</ref> và một thế kỷ sau đó chính thức thành lập [[Vương quốc Hungary]].<ref name=Travel/> Nghiên cứu đặt nơi cư trú có thể xảy ra của [[Árpáds]] là một nơi đầu tiên của quyền lực trung tâm gần những gì sau này trở thành Budapest.<ref>Molnar, A Concise of Hungary, p. 14</ref> Sự xâm lược của [[người Tatar]] trong thế kỷ 13 nhanh chóng chứng minh rằng rất khó để xây dựng phòng thủ trên một đồng bằng.<ref name=Encarta/><ref name=Travel/> Vua [[Béla IV của Hungary]] do đó ra lệnh xây dựng các bức tường đá gia cố xung quanh các thị trấn<ref name=Travel/> và thiết lập cung điện hoàng gia của riêng mình trên đỉnh của những ngọn đồi bảo vệ của Buda. Năm 1361, nó trở thành thủ đô của Hungary.<ref name=EleventhEncarta/><ref name=EncartaEleventh/>
 
Vai trò văn hóa của Buda đặc biệt quan trọng trong thời kỳ trị vì của [[Matthias Corvinus của Hungary|Vua Matthias Corvinus]]. [[Phục Hưng của Ý]] có ảnh hưởng lớn đến thành phố. Thư viện của nó, [[Bibliotheca Corviniana]], là bộ sưu tập lịch sử và các công trình khoa học và triết học vĩ đại nhất châu Âu trong thế kỷ 15, và chỉ đứng thứ hai về kích thước sau [[Thư viện Vatican]].<ref name=Encarta/> Sau sự thành lập của trường đại học Hungary đầu tiên tại [[Pécs]] năm 1367 ([[Đại học Pécs]]), đại học thứ hai được thành lập tại Óbuda năm 1395 ([[Đại học Óbuda]]).<ref name=Sugar>{{cite book |last=Sugar |first=Peter F. |title=A History of Hungary |url=https://books.google.com/?id=SKwmGQCT0MAC&pg=PR9&dq=Hungarian+university+1395+Buda |accessdate=3 June 2008 |year=1990 |publisher= Indiana University Press |isbn= 978-0-253-20867-5|page=48 |chapter=The Angevine State}}</ref> Cuốn sách Hungary đầu tiên được in tại Buda năm 1473.<ref>{{cite journal |last=Mona |first=Ilona |year=1974 |title=Hungarian Music Publication 1774–1867 |journal=Studia Musicologica Academiae Scientiarum Hungaricae |publisher=Akadémiai Kiadó|volume=16|issue= 1/4|pages=261–275 |doi=10.2307/901850|jstor=901850}}</ref> Buda có khoảng 5.000 người định cư vào khoảng năm 1500.<ref name="Peter F. Sugar page 88">Southeastern Europe under Ottoman rule, 1354–1804, Peter F. Sugar, page 88</ref>
Dòng 169:
=== Khí hậu ===
Khí hậu của Budapest nằm ở [[Khí hậu lục địa]] ẩm, ''Dfb/Cfb''. Mùa đông lạnh, mùa hè nóng và ẩm. Lượng mưa lớn và giảm dần từ Tây sang Đông.
Khí hậu của Budapest có [[khí hậu lục địa ẩm]] ([[Phân_loại_khí_hậu_KöppenPhân loại khí hậu Köppen|Köppen]] ''Dfb''), với mùa đông khá lạnh và mùa hè ấm theo tiêu chuẩn khí hậu 1971-2000 khi sử dụng đẳng nhiệt 0&nbsp;°C.<ref name="Peel, M. C.; Finlayson, B. L.; McMahon, T. A">{{Chú thích web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Koppen_World_Map_(retouched_version).png |tiêu đề=World Map of Köppen-Geiger climate classification |last1=Peel|first1=M. C.|last2=Finlayson|first2=B. L.|last3=McMahon|first3=T. A. |nhà xuất bản=The University of Melbourne |ngày truy cập=26 April 2013 |via=WikiMedia commons}}</ref>
Mùa đông (tháng 11 đến đầu tháng 3) có thể lạnh và ít ánh nắng. Tuyết rơi khá thường xuyên trong hầu hết các năm, và nhiệt độ buổi tối là {{convert|-10|C|F|}} không phải không phổ biến giữa tháng 12 và tháng 2. Những tháng mùa xuân (tháng 3 và tháng 4) có thời tiết thay đổi, với nhiệt độ trung bình tăng nhanh. Thời tiết vào cuối tháng 3 và tháng 4 thường rất dễ chịu vào ban ngày và trong lành vào ban đêm. Mùa hè dài của Budapest - kéo dài từ tháng 5 đến giữa tháng 9 - ấm áp hoặc rất ấm. Budapest có nhiều ánh nắng mùa hè giống như nhiều khu nghỉ dưỡng Địa Trung Hải. Các cơn mưa lớn bất ngờ cũng xảy ra, đặc biệt là vào tháng Năm và tháng Sáu. Mùa thu ở Budapest (giữa tháng 9 đến cuối tháng 10) được đặc trưng bởi mưa nhỏ và những ngày nắng dài với nhiệt độ vừa phải. Nhiệt độ thường trở nên lạnh hơn vào cuối tháng 10. Mùa xuân và mùa thu thường ôn hòa.
 
