Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Tần Nhị Thế”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
Thẻ: Sửa đổi di động Sửa đổi từ trang di động
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 38:
| nơi an táng = Tần Nhị Thế Lăng (秦二世陵)
}}
'''Tần Nhị Thế''' ([[chữ Hán]]: 秦二世; [[230 TCN]] - [[207 TCN]]), hay '''Nhị Thế Hoàng đế''' (二世皇帝), tên thật là '''Doanh Hồ Hợi''' (嬴胡亥), là vị [[Hoàng đế]] thứ hai của [[nhà Tần]] trong [[lịch sử Trung Quốc]], ở ngôi từ [[210 TCN]] đến [[207 TCN]]. Thời Tần Nhị Thế, nhà vua dưới sự thao túng của thừa tướng [[Triệu Cao]] thực hiện chính sách cai trị hà khắc, nên dân chúng không phục nhà Tần, nhiều cuộc khởi nghĩa xảy ra mà khởi đầu là cuộc khởi nghĩa của [[Trần Thắng]], [[Ngô Quảng]]. Năm 207 trước Công nguyênTCN, Triệu Cao bức tử Tần Nhị Thế, nhà Tần chỉ tồn tại thêm 46 ngày nữarồi bị diệt vong.
 
== Thân thế ==
Dòng 48:
Sau khi tế vua [[Hạ Vũ]] ở Cối Kê, vua Tần Thuỷ Hoàng trở về kinh, khi về đến bến Bình Nguyên thì bị bệnh.
 
Bệnh tình Tần Thủy Hoàng càng nặng, biết không qua khỏi nên vua Tần viết thư, đóng dấu ngọc tỷ gửi đến con cả của hoàng đế là công tử [[Doanh Phù Tô|Phù Tô]] (扶苏) nói:
:''Con về Hàm Dương vớitổ chức đám tang, và [[chôn cất]] ta ở đấy.''
 
Bức thư đã niêm phong ở trong phủ trung xa thuộc quyền [[Triệu Cao]] (趙高). Bức thư có dấu của nhà vua làm tin chưa giao cho sứ giả thì vào ngày bính dần tháng 7 tức ngày 10 tháng 9 theo [[lịch Julius]] năm đó, Thủy Hoàng chết tại Bình Đài (平台) thuộc đất Sa Khâu (沙丘) .<ref>O'Hagan Muqian Luo, Paul. [2006] (2006). 讀名人小傳學英文: famous people. 寂天文化. publishing. ISBN 986-184-045-1, 9789861840451. p16.</ref><ref name="Firsteselect">Sima Qian. Dawson, Raymond Stanley. Brashier, K. E. [2007] (2007). The First Emperor: Selections from the Historical Records. Oxford University Press. ISBN 0-19-922634-2, 9780199226344. pg 15 - 20, pg 82, pg 99.</ref><ref>Xinhuanet.com. "[http://big5.xinhuanet.com/gate/big5/news.xinhuanet.com/newscenter/2005-03/20/content_2719803.htm Xinhuanet.com]." ''中國考古簡訊：秦始皇去世地沙丘平臺遺跡尚存.'' Retrieved on 2009-01-28.</ref>.
 
Thừa tướng Lý Tư thấy nhà vua chết ở xa kinh đô sợ các công tử và thiên hạ có biến loạn, bèn giấu kín điều đó, không báo tang. Chỉ có Hồ Hợi, Triệu Cao và một vài hoạn quan thân tín của nhà vua, tất cả có năm sáu người biết là vua đã chết. Cuối cùng, sau khoảng hai tháng, Lý Tư và xa giá trở lại [[Hàm Dương]], nơitừ mà cácđó tin tức về cái chết của Tần Thủy Hoàng mới được công bố .<ref name="Firsteselect" />. Sau khi ông chết, Phù Tô theo lệ sẽ là hoàng đế nối ngôi .<ref name="Tung">Tung, Douglas S. Tung, Kenneth. [2003] (2003). More Than 36 Stratagems: A Systematic Classification Based On Basic Behaviours. Trafford Publishing. ISBN 1-4120-0674-0, 9781412006743.</ref>.
 
