Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Haiku”

'''Haiku''' ([[tiếng Nhật]]: 俳句), ([[âm Hán Việt]]: '''Bài cú''') là loại thơ độc đáo của [[Nhật Bản]], xuất phát từ ba câu đầu (発句 ''hokku'', phát cú) của những bài renga (連歌 liên ca) có tính trào phúng gọi là ''renga no haikai'' (連歌の俳諧) mà sau gọi là ''haikai'' (俳諧 bài hài).

== SựXuất ra đờisinh ==

Thể thơ haiku được ra đời vào [[thế kỷ 17|thế kỉ 17]] và phát triển mạnh vào [[thời kỳ Edo|thời kì Edo]] ([[1603]] - [[1867]]). khiLúc đãsơ dầnkhởi mấthaiku đimang sắc thái trào phúng mànhưng dần chuyển sang mang âm hưởng sâulắng thẳmtịnh của [[Thiền tông]]. Thiền sư thi sĩ lỗi lạc [[Matsuo Bashō|Matsuo Basho]] được thừa nhậncoi là người khai sinh ra haiku và [[Yosa Buson]], cùng [[Masaoka Shiki]] đã hoànphát thiện nó dưới diện mạo và tên gọi như chúng ta thấy ngày nay. Đây có lẽ làtriển thể thơ ngắnnày nhấtthêm thếhoàn giớithiện, bởicho mỗinó bàithể haiku,thức mặc dù đôi khinhư ta vẫn thấy cóngày những hình thức khác, nhưng thường chỉ vỏn vẹn 17 [[âm tiết]] trong 3 câu 5+7+5 (17 âm tiết tiếng Nhật có khi chỉ vài ba từ ít ỏi, 3 câu trong cú pháp haiku cũng thường được viết thành một dòng)nay. Chẳng hạn bài thơ con ếch nổi tiếng sau đây của Matsuo Bashō trong tập ''Xuân nhật'' (''Haru no hi'', 1686) viết chung với đồ đệ, có cú pháp 5+7+5 âm tiết:

Bài thơ viếttrên theocó cácthể kiểuviết chữtheo khácba nhaudạng:

:古池や蛙飛込む水の音 (Hán tự [[kanji]])

:::furuike ya kawazu tobikomu mizu no oto ([[rōmaji|romaji]])

:Trân châu từng hạt (ý nghĩtưởng thứ 1)

:Hiện hình cố hương (ý nghĩtưởng thứ 2)

Một bài Haiku Nhật luôn tuân thủ hai nguyên lý tối thiểu, đó là Mùabốn mùa của thiên nhiên và Tínhtính Tươngtương Quanquan Haigiữa Hìnhhai Ảnhý tưởng. Trong thơ bắt buộc phải có "Kigo"''kigo'' (quý ngữ) nghĩa là từ miêu tả mùa (màng một cách gián tiếp. Trong bài không dùngthì từkhông nói rõ xuân, hạ, thu, đông nhưng dùngsẽ cácnhắc từ nhưđến [[hoa anh đào, cành khô]], lá úa vàng, tuyết phủ trắng... đểNgoài chỉra cácbài mùa),thơ vàsẽ diễnliên tảkết một hình ảnh lớnbao (la của [[vũ trụ)]] tươngăn xứngkhớp với một hình ảnh bé nhỏ (của đời thường).

Ðọc thơ Haiku, ta cảm được vị trí đứng ở ngoài sự kiện của tác giả. Tácvì giảcó dườnghình nhưsắc, chỉcó chiaâm sẻthanh vớimà ngườicảm đọcxúc mộtthì sựkhông kiệnbộc đã quan sát đượcbạch.

NhưngDù không nói ra nhưng người đọc vẫn có thể nghiệm được tình cảm của tác giả, một tình cảm nhè nhẹ, bàng bạc trong cả bài thơ, nói lên niềm vui sống hay sự cô đơn, đôi khi cũng nêu ra điểm tác giả thắc mắc về cuộc đời của con người: ngắn ngủi, phù du, trước sự vĩnh hằng của thiên nhiên.

Thơ có xukhuynh hướng gợi ý hay ám chỉ bónggián giótiếp nhẹ nhàng. Thông thường trong thơ đưa raqua hai hình ảnh tương phản: một hình ảnhlà trừu tượng sống động và linh hoạt, một hình ảnhlà cụ thể ghi dấu thời gian và nơi chốn.

Thơ có âm hưởng như một bài kệ, sàn lọc từng chữ, không dư mà cũng không thiếu, cốt sao nói đến chính cái đang là - "đương hạ tức thị". NắmNó nắm bắt thực tại ngay trong giây phút nảy mầm, cái đang xảy ra lắm khi chuyên chở cả một vũ trụ thu gọn vào trong thời điểm đó, tiểu thế giới và đại thế giới hòa nhập vào nhau. Một diễn tiến trước mắt khiến ta liên tưởng đến một hiện tượng hay biến cố nào đó trong một kinh nghiệm sống của riêng mình. Kỷ xảo của thơ Haikuhaiku là giản lược tối đa chữ nghĩa trong thơ để vận dụng trí tưởng tượng nơi người đọc. KhôngKết cóquả ngườilà làmphá thơbỏ ngăn cách giữa thi sĩ và kẻđộc đọcgiả thơ,để cả hai nhập làm một, đồng âm cộng hưởng trong niềm rung cảm với sự liên hệ rất tinh tế và hài hòa của đất trời.