Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Dopamin”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n →Tham khảo: AlphamaEditor, General Fixes |
|||
Dòng 69:
}}
'''Dopamine''' (kết hợp từ 3,4-dihydroxyphenethylamine) là một [[Hợp chất hữu cơ|hóa chất hữu cơ]] thuộc họ catecholamine và phenethylamine . Nó có chức năng vừa là hoóc môn vừa là chất dẫn truyền thần kinh, đồng thời đóng một số vai trò quan trọng trong não và cơ thể. Nó là một [[amin]] được tổng hợp bằng cách loại bỏ một [[Axit cacboxylic|nhóm carboxyl]] khỏi một phân tử của hóa chất tiền thân L-DOPA, được tổng hợp trong não và thận. Dopamine cũng được tổng hợp trong thực vật và hầu hết động vật. Trong [[não]], dopamine hoạt động như một [[chất dẫn truyền thần kinh]] - một chất hóa học do [[nơron]] (tế bào thần kinh) giải phóng để gửi tín hiệu đến các tế bào thần kinh khác. Bộ não bao gồm một số đường dẫn truyền dopamine khác biệt, một trong số đó đóng vai trò chính trong thành phần thúc đẩy của [[Hệ thống phần thưởng|hành vi thúc đẩy khen thưởng]] . Việc tham gia vào hầu hết các loại phần thưởng làm tăng mức độ dopamine trong não, <ref name="Dissecting components of reward: ‘liking’, ‘wanting’, and learning">{{Chú thích tạp chí|last=Berridge|first=K. C|last2=Robinson|first2=T. E|last3=Aldridge|first3=J. W|year=2009|title=Dissecting components of reward: 'liking', 'wanting', and learning|journal=Current Opinion in Pharmacology|volume=9|issue=1|pages=65–73|doi=10.1016/j.coph.2008.12.014|pmc=2756052|pmid=19162544}}</ref> và nhiều loại thuốc [[Nghiện|gây nghiện]] làm tăng giải phóng dopamine hoặc ngăn chặn sự tái hấp thu của nó vào tế bào thần kinh sau khi tiết ra. Các đường dẫn truyền dopamine trong não khác có liên quan đến kiểm soát vận động và kiểm soát sự giải phóng các hormone khác nhau. Những đường dẫn truyền và các nhóm tế bào tạo thành một hệ thống dopamine là chất điều hòa thần kinh .
Trong văn hóa và truyền thông đại chúng, dopamine thường được xem là hóa chất chính của hạnh phúc, nhưng ý kiến hiện nay trong dược học là dopamine thay vào đó làm tăng động lực đạt tới kết quả <ref name="NAcc function">{{Chú thích sách|title=Molecular Neuropharmacology: A Foundation for Clinical Neuroscience|vauthors=Malenka RC, Nestler EJ, Hyman SE|publisher=McGraw-Hill Medical|year=2009|isbn=978-0-07-148127-4|veditors=Sydor A, Brown RY|edition=2nd|location=New York|pages=147–48, 366–67, 375–76|quote=<!-- VTA DA neurons play a critical role in motivation, reward-related behavior (Chapter 15), attention, and multiple forms of memory. This organization of the DA system, wide projection from a limited number of cell bodies, permits coordinated responses to potent new rewards. Thus, acting in diverse terminal fields, dopamine confers motivational salience (“wanting”) on the reward itself or associated cues (nucleus accumbens shell region), updates the value placed on different goals in light of this new experience (orbital prefrontal cortex), helps consolidate multiple forms of memory (amygdala and hippocampus), and encodes new motor programs that will facilitate obtaining this reward in the future (nucleus accumbens core region and dorsal striatum). In this example, dopamine modulates the processing of sensorimotor information in diverse neural circuits to maximize the ability of the organism to obtain future rewards. ...<br />The brain reward circuitry that is targeted by addictive drugs normally mediates the pleasure and strengthening of behaviors associated with natural reinforcers, such as food, water, and sexual contact. Dopamine neurons in the VTA are activated by food and water, and dopamine release in the NAc is stimulated by the presence of natural reinforcers, such as food, water, or a sexual partner. ...