|
| kinh giây = 08
| diện tích = 282,1 km²
| phân chia hành chính = 1 [[thị trấn (Việt Nam)|thị trấn]], 1210 [[xã (Việt Nam)|xã]]
| thời điểm dân số = 20122003
| dân số = 65103.780 người
| mật độ dân số = 381 người/km<sup>2</sup>
| dân tộc =Mường, Kinh
| điện thoại =02183864142
| fax =
| web = http://yenthuy.hoabinh.gov.vn
== Địa lý ==
Huyện Yên Thủy [[phía bắc]] giáp huyện [[Kim Bôi]], [[phía đông]] giáp huyện [[Lạc Thủy]], [[phía tây]] giáp huyện [[Lạc Sơn]] (tỉnh Hòa Bình).và [[Phíaphía nam]] giáp huyệntỉnh [[NhoNinh QuanBình]] (tỉnhhuyện [[NinhNho BìnhQuan]]), huyện Thạch Thành (tỉnh Thanh Hoá).
Diện tích 282,1 km². Dân số 103.780 người (2003), trong đó phần lớn là [[người Mường]].
Huyện Yên Thuỷ nằm ở vùng Trung du phía Bắc Việt Nam, ở cực Đông nam của tỉnh Hoà Bình, cách thành phố Hoà Bình khoảng 85 km, thành phố Ninh Bình (đường quốc lộ 1A) khoảng 50km, cách thủ đô Hà Nội - sân bay quốc tế Nội Bài khoảng 100 km, cách thành phố Sơn La khoảng 250 km.
Mật độ dân số 381 người/km2
Diện tích: Yên Thủy có tổng diện tích tự nhiên là 28.210,1 ha (282,1 km²), bằng 6% diện tích tỉnh.
Dân số: Dân số tính đến tháng 1 năm 2012 là: 65.780 người, trong đó nam giới là 32.795 người, nữ giới là 32.805 người. Mật độ dân số 381 người/km². Huyện có 6 dân tộc sinh sống, trong đó dân tộc Mường chiếm 67,57 % dân tộc kinh chiếm 32,22% các dân tộc khác chiếm 0,21%.
Yên Thuỷ có sông Lạng bắt nguồn từ xã Bảo Hiệu, Hữu Lợi (huyện Yên Thủy) chảy về sông Nho Quan. Huyện Yên thuỷ nằm ở vị trí cửa ngõ huyết mạch với quốc lộ 12B đi qua địa bàn huyện dài 22,0 km dọc 5 xã, thị trấn (Lạc Thịnh, Yên Lạc, Phú Lai, Yên Trị, Ngọc Lương, thị trấn Hàng Trạm) nối vùng Tây bắc với quốc lộ 1A là nơi tiếp giáp với 2 vùng kinh tế lớn, đường Hồ Chí Minh con đường chiến lược Bắc - Nam đi qua 4 xã, thị trấn dài 22,5 km bao gồm (Lạc Thịnh, Yên Lạc, Bảo Hiệu, Lạc Hưng, Thị trấn Hàng Trạm) đã nâng vị trí của Yên Thuỷ lên tầm chiến lược quan trọng về kinh tế cũng như quốc phòng tạo điều kiện thuận lợi cho giao thông và vận chuyển hàng hoá.<ref>{{Chú thích web|url=http://yenthuy.hoabinh.gov.vn/gi-i-thi-u-chung|tựa đề=Giới thiệu về huyện Yên Thủy|tác giả=|họ=|tên=|ngày=|website=|url lưu trữ=|ngày lưu trữ=|url hỏng=|ngày truy cập=}}</ref>
==Hành chính==
Huyện Yên Thủy có 1311 đơn vị hành chính cấp xã, thị trấn và 158 xóm, khutrực phốthuộc, bao gồm thị trấn [[Hàng Trạm]] (huyện lỵ) và 10 xã: [[Bảo Hiệu, Yên Thủy|Bảo Hiệu]], [[Đa Phúc, Yên Thủy|Đa Phúc]], [[Đoàn Kết, Yên Thủy|Đoàn Kết]], [[Hữu Lợi, Yên Thủy|Hữu Lợi]], Lạc Hưng, [[Lạc Lương, Yên Thủy|Lạc Lương]], [[Lạc Sỹ, Yên Thủy|Lạc Sỹ]], [[Lạc Thịnh, Yên Thủy|Lạc Thịnh]], [[Ngọc Lương, Yên Thủy|Ngọc Lương]], [[Phú Lai, Yên Thủy|Phú Lai]], Yên Lạc, [[Yên Trị, Yên Thủy|Yên Trị]].
