|
=== Phế truất Lưu Hạ ===
Năm Nguyên Bình nguyên niên ([[74 TCN]]), ngày [[17 tháng 4]], Hán Chiêu Đế băng hà ở [[Vị Ương cung]], lúc đó chỉ mới 20 tuổi<ref>《汉书·卷七·昭帝纪第七》：夏四月癸未，帝崩于未央宫。</ref>. Do Chiêu Đế không có con, Hoắc Quang lập Xương Ấp vương [[Lưu Hạ]], con trai của Xương Ấp Ai vương [[Lưu Bác]] (劉髆) và là cháu nội của [[Hán Vũ Đế]] cùng [[Lý phu nhân (Hán Vũ Đế)|Lý phu nhân]] lên làm [[Hoàng thái tử]], tiến hành kế nhiệmvị ngôi Hoàng đế của Hán Chiêu Đế<ref>班固《汉书 霍光金日磾传》载：始至谒见，立为皇太子，常私买鸡豚以食。</ref><ref>《汉书·卷六十三·武五子传第三十三》：立十三年，昭帝崩，无嗣，大将军霍光征王贺典丧。玺书曰：“制诏昌邑王：使行大鸿胪事少府乐成，宗正德、光禄大夫吉、中郎将利汉征王，乘七乘传诣长安邸。”夜漏未尽一刻，以火发书。其日中，贺发，晡时至定陶，行百三十五里，侍从者马死相望于道。郎中令龚遂谏王，令还郎谒者五十余人。贺到济阳，求长鸣鸡，道买积竹杖。过弘农，使大奴善以衣车载女子。至湖，使者以让相安乐。安乐告遂，遂入问贺，贺曰：“无有。”遂曰：“即无有，何爱一善以毁行义！请收属吏，以湔洒大王。”即捽善，属卫士长行法。</ref><ref>班固《汉书 霍光金日磾传》载：孝昭皇帝早弃天下，亡嗣，臣敞等议，礼曰“为人后者为之子也”，昌邑王宜嗣后，遣宗正、大鸿胪、光禄大夫奉节使征昌邑王典丧。</ref>. [[Tháng 6]], Lưu Hạ nhận Hoàng đế tỉ thụ, tấn tôn Hoàng hậu Thượng Quan thị được tôn làm [[Hoàng thái hậu]] khi mới 15 tuổi, là Hoàng thái hậu trẻ tuổi nhất trong lịch sử, bà di cư sang [[Trường Lạc cung]] (長樂宮)<ref>《汉书-外戚传》：皇后立十岁而昭帝崩，后年十四五云。昌邑王贺征即位，尊皇后为皇太后</ref>.
Thế nhưng, Lưu Hạ lại là người không đứng đắn. Khi dùng thân phận Hoàng thái tử tùy hành các quan viên đến Trường An tế bái Hán Chiêu Đế, Lưu Hạ lén mua gà, mua vịt ăn và thăm thú các trò chơi bời khác, đặc biệt là ông cùng cung nhân của Hán Chiêu Đế thông dâm, loạnbãi vôhại đạođức nênđộ<ref>班固《汉书 chỉ霍光金日磾传》载：始至谒见，立为皇太子，常私买鸡豚以食。受皇帝信玺、行玺大行前，就次发玺不封。从官更持节，引内昌邑从官驺宰官奴二百余人，常与居禁闼内敖戏。自之符玺取节十六，朝暮临，令从官更持节从。为书曰：“皇帝问侍中君卿：使中御府令高昌奉黄金千斤，赐君卿取十妻。”大行在前殿，发乐府乐器，引内昌邑乐人，击鼓歌吹作俳倡。