Lý Tư và Triệu Cao âm mưu giết Phù Tô vì vị tướng được yêu thích bởi Phù Tô là [[Mông Điềm]], người mà họ không thích <ref name="Tung" />. Họ đã sợ rằng nếu Phù Tô được lên ngôi, họ sẽ bị mất quyền lực <ref name="Tung" />. vìVì vậy nên Triệu Cao bèn cùng Lý Tư âm mưu phá hủy bức thư của Thủy Hoàng gửi cho công tử Phù Tô (con cả của Thủy Hoàng), đặt ra chuyện thừa tướng Lý Tư đã nhận được tờ chiếu của Thủy Hoàng ở Sa Khâu trước khi chết bảo lập Hồ Hợi làm thái tử; sau đó lại làm một bức thư khác gửi cho công tử Phù Tô và tướng [[Mông Điềm]] kể tội hai người, ra lệnh cho hai người phải chết .<ref name="Tung" />.
 
Công tử Phù Tô vì một lòng trung hiếu nên đọc thư xong bèn tự vẫn, Mông Điềm thì nghi ngờ không chịu chết, bị bắt mang về giam ở Dương Châu.
 
Hồ Hợi bèn lên nối ngôi, tức là Nhị Thế hoàng đế ,<ref name="Firsteselect" />, năm ấy ông 21 tuổi .<ref name="RGH">Records of the Grand Historian: Qin Dynasty in English translated. [1996] (1996). Ssu-Ma, Ch'ien. Sima, Qian. Burton Watson as translator. Edition: 3, reissue, revised. Columbia. University Press. ISBN 0-231-08169-3, 9780231081696. pg 64-70.</ref>.
 
== Ở ngôi ==
Dòng 65:
:''Những người ở hậu cung của tiên đế nếu không có con mà cho ra ngoài thì không tiện.''
 
Vì vậy Nhị Thế sai chôn theo tất cả các cung nữ của Tần Thuỷ Hoàng. Sau khi [[chôn cất]] xong, có người nói với Nhị Thế:
 
:''Những người thợ làm máy và cất giấu đều biết chỗ cất giấu thế nào họ cũng tiết lộ việc lớn.''
 
Vì vậy sau khi cất giấu xong, Nhị Thế sai đóng đường hầm đi đến huyệt, lại sai đóng cửa ngoài đường hầm; những người thợ và những người cất giấu của cải không làm sao thoát ra được, đều bị chết trong đó.
 
Nhị Thế tin dùng [[Triệu Cao]], cho làm làm lang trung lệnh và do đó hành động như một vị vua bù nhìn .<ref name="Sct">Theodore De Bary, William. Bloom, Irene. Chan, Wing-tsit. Adler, Joseph. Lufrano, John Richard. [2000] (2000). Sources of Chinese Tradition: From Earliest Times to 1600. Edition: 2, illustrated. Columbia University Press. ISBN 0-231-10939-3, 9780231109390.</ref>. Theo mưu của Triệu Cao, ông tăng thêm nhiều luật lệ mệnh lệnh. Nhị Thế bàn mưu với Triệu Cao:
:''Các quan đại thần không phục, quan lại còn mạnh, các công tử thế nào cũng tranh nhau với ta. Bây giờ nên làm thế nào?''
 
Hàng 76 ⟶ 77:
:''Cao vốn là người hèn mọn được bệ hạ thương đến cho làm ở địa vị trên, lo những công việc quan trọng nhất, các quan đại thần đều bực bội chỉ theo thần ngoài mặt chứ trong lòng thực không phục. Trong lúc này không thể theo văn mà phải dùng võ lực để quyết định. Làm như thế, trên dưới sẽ theo mà nước được an.''
 
Nhị Thế cho là phải, bèn giết các quan đại thần và các công tử anh em mình, tội lỗi liên lụy đến những viên quan nhỏ hầu hạ nên họ cũng đều bị giết. Các quan tam lang không còn ai sống sót, 6 vị công tử đều bị giết ở đất Đỗ (杜) .<ref name="RGH" />. Cả tông thất run sợ, quần thần ai ngăn cản thì phạm tội phỉ báng. Các quan đại thần thì lo giữ lộc để được yên thân, còn nhân dân thì sợ hãi.
 