<br />The NAc and VTA are central components of the circuitry underlying reward and memory of reward. As previously mentioned, the activity of dopaminergic neurons in the VTA appears to be linked to reward prediction. The NAc is involved in learning associated with reinforcement and the modulation of motoric responses to stimuli that satisfy internal homeostatic needs. The shell of the NAc appears to be particularly important to initial drug actions within reward circuitry; addictive drugs appear to have a greater effect on dopamine release in the shell than in the core of the NAc. ... If motivational drive is described in terms of wanting, and hedonic evaluation in terms of liking, it appears that wanting can be dissociated from liking and that dopamine may influence these phenomena differently. Differences between wanting and liking are confirmed in reports by human addicts, who state that their desire for drugs (wanting) increases with continued use even when pleasure (liking) decreases because of tolerance. --><!-- ... Addictive drugs are rewarding and reinforcing because they act in brain reward pathways to enhance either dopamine release or the effects of dopamine in the NAc or related structures, or because they produce effects similar to dopamine. -->}}</ref> <ref name="pmid24107968">{{Chú thích tạp chí|vauthors=Baliki MN, Mansour A, Baria AT, Huang L, Berger SE, Fields HL, Apkarian AV|date=October 2013|title=Parceling human accumbens into putative core and shell dissociates encoding of values for reward and pain|journal=The Journal of Neuroscience|volume=33|issue=41|pages=16383–93|doi=10.1523/JNEUROSCI.1731-13.2013|pmc=3792469|pmid=24107968|quote=<!--Recent evidence indicates that inactivation of D2 receptors, in the indirect striatopallidal pathway in rodents, is necessary for both acquisition and expression of aversive behavior, and direct pathway D1 receptor activation controls reward-based learning (Hikida et al., 2010; Hikida et al., 2013). It seems we can conclude that direct and indirect pathways of the NAc, via D1 and D2 receptors, subserve distinct anticipation and valuation roles in the shell and core of NAc, which is consistent with observations regarding spatial segregation and diversity of responses of midbrain dopaminergic neurons for rewarding and aversive conditions, some encoding motivational value, others motivational salience, each connected with distinct brain networks and having distinct roles in motivational control (Bromberg-Martin et al., 2010; Cohen et al., 2012; Lammel et al., 2013). ... Thus, the previous results, coupled with the current observations, imply that the NAc pshell response reflects a prediction/anticipation or salience signal, and the NAc pcore response is a valuation response (reward predictive signal) that signals the negative reinforcement value of cessation of pain (i.e., anticipated analgesia). -->}}</ref> <ref name="Aversion neurons">{{Chú thích tạp chí|vauthors=Wenzel JM, Rauscher NA, Cheer JF, Oleson EB|date=January 2015|title=A role for phasic dopamine release within the nucleus accumbens in encoding aversion: a review of the neurochemical literature|journal=ACS Chemical Neuroscience|volume=6|issue=1|pages=16–26|doi=10.1021/cn500255p|pmid=25491156|quote=Thus, fear-evoking stimuli are capable of differentially altering phasic dopamine transmission across NAcc subregions. The authors propose that the observed enhancement in NAcc shell dopamine likely reflects general motivational salience, perhaps due to relief from a CS-induced fear state when the US (foot shock) is not delivered. This reasoning is supported by a report from Budygin and colleagues<sup>112</sup> showing that, in anesthetized rats, the termination of tail pinch results in augmented dopamine release in the shell.}}</ref> Nói cách khác, dopamine báo hiệu sự nổi bật động lực nhận thức (ví dụ, mức độ khao khát hoặc sự ác cảm) của một kết quả, do đó thúc đẩy hành vi của sinh vật hướng đến hoặc né tránh việc đạt được kết quả đó. <ref name="Aversion neurons" /> <ref name="Motivational salience">{{Chú thích tạp chí|vauthors=Puglisi-Allegra S, Ventura R|date=June 2012|title=Prefrontal/accumbal catecholamine system processes high motivational salience|journal=Front. Behav. Neurosci.