会下还，上前殿，击钟磬，召内泰壹宗庙乐人辇道牟首，鼓吹歌舞，悉奏众乐。发长安厨三太牢具祠阁室中，祀已，与从官饮啖。驾法驾，皮轩鸾旗，驱驰北官、桂宫，弄彘斗虎。召皇太后御小马车，使官奴骑乘，游戏掖庭中。与孝昭皇帝宫人蒙等淫乱，诏掖庭令敢泄言要斩。</ref>. Sau 27 ngày saugiữ Hoàng đế tỉ thụ, [[mặc cho Hoắc Quang]] cùng quần thần khuyên can, Lưu Hạ vẫn không hề bỏ đi thói xấu, mà ngày càng hổ đốn hơn. Không thể để Đế vị cho một người như vậy, Hoắc Quan đến Vị Ương cung xin Thượng Quan Thái hậu phế truất vàLưu đượcHạ. bàHoàng thái hậu chấp nhận<ref>{{Chú thích web|tác giả 1=Ban Cố|tiêu đề=Hán thư, quyển 63: Vũ Ngũ tử truyện|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E6%BC%A2%E6%9B%B8/%E5%8D%B7063#.E7.87.95.E5.88.BA.E7.8E.8B.E6.97.A6|ngày truy cập=26/06/2013}}</ref>. Khi đó, Hoàng thái hậu mặc một y phục hoa lệ đoan nhã, ngồi giữa mành trướng, có bày biện võ sĩ mang binh khí, triệu Lưu Hạ đến trước mặt quỳ xuống. Thượng thư lệnh tuyên đọc sớ tấu của Hoắc Quang cùng các đại thần, hạch tội trạng của Lưu Hạ, Hoàng thái hậu theo đó ra chỉ phế truất Lưu Hạ<ref>《资治通鉴》卷第二十四：贺，昌邑哀王之子也，在国素狂纵，动作无节。武帝之丧，贺游猎不止.....昌邑王既立，淫戏无度。昌邑官属皆征至长安，往往超擢拜官......光即与群臣俱见，白太后，具陈昌邑王不可以承宗庙状。皇太后乃车驾幸未央承明殿......顷之，有太后诏召王......太后被珠襦,盛服坐武帐中......太后诏归贺昌邑</ref><ref>班固《汉书 眭两夏侯京翼李传》是时，光与车骑将军张安世谋欲废昌邑王。光让安世以为泄语，安世实不言。乃召问胜，胜对言：“在《洪范传》曰‘皇之不极，厥罚常阴，时则下人有伐上者’，恶察察言，故云臣下有谋。”光、安世大惊，以此益重经术士。后十余日，光卒与安世白太后，废昌邑王。</ref><ref>班固《汉书 霍光金日磾传》载：光即与群臣俱见白太后，具陈昌邑王不可以承宗庙状。皇太后乃车驾幸未央承明殿，诏诸禁门毋内昌邑群臣。王入朝太后还，乘辇欲归温室，中黄门宦者各持门扇，王入，门闭，昌邑群臣不得入。王曰：“何为？”大将军跪曰：“有皇太后诏，毋内昌邑群臣。”王曰：“徐之，何乃惊人如是！”光使尽驱出昌邑群臣，置金马门外。车骑将军安世将羽林骑收缚二百余人，皆送廷尉诏狱。令故昭帝侍中中臣侍守王。光敕左右：“谨宿卫，卒有物故自裁，令我负天下，有杀主名。”王尚未自知当废，谓左右：“我故群臣从官安得罪，而大将军尽系之乎？”顷之，有太后诏召王，王闻召，意恐，乃曰：“我安得罪而召我哉！”太后被珠襦，盛服坐武帐中，侍御数百人皆持兵，其门武士陛戟，陈列殿下。群臣以次上殿，召昌邑王伏前听诏。</ref>.