Nhị Thế sau đó tiếp tục trừng phạt nhiều người khác chỉ vì những lỗi nhỏ nhặt. Em trai của hoàng đế là Tướng Lư (将闾) và hai anh em khác đều bị bắt giam. Sứ giả sau đó đã được gửi đến để đọc cho họ bản án tử hình. Tướng Lư nhìn trời và kêu to 3 lần rằng ông không phạm tội gì cả (天乎！吾無罪！) .<ref name="RGH" /><ref name="shijichapter6">[http://zh.wikisource.org/w/index.php?title=%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7006&variant=zh-hant Wikisource. ''Records of the Grand Historian'', Chapter 6]. {{zh icon}}</ref>. Cả ba anh em đều khóc và phải rút kiếm tự tử .<ref name="RGH" />. Triệu Cao nói rằng Nhị Thế còn trẻ và do là [[Thiên tử]] nên giọng nói của ông không được nghe thấy và khuôn mặt của ông không bao giờ phải được hiển thị. Theo đó, Nhị Thế chỉ sống trong nội cung và chỉ tham khảo ý kiến với Triệu Cao. Bởi vì điều này, các đại thần hiếm khi có cơ hội để gặp Nhị Thế lúc thiết triều .<ref name="RGH" />.
 
Sau đó Nhị Thế tiếp tục điều phu xây cung A Phòng. [[Lý Tư]] a dua theo vua, dâng "Thuyết đốc trách" đề nghị tăng hình luật tàn khốc hơn để trị thiên hạ, do đó pháp luật của triều đình càng khắc nghiệt hơn cả thời Thuỷ Hoàng, nhân dân càng thêm oán hận.
Hàng 84 ⟶ 85:
== Thân chết nước mất ==
=== Quan Đông khởi nghĩa ===
Tháng 7 năm 209 TCN, [[Trần Thắng]] và [[Ngô Quảng]] khởi nghĩa ở làng Đại Trạch chống lại nhà Tần, tuyên bố lập lại nước Sở .<ref name="SWill">Sima, Qian. Nienhauser, William H. [1994] (1994). The Grand Scribe's Records. Đại học Indiana Press. ISBN 0-253-34021-7, 9780253340214. p 158-160.</ref> Quân khởi nghĩa nhanh chóng đánh chiếm nhiều nơi, các chư hầu cũ thời [[Chiến Quốc]] nổi dậy hưởng ứng. Trần Thắng tự xưng làm Trương Sở Vương.
. Quân khởi nghĩa nhanh chóng đánh chiếm nhiều nơi, các chư hầu cũ thời [[Chiến Quốc]] nổi dậy hưởng ứng. Trần Thắng tự xưng làm Trương Sở Vương.
 
Ban đầu nghe tin có quân khởi nghĩa Sơn Đông, nhiều nơi sai quan yết giả báo về kinh khẩn cấp. Tần Nhị Thế thích an nhàn, ghét nghe việc giặc giã nên hạ lệnh giết những người về báo tin .<ref name="RGH" />. Quan Bác sĩ Thúc Tôn Thông nói lựa theo ý Nhị Thế, tâu rằng Trần Thắng chỉ là giặc cướp nhỏ mọn. Nhị Thế rất vui lòng .<ref name="RGH" />. Thúc Tôn Thông bỏ trốn để tránh nạn.
 
Năm 208 TCN, một cánh quân Trương Sở do Chu Văn chỉ huy đánh vào ải Hàm Cốc. Tình hình nguy cấp không thể giấu được nữa. Nhị Thế nghe tin hoảng sợ, hỏi ý quần thần. Quan Thiếu Phủ là [[Chương Hàm]] tâu:
Dòng 97:
 
=== Giết hại đại thần và tôn thất ===
Trong hoàn cảnh nguy cấp, Hữu thừa tướng là Khứ Tật, tả thừa tướng là Lý Tư, tướng quân là Phùng Kiếp can Nhị Thế giảm bớt việc binh dịch :<ref name="RGH" />:
 
:''Ở Quan Đông bọn giặc nhao nhao nổi lên, Tần đem quân trừ khử giết cũng nhiều nhưng vẫn không thôi. Giặc phần lớn là những người đi thú và lo vận chuyển trên cạn dưới nước, họ làm giặc vì việc xây đắp cực khổ vì thuế má nặng. Vậy xin bệ hạ đình việc xây đắp ở cung A Phòng, giảm bớt lính thú ở các biên giới.''
 
Lời tâu trái ý, Nhị Thế bèn sai bắt luôn cả Khứ Tật, Lý Tư, Phùng Kiếp, xét các tội trạng. Cuối cùng Khứ Tật và Phùng Kiếp không chịu nhục nên tự vẫn trong ngục ,<ref name="RGH" />, còn Lý Tư bị khép vào tội chết và bị xử tử .<ref name="RGH" /><ref name="SWill" />. Triệu Cao được cất nhắc làm Thừa tướng. Ông ta do đó tiếp tục xúi giục Nhị Thế trừng phạt những người không trung thành với các hình phạt nặng nề hơn. Mười hai vị công tử bị xử tử giữa chợ [[Hàm Dương]]. Mười vị công chúa cũng bị xử tử và bị xé xác .<ref>Records of the Grand Historian: Qin Dynasty in English translated. [1996] (1996). Ssu-Ma, Ch'ien. Sima, Qian. Burton Watson as translator. Edition: 3, reissue, revised. Columbia. University Press. ISBN 0-231-08169-3, 9780231081696. pg 192.</ref>.
 