|volume=6|issue=|pages=31|doi=10.3389/fnbeh.2012.00031|pmc=3384081|pmid=22754514|quote=<!--Motivational salience regulates the strength of goal seeking, the amount of risk taken, and the energy invested from mild to extreme. ... Motivation can be conceptually described as a continuum along which stimuli can either reinforce or punish responses to other stimuli. Behaviorally, stimuli that reinforce are called rewarding and those that punish aversive (Skinner, 1953). Reward and aversion describe the impact a stimulus has on behavior, and provided of motivational properties, thus able to induce attribution of motivational salience. ... Attribution of motivational salience is related to the salience of an UCS (Dallman et al., 2003; Pecina et al., 2006). Thus, the more salient an UCS the more likely a neutral (to-be-conditioned) stimulus will be associated with it through motivational salience attribution. Prior experience is a major determinant of the motivational impact of any given stimulus (Borsook et al., 2007) and emotional arousal induced by motivational stimuli increases the attention given to stimuli influencing both the initial perceptual encoding and the consolidation process (Anderson et al., 2006; McGaugh, 2006).-->}}</ref>
Bên ngoài [[Hệ thần kinh trung ương|hệ thống thần kinh trung ương]], dopamine hoạt động chủ yếu như một sứ giả paracrine địa phương. Trong các mạch máu, nó ức chế giải phóng [[norepinephrine]] và hoạt động như một thuốc giãn mạch (ở nồng độ bình thường); ở thận, nó làm tăng bài tiết natri và lượng nước tiểu; trong [[Tụy|tuyến tụy]], nó làm giảm sản xuất insulin; trong hệ thống tiêu hóa, nó làm giảm nhu động đường tiêu hóa và bảo vệ [[Ống tiêu hóa|niêm mạc ruột]] ; và trong hệ thống miễn dịch, nó làm giảm hoạt động của [[Bạch huyết bào|tế bào lympho]] . Ngoại trừ các mạch máu, dopamine trong mỗi hệ thống ngoại vi này được tổng hợp cục bộ và phát huy tác dụng của nó gần các tế bào giải phóng nó.
Một số bệnh quan trọng của hệ thần kinh có liên quan đến rối loạn chức năng của hệ thống dopamine và một số loại thuốc chính được sử dụng để điều trị chúng hoạt động bằng cách thay đổi tác dụng của dopamine. [[Bệnh Parkinson]], một tình trạng thoái hóa gây ra run và suy giảm vận động, là do mất các tế bào thần kinh tiết ra dopamine trong một khu vực của [[não giữa]] được gọi là substantia nigra . Tiền chất trao đổi chất của nó L-DOPA có thể được sản xuất; ''Levodopa'', một dạng L-DOPA thuần túy, là phương pháp điều trị được sử dụng rộng rãi nhất cho bệnh Parkinson. Có bằng chứng cho thấy bệnh [[tâm thần phân liệt]] liên quan đến thay đổi mức độ hoạt động của dopamine và hầu hết các [[thuốc chống loạn thần]] được sử dụng để điều trị này là thuốc đối kháng dopamine làm giảm hoạt động của dopamine. <ref>{{Chú thích sách|title=The myth of the chemical cure. A critique of psychiatric drug treatment|vauthors=Moncrieff J|publisher=Palgrave MacMillan|year=2008|isbn=978-0-230-57432-8|location=Basingstoke, UK}}</ref> Thuốc đối kháng dopamine tương tự cũng là một số [[Thuốc chống nôn|thuốc chống buồn nôn]] hiệu quả nhất. [[Hội chứng chân bồn chồn]] và [[rối loạn tăng động giảm chú ý]] (ADHD) có liên quan đến giảm hoạt động của dopamine. <ref>{{Chú thích tạp chí|vauthors=Volkow ND, Wang GJ, Kollins SH, Wigal TL, Newcorn JH, Telang F, Fowler JS, Zhu W, Logan J, Ma Y, Pradhan K, Wong C, Swanson JM|date=September 2009|title=Evaluating dopamine reward pathway in ADHD: clinical implications|journal=JAMA|volume=302|issue=10|pages=1084–91|doi=10.1001/jama.2009.1308|pmc=2958516|pmid=19738093}}</ref> Chất kích thích kháng dopamine có thể gây nghiện ở liều cao, nhưng một số được sử dụng ở liều thấp hơn để điều trị ADHD. Dopamine có sẵn như là một [[Dược phẩm|loại thuốc]] sản xuất để [[tiêm tĩnh mạch]] : mặc dù nó [[Hàng rào máu não|không thể đến não từ máu]], nhưng tác dụng ngoại biên của nó giúp ích trong điều trị [[suy tim]] hoặc [[Sốc tuần hoàn|sốc]], đặc biệt là ở trẻ sơ sinh.
==Tham khảo==
| |||