Sau[[Tháng 7]] năm đó, Hoắc Quang dâng sớ tấu xin Thượng Quan Thái hậu lập Đích hoàng tằng tôn (cháu chắt trưởng) của [[Hán Vũ Đế]], cháu nội Lệ Thái tử [[Lưu Cứ]] là Lưu Bệnh Dĩ lên kế vị. Hoàng thái hậu có vẻ đồng ý lời tấu của Hoắc Quang, bèn dùng Tông chính phái sứ giả đón Tằng tôn nhập cung, trai giới để tiến hành tiếp nhận Đế vị<ref>《汉书·卷八·宣帝纪第八》：秋七月，光奏议曰：“礼，人道亲亲故尊祖，尊祖故敬宗。大宗毋嗣，择支子孙贤者为嗣。孝武皇帝曾孙病已，有诏掖庭养视，至今年十八，师受《诗》、《论语》、《孝经》，操行节俭，慈仁爱人，可以嗣孝昭皇帝后，奉承祖宗，子万姓。”奏可。遣宗正德至曾孙尚冠里舍，洗沐，赐御府衣。太仆以軨猎车奉迎曾孙，就齐宗正府。</ref>. Ngày [[Canh Thân]], Tằng tôn Lưu Bệnh Dĩ vào Vị Ương cung triều kiến Thái hậu, được phong làm ''Dương Vũ hầu'' (阳武侯). Trong ngày đó, triều thần đến trước mặt Lưu Bệnh Dĩ dâng Hoàng đế tỉ thụ, Dương Vũ hầu Lưu Bệnh Dĩ lên ngôi, tức [[Hán Tuyên Đế]]<ref>{{Chú thích web|tác giả 1=Ban Cố|tiêu đề=Hán thư, quyển 8: Tuyên Đế kỉ|url=http://zh.wikisource.org/wiki/%E6%BC%A2%E6%9B%B8/%E5%8D%B7008|ngày truy cập=25/06/2013}}</ref><ref>《汉书·卷八·宣帝纪第八》：庚申，入未央宫，见皇太后，封为阳武侯。已而群臣奉上玺、绶，即皇帝位，谒高庙。</ref>. Hoàng thái hậu Thượng Quan thị vẫn được tôngiữ làmvị trí [[Hoàng thái hậu]] tôn quý, mặc dù bà còn nhỏ tuổi hơn cả Hán Tuyên Đế<ref>Hán Tuyên Đế lên ngôi đã 18 tuổi, trong khi Thượng Quan thị mới được 15</ref>, dođây lúclà nàyvì LưuHán TuânTuyên Đế vào cung, nhận mệnh làm con của Hán Chiêu Đế cùng Thượng Quan thịThái hậu để kế vị<ref>刘贺荒淫无道，只做了二十七天皇帝，就被霍光废去，另立戾太子刘据的孙子刘询为汉昭帝、上官太后的儿子，既皇帝位，上官仍为皇太后，刘询是汉的曾孙，上官氏论辈份是汉宣帝的叔祖母，过继成为儿子，母子相称。</ref>. [[Tháng 9]] năm ấy, lập [[Hứa Bình Quân]] làm Hoàng hậu, Hoàng thái hậu Thượng Quan thị chuyển từ Vị Ương cung sang [[Trường Lạc cung]] (長樂宮)<ref>班固《汉书 宣帝纪》载：十一月壬子，立皇后许氏。赐诸侯王以下金钱，至吏、民鳏、寡、孤、独各有差。皇太后归长乐宫。长乐宫初置屯卫。</ref>.
Năm Địa Tiết thứ 2 ([[68 TCN]]), ông ngoại Thượng Quan Thái hoàng thái hậu là Hoắc Quang qua đời, bà cùng với [[Hán Tuyên Đế]] đích thân đến khóc tang, dùng lễ tôn kính nhất để cúng bái Hoắc Quang. Tuy nhiên chỉ hai năm sau, toàn bộ gia tộc họ Hoắc bị Tuyên Đế giết chết vì mưu giết Thái tử [[Lưu Thích]] và ám hại mẹ của Thái tử là Cung Ai hoàng hậu [[Hứa Bình Quân]]. Nhà nội và nhà ngoại đều bị liên lụy và xử trảm thảm khốc, Thượng Quan thị trong cung an nhàn sống cho đến hết đời tại Trường Lạc cung<ref>《汉书-外戚传》：皇后立十岁而昭帝崩，后年十四五云。昌邑王贺征即位，尊皇后为皇太后。光与太后共废王贺，立孝宣帝。宣帝好位，为太皇太后。凡立四十七年，年五十二，建昭二年崩，合葬平陵。</ref>. Trong thời gian này, bà cứ an nhiên hưởng tuổi già, trong số các cung nhân hầu hạ bà, có Tài nhân Phó thị, về sau được bà tiến cử cho Thái tử Lưu Thích, chính là [[Phó chiêu nghi (Hán Nguyên Đế)|Phó Chiêu nghi]].
=== Thái hoàng thái hậu ===
|