Dòng 458:
Theo thống kê dân số năm 2011, 1.712.153 người (99,0%) nói [[tiếng Hungary]], trong đó 1.692.815 người (97,9%) coi nó là [[ngôn ngữ đầu tiên]], trong khi 19.338 người (1,1%) coi nó là [[ngôn ngữ thứ hai]]. Các tiếng (nước ngoài) được nói khác là: [[tiếng Anh]] (536.855 người nói, 31,0%), [[tiếng Đức]] (266.249 người nói, 15.4%), [[tiếng Pháp]] (56.208 người nói, 3,3%) và [[tiếng Nga]] (54.613 người nói, 3,2%).<ref name="Census2011"/>
 
Budapest là nơi ở của [[Công giáo|cộng đồng Công giáo]] đông dân nhất tại [[Trung Âu]], gồm có 698.521 người (40,4%) năm 2011.<ref name="Census2011"/> Theo cuộc thống kê năm 2011, có 501.117 (29,0%) người theo [[Giáo hội Công giáo Rôma|Công giáo Rôma]], 146.756 (8,5%) người theo [[Thần học Calvin]], 30.293 (1,8%) người theo [[Giáo hội Luther]], 16.192 (0,9%) người theo [[Công giáo Đông phương|Công giáo Hy Lạp]], 7.925 (0,5%) người theo [[Do Thái giáo]] và 3.710 (0,2%) người theo [[Chính thống giáo Đông phương|Chính thống giáo]] tại Budapest. 395.964 người (22,9%) [[không tôn giáo]] trong khi 585.475 người (33,9%) không công bố tôn giáo.<ref name="Census2011"/> Một báo cáo của Cơ quan Thống kê Trung Hungary cho thấy rằng số lượng người Di-gan tại Budapest tăng từ 2% năm 1990 đến 4,6% năm 2009.<ref name="Novekszik" /><ref name=suburbanisation>{{Chú thích web |first=Dövényi |last=Zoltán |first2=Kovács |last2=Zoltán |tiêu đề=A szuburbanizáció térbeni-társadalmi jellemzői Budapest környékén (Spatial and societal parameters of the suburbanization in Budapest)|url= http://www.mtafki.hu/konyvtar/kiadv/FE1999/FE19991-2_33-57.pdf |nhà xuất bản=Földrajzi Értesítő (Geographical Report)|year=1999 |ngôn ngữ=Hungarian |ngày truy cập=21 May 2013}}</ref><ref name="Novekszik" />
{{Clear}}
 
Dòng 469:
Nhà quốc hội [[kiến trúc Gothic thời Phục Hưng]], tòa nhà lớn nhất tại Hungary với chiều dài {{convert|268|m|ft}}, trong đó có [[Vương miện Thần thánh Hungary]]. [[Ẩm thực Hungary]] và văn hóa cà phê: ví dụ, [[Café Gerbeaud|Gerbeaud Café]], và Százéves, Biarritz, Fortuna, Alabárdos, Arany Szarvas, Kárpátia và nhà hàng nổi tiếng thế giới Mátyás Pince. Có các di tích La Mã tại [[bảo tàng Aquincum]], và những dụng cụ lịch sử tại [[bảo tàng Lâu đài Nagytétény]], chỉ là 2 trong số 223 bảo tàng tại Budapest. Một bảo tàng lịch sử khác là [[House of Terror]], bên trong tòa nhà là nơi gặp gỡ của [[tổng hành dinh Nazi]]. Đồi Lâu đài, bờ sông Danube và toàn bộ Andrássy út đã được công nhận là [[di sản văn hóa thế giới UNESCO]].
 
Đồi Lâu đài và [[Castle District, Buda|Quận Lâu đài]]; có 3 nhà thờ ở đây, sáu bảo tàng, và một nhóm nhà, đường, quảng trường thú vị. Cung điện hoàng gia trước đây là một trong những biểu tượng của Hungary – và đã là nơi nhiều trận chiến xảy ra kể từ thế kỷ 13. Ngày nay nó chứa hai bảo tàng ấn tượng và [[Bảo tàng Széchenyi Quốc gia]].
 