=== Bị sát hại ===
Hàng 107 ⟶ 108:
Bị Triệu Cao bức bách quá, [[Chương Hàm]] bèn đem binh đầu hàng chư hầu, cùng Hạng Vũ đi đánh Tần. Một cánh quân Sở khác do Lưu Bang chỉ huy cũng tiến gần đến Quan Trung.
 
Tháng 8 năm 207 TCN, Triệu Cao muốn làm phản nhưng sợ quần thần không nghe, nên trước tiên phải thử. Cao dâng Nhị Thế một con [[họ Hươu nai|hươu]] và bảo rằng đó là con [[ngựa]] ,<ref name="RGH" /><ref name="CHC">Twitchett, Denis. Fairbank, John King. Loewe, Michael. The Cambridge History of China: The Ch'in and Han Empires 221 B.C.-A.D. 220. Edition: 3. Cambridge University Press, 1986. ISBN 0-521-24327-0, 9780521243278. p 84.</ref>. Nhị Thế cười nói:
:''Thừa tướng lầm đấy chứ! Sao lại gọi con hươu là con ngựa?''
 
Nhị Thế hỏi các quan xung quanh. Những người xung quanh im lặng, có người nói là "ngựa" để vừa lòng Triệu Cao, cũng có người nói là "hươu". Nhị Thế thấy vậy cả kinh, tự cho là mình loạn óc, bèn cho giết những người gọi hươu là hươu <ref name="RGH" /> và cho gọi quan thái bốc sai bói xem. Quan thái bốc khuyên nên trai giới. Nhị Thế bèn vào vườn Thượng Lâm trai giới, ban ngày đi chơi, săn bắn. Có người vào vườn Thượng Lâm, Nhị Thế tự tay bắn chết. Triệu Cao bèn nói với Nhị Thế:
:''Nhà vua vô cớ giết người vô tội, đó là điều trời cấm, quỷ thần không nhận dỗ tế lễ, trời sinh tai họa. Nên đi xa cung nhà vua để giải trừ tai họa.''
 
Hàng 123 ⟶ 124:
:''Sao nhà ngươi không báo với ta từ trước để đến nỗi gặp tình cảnh này?''
 
Viên [[hoạn quan]] nói:
 
:''Thần sở dĩ được sống là nhờ không dám nói. Nếu nói trước thì thần đã bị giết rồi, làm sao còn sống đến ngày nay được?''
 
Hàng 132 ⟶ 134:
:''"Nguyên nước Tần là một vương quốc, Thuỷ Hoàng làm vua cả thiên hạ, nên xưng đế. Nay sáu nước lại tự lập, đất đai của Tần càng nhỏ đi, làm đế là chỉ có cái tên hão mà thôi, như thế không nên, nên làm vương như trước."''
 
Triều đình lập [[Tần Tử Anh|công tử Anh]] làm Tần vương, rồi chôn Nhị Thế theo nghi thức dành cho dân thường ở phía nam đất Đỗ, trong vườn Nghi Xuân. Tần vương Anh chỉ 46 ngày sau thì [[Hán Cao Tổ|Lưu Bang]] tiến vào Hàm Dương, [[nhà Tần]] đến đó là sụp đổ sau 15 năm tồn tại .<ref name="Sct" />.
 
==VănTrong văn hóa phổ biến==
''Nhị thế tổ'' (二世祖) là một thành ngữ phổ biến trong tiếng Quảng Đông lấy từ tích vua Tần Nhị Thế.<ref>Singtao. "[http://www.cantoneseculture.org/page_TalkVirusPronu/page20070418.aspx Canada toronto edition Singtao news ngày 18 tháng 4 năm 2007]." ''旅居隨筆.'' Retrieved on 2009-04-02.</ref> Thành ngữ chỉ con cháu những gia đình giàu có, chỉ biết ăn chơi phung phí tiền cha mẹ mà không biết lo lắng cho sự nghiệp, như Tần Nhị Thế đã phá hủy cơ nghiệp nhà Tần chỉ sau 3 năm làm vua.
 
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Tần_Nhị_Thế”