=== Suối khoáng ===
Dòng 503:
[[File:BudapestAlstom.jpg|thumb|left|[[Alstom Metropolis]] trên [[tuyến 2 (tàu điện ngầm Budapest)|Red Line 2]] tại [[ga đường sắt Keleti]], một [[Intermodal passenger transport|trung tâm vận tải đa phương]] tới [[Line 4 (tàu điện ngầm Budapest)|tuyến xanh lục 4]] và [[đường sắt]]]]
 
Giao thông công cộng tại Budapest được cung cấp bởi [[Budapesti Közlekedési Központ|Trung tâm Vận tải Budapest (BKK, ''Budapesti Közlekedési Központ'')]], một trong những [[thẩm quyền vận tải]] lớn nhất tại châu Âu.<ref>{{Chú thích web |url=https://bkk.hu/en/main-page/bkk-in-brief/ |tiêu đề=Centre for Budapest Transport in brief |nhà xuất bản=Centre for Budapest Transport |ngày truy cập=20 May 2014}}</ref> BKK vận hành 4 [[tàu điện ngầm Budapest|tuyến tàu điện ngầm]] (bao gồm [[Tuyến 1 (tàu điện ngầm Budapest)|Tuyến 1]], đường sắt ngầm đầu tiên tại lục địa châu Âu), 5 [[HÉV|tuyến đường sắt ngoại ô]], 33 [[Xe điện tại Budapest|tuyến xe điện]], 15 tuyến [[xe điện bánh hơi]], 264 tuyến [[xe buýt]] (bao gồm 40 [[xe buýt đêm|tuyến đêm]]), 4 tàu thủy, và ''[[BuBi]]'', một [[hệ thống chia sẻ xe đạp]] thông minh. Trong một ngày trong tuần trung bình, các tuyến của BKK vận tải 3,9 triệu người; năm 2011, nó vận hành tổng cộng 1,4 tỷ hành khách.<ref>{{Chú thích web|url=https://static.bkv.hu/ftp/ftp/annual_report/annualreport2011en.pdf |tiêu đề=Annual Report 2011|ngày=February 2012|nhà xuất bản=BKV Zrt.|ngày truy cập=20 May 2014}}</ref> Năm 2014, 65% lượng người tham gia giao thông tại Budapest sử dụng phương tiện giao thông công cộng và 35% bằng ô tô. Mục tiêu là 80%–20% năm 2030 theo chiến lược của BKK.
 
Sự phát triển của complex [[hệ thống giao thông thông minh]] phức tạp trong thành phố tiến triển nhanh chóng; việc áp dụng [[đèn giao thông thông minh]] rất phổ biến, chúng được quản lý bằng GPS và máy tính và tự động ưu tiên các phương tiện giao thông được kết nối GPS, cũng như giao thông được đo và phân tích trên đường và người lái xe được thông báo về thời gian di chuyển và giao thông dự kiến bởi màn hình thông minh (dự án EasyWay).<ref>{{Chú thích web|url=https://bkk.hu/fejleszteseink/easyway-projekt/ |tiêu đề=Easyway project – Digital information|ngày=23 September 2014|nhà xuất bản=BKK Zrt.|ngày truy cập=24 October 2014}}</ref> Người sử dụng phương tiện giao thông công cộng ngay lập tức được thông báo về bất cứ thay đổi nào về giao thông công cộng trực tuyến, trên màn hình [[điện thoại thông minh]] và [[hệ thống thông tin hành khách]] (PIDS), người lái xe cũng nhận biết được thay đổi về giao thông và quản lý đường xá trong thời gian thực [[trực tuyến]] và trên [[điện thoại thông minh]] qua ''BKK Info''.<ref>{{Chú thích web|url=https://bkk.hu/bkk_info/ |tiêu đề=BKK Info online (public transport)|ngày= 28 October 2014|nhà xuất bản=BKK Zrt.|ngày truy cập=28 October 2014}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://kozut.bkkinfo.hu/ |tiêu đề=BKK Info online (roads and road transport)|ngày=28 October 2014|nhà xuất bản=BKK Zrt.|ngày truy cập=28 October 2014}}</ref> Tất cả các phương tiện cũng có thể được theo dõi trực tuyến và trên điện thoại thông minh với hệ thống PIDS ''Futár'',<ref>{{Chú thích web|url=http://futar.bkk.hu/ |tiêu đề=BKK Futár PIDS system online|ngày=28 October 2014|nhà xuất bản=BKK Zrt.|ngày truy cập=28 October 2014}}</ref> cùng với đó việc đưa ra hệ thống [[vé tích hợp|vé tích hợp trực tuyến]] sẽ hỗ trợ việc đo số lượng hành khách trên mỗi tuyến và quản lý thông minh tần suất dịch vụ.
Dòng 513:
Budapest là nơi trung chuyển đường xá quan trọng nhất, với tất cả các [[xa lộ]] và [[giao thông đường sắt|đường sắt]] chính kết thúc tại phạm vi thành phố. Hệ thống đường trong thành phố được thiết kế theo cách tương tự như của Paris, với một số đường vành đai và các con đường tỏa ra từ trung tâm. [[Đường vành đai]] [[Đường cao tốc M0 (Hungary)|M0]] xung quanh Budapest sắp hoàn thành, chỉ có một phần bị thiếu ở phía tây do các tranh chấp địa phương. Hiện tại đường vành đai dài {{convert| 80|km|0|abbr = off}}, và sau khi hoàn thành, nó sẽ có chiều dài là {{convert | 107 | km | 0 | abbr = out}}.
 
Thành phố là một trung tâm giao thông quan trọng vì tất cả các tuyến đường chính của châu Âu và các tuyến đường sắt châu Âu đều dẫn đến Budapest. <Refref name = "budapest.com" /> Sông Danube đã và vẫn là một tuyến đường thủy quan trọng và khu vực này ở trung tâm lưu vực Karpat nằm ở đường giao nhau của các tuyến đường thương mại. <ref name = "budpocketguide.com" />
Đường sắt chính của Hungary được điều hành bởi Đường sắt Nhà nước Hungary. Có ba ga đường sắt chính ở Budapest, [[Budapest Keleti pályaudvar|ga Đông Budapest]], [[Budapest Nyugati pályaudvar|ga Tây Budapest]] và [[Budapest Déli pályaudvar|ga Nam Budapest]], vận hành cả các [[dịch vụ đường sắt]] trong nước và quốc tế. Budapest là một trong những điểm dừng chính của tuyến đường Trung và Đông Âu. <Refref>{{Chú thích web|tiêu đề = Venice Simplon-Orient-Express Điểm đến|url= http: //www.belmond.com/venice-simplon -orient-express / search_results? station = Budapest|ngày truy cập = 23 tháng 9 năm 2014}}</ref> Ngoài ra còn có dịch vụ [[Tàu ngoại ô tại Budapest|đường sắt đi ngoại ô]] trong và xung quanh Budapest, ba tuyến được vận hành với tên HÉV.
 
=== Cảng, tàu thủy và các loại khác ===
Dòng 535:
[[File:Liszt Ferenc Zeneművészeti Egyetem 2013-ban felújított homlokzata.JPG|thumb|right|Nhà chính của [[Học viện Âm nhạc Liszt Ferenc]], được thành lập năm 1875]]
 
Budapest là nơi có hơn 35 cơ sở [[Giáo_dục_đại_họcGiáo dục đại học|giáo dục bậc cao]], nhiều trong số đó là trường đại học. Theo [[Quy trình Bologna]], nhiều bằng cấp được cung cấp được công nhận ở các quốc gia trên khắp châu Âu. Y học, nha khoa, dược phẩm, thú y, và kỹ thuật là một số trong những lĩnh vực phổ biến nhất cho người nước ngoài học tại Budapest. Hầu hết các trường đại học ở Budapest cung cấp các khóa học bằng tiếng Anh, cũng như trong các ngôn ngữ khác như tiếng Đức, tiếng Pháp và tiếng Hà Lan, nhằm vào người nước ngoài. Nhiều sinh viên từ các quốc gia châu Âu khác dành một hoặc hai học kỳ tại Budapest thông qua [[Chương trình Erasmus]].<ref>{{Chú thích web|url=http://roommatesbudapest.com/blog/study-in-hungary/|tiêu đề=Study in Hungary – a guide for international students in Budapest|nhà xuất bản=Blog for expats & International students in Budapest, Hungary|year=2016|ngày truy cập=15 March 2018|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151002211133/http://roommatesbudapest.com/blog/study-in-hungary/|archivedate=2 October 2015|df=dmy-all}}</ref>
 
{|class="wikitable sortable" style="margin:0 0 0.5em 1em; text-align:center; font-size:90%;"
Dòng 603:
|- valign="top"
|
* {{flagicon|USAHoa Kỳ}} '''[[Thành phố New York]]''' (Mỹ) ''1992''<ref>{{Chú thích web|tiêu đề=NYC's Sister Cities |nhà xuất bản=Sister City Program of the City of New York |year=2006 |url=http://www.nyc.gov/html/unccp/scp/html/sc/main.shtml |ngày truy cập=1 September 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429214814/http://www.nyc.gov/html/unccp/scp/html/sc/main.shtml |archivedate=29 April 2011 |deadurl=yes |df=dmy }}</ref><ref name="New York sisters">{{Chú thích web|url=http://www.nyc.gov/html/ia/gp/html/partner/partner.shtml |tiêu đề=NYC's Partner Cities |nhà xuất bản=The City of New York |ngày truy cập=16 December 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130814165415/http://www.nyc.gov/html/ia/gp/html/partner/partner.shtml |archivedate=14 August 2013}}</ref><ref name="sisterny">{{Chú thích web|tiêu đề=Sister City – Budapest |nhà xuất bản=Official website of New York City |url=http://www.nyc.gov/html/unccp/scp/html/sc/budapest_main.shtml |ngày truy cập=14 May 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110525001751/http://www.nyc.gov/html/unccp/scp/html/sc/budapest_main.shtml |archivedate=25 May 2011 |deadurl=yes |df=dmy }}</ref>
* {{flagicon|USAHoa Kỳ}} '''[[Fort Worth]]''' (Mỹ) ''1990''<ref>{{Chú thích web|url=https://www.fwsistercities.org/city/budapest-hungary/ |tiêu đề=Budapest, Hungary|author=|ngày=|work=fwsistercities.org|ngày truy cập=12 March 2016}}</ref>
* {{flagicon|PRC}} '''[[Thượng Hải]]''' (Trung Quốc) ''2013''<ref name="Budapest – Shanghai twinning">{{Chú thích web |url=http://www.origo.hu/itthon/20130828-sanghaj-is-budapest-testvervarosa-lett.html |tiêu đề=Sanghaj is Budapest testvérvárosa let |nhà xuất bản=Origo.hu |ngày truy cập=29 August 2013}}</ref>
* {{flagicon|PRC}} '''[[Bắc Kinh]]''' (Trung Quốc) ''2005''<ref>{{Chú thích web|url=http://www.ebeijing.gov.cn/Sister_Cities/Sister_City/|tiêu đề=Sister Cities|nhà xuất bản=Beijing Municipal Government|ngày truy cập=23 June 2009}}</ref>
Dòng 617:
* {{flagicon|ISR}} '''[[Tel Aviv]]''' (Israel) ''1989''<ref name="twinning">{{Chú thích web |url=http://www.tel-aviv.gov.il/Hebrew/Cityhall/TwinCities/Index.asp |tiêu đề=Tel Aviv sister cities |ngày truy cập=1 July 2009 |nhà xuất bản=Tel Aviv-Yafo Municipality |ngôn ngữ=Hebrew |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090214183503/http://www.tel-aviv.gov.il/Hebrew/Cityhall/TwinCities/Index.asp |archivedate=14 February 2009 |df=dmy-all }}</ref>
* {{flagicon|CRO}} '''[[Zagreb]]''' (Croatia) ''1994''<ref name="Zagreb Twinning">{{Chú thích web |url=http://www1.zagreb.hr/mms/en/index.html |tiêu đề=Intercity and International Cooperation of the City of Zagre b|nhà xuất bản=2006–2009 City of Zagreb |ngày truy cập=23 June 2009}}</ref>
* {{flagicon|BIH}} '''[[Sarajevo]]''' (Bosnia và Herzegovina) ''1995''<ref>{{Chú thích web|url=http://www.sarajevo.ba/en/stream.php?kat=147|tiêu đề=Sarajevo Official Web Site : Fraternity cities|author=daenet d.o.o.|ngày=|work=sarajevo.ba|ngày truy cập=12 March 2016}}</ref>
* {{flagicon|ITA}} '''[[Florence]]''' (Ý) ''2008''<ref>{{Chú thích web |url=http://en.comune.fi.it/International_Florence/Twinned_Cities.html |tiêu đề=City Partnerships and Projects of cooperation |ngày truy cập=25 April 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140427011723/http://en.comune.fi.it/International_Florence/Twinned_Cities.html |archivedate=27 April 2014}}</ref>
* {{flagicon|USAHoa Kỳ}} '''[[San Antonio]]''' (Mỹ) ''2015''
|}
 
Dòng 704:
* [https://bkk.hu/en/news/ Centre for Budapest Transport – Budapesti Közlekedési Központ (BKK) – City transport authority]
* {{JewishGen-LocalityPage|850553|Budapest, Hungary}}
 
 
{{sơ khai Hungary}}
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Budapest”