{| class="wikitable"
|Tên
|SL Mã bưu chính
|Dân số
|Diên tích (km²)
|Mật độ dân số (người/km²)
|-
|Thị trấn Hàng Trạm
|13
|
|
|
|-
|Xã Bảo Hiệu
|13
|5367
|28,13
|191
|-
|Xã Đa Phúc
|15
|4882
|27.33
|179
|-
|Xã Đoàn Kết
|11
|3673
|16,53
|222
|-
|Xã Hữu Lợi
|11
|3832
|22,55
|170
|-
|Xã Lạc Hưng
|8
|1297
|13,15
|99
|-
|Xã Lạc Lương
|8
|4845
|32,41
|149
|-
|Xã Lạc Sĩ
|8
|
|
|
|-
|Xã Lạc Thịnh
|15
|5523
|31,57
|175
|-
|Xã Ngọc Lương
|23
|
|
|
|-
|Xã Phú Lai
|9
|2931
|11,86
|247
|-
|Xã Yên Lạc
|12
|5326
|30,16
|177
|-
|Xã Yên Trị
|14
|6225
|17,56
|354
|}
==Lịch sử==
== Địa hình ==
Địa hình Yên Thủy được bao bọc bởi các dãy núi đá trải dài tới địa phận Nhonho Quanquan (Ninhninh Bình)bình, phía nam là dãy núi đá bao bọc rừng quốc gia [[Cúc Phương]] của tỉnh [[Ninh Bình]] trải dài từ đầu huyện đến cuối huyên, phía bắc là các núi và dãy núi xen kẽ đồi và sông suối nhỏ. Về phía đông và tâyTây thì tương đối bằng phẳng.
Khí hậu: Yên thủy có khí hậu tương đối đặc trưng của Miền Bắc Việt Nam, lạnh về mùa đông, nóng về mùa hè, vào mùa Hè còn có cả gió phơn từ phía tây thổi qua, mát mẻ mùa thu và ấm áp vào mùa xuân. Đặc biệt do địa hình có độ dốc nhẹ về phía đông và không có nhiều sông suối nên trên địa bàn hầu như không có lũ lụt vào mùa mưa.
Yên Thuỷ là huyện duy nhất của tỉnh Hoà Bình tiếp giáp với 3 vùng lãnh thổ: Tây Bắc, Đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ, tựa lưng vào dãy Trường Sơn hùng vĩ. Yên Thuỷ có vị trí quốc phòng rất quan trọng trong khu vực. Độ cao trung bình 24m so vơi mặt nước nước biển. Chiều dài trung bình là 26 km, chiều rộng trung bình là 12 km, phân thành 3 vùng sản xuất chuyên canh:
== Hạ tầng ==
Vùng 1: Gồm các xã Lạc Thịnh, Yên Lạc, Thị trấn Hàng Trạm là vùng trung tâm kinh tế, chính trị, sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi, tiểu thủ công nghiệp và thương mại dịch vụ của huyện.
* [[Quốc lộ 12A]] nối từ [[thành phố Tam Điệp]] qua [[thị trấn Hàng Trạm]] đến huyện [[Tân Lạc]]
* [[Đường Hồ Chí Minh]] chạy qua huyện
Vùng 2: Gồm các xã Đa Phúc, Hữu Lợi, Đoàn kết, Yên Trị, Phú Lai, Ngọc Lương đây là vùng có diện tích rừng và vùng đệm vườn quốc gia Cúc Phương, sản xuất chủ yếu là nông nghiệp, cây ăn quả, cây công nghiệp, trồng rừng, là vùng có sản lượng lạc, ngô, mía cao nhất huyện.
Vùng 3: Gồm các xã Lạc Hưng, Bảo Hiệu, Lạc Lương, Lạc Sỹ cách trung tâm huyện trên 10 km, địa hình cao, dốc, kinh tế chủ yếu là sản xuất lâm nghiệp, trồng rừng và cây ăn quả. Hiện giờ đường Hồ Chí Minh đi qua hai xã Bảo Hiệu và Lạc Hưng đã tạo thuận lợi cho phát triển kinh tế, xã hội và giao lưu hàng hoá.
Yên Thuỷ có tổng diện tích tự nhiên là 28.861.42 ha, bằng 6% diện tích của tỉnh. Trong đó đất nông nghiệp là 7.294.79ha, đất lâm nghiệp có rừng là 14.079.46ha. đất chuyên dùng là 1.347.15ha, đất ở là 2.704.66ha còn lại là đất chưa sử dụng (đồi núi đá và sông suối).<ref>{{Chú thích web|url=http://yenthuy.hoabinh.gov.vn/gi-i-thi-u-chung|tựa đề=Giới thiệu chung huyện Yên Thủy|tác giả=|họ=|tên=|ngày=|website=|url lưu trữ=|ngày lưu trữ=|url hỏng=|ngày truy cập=}}</ref>
=== Tài nguyên khoáng sản ===
Huyện có một số tài nguyên khoáng sản như: Than đá chất lượng cao ở các xã (Lạc Sỹ, Lạc Lương, Bảo Hiệi, Đoàn Kết, Ngọc Lương, Hữu Lợi) và dạng sa khoáng, mỏ đất sét ở vùng 2, các mỏ đá vôi dùng trong sản xuất xi măng, đá xây dựng, nước khoáng Ngọc Lương... nhưng chưa được khai thác đầu tư nhiều so với tiềm năng sẵn có.
== Khí hậu ==
- Khí hậu nhiệt đới gió mùa, mùa đông ngắn, lạnh, ít mưa, mùa hè dài, nóng, mưa nhiều.
- Nhiệt độ trung bình hàng năm là 22.8 độ C, nhiệt độ lúc cao nhất trong năm là 38.9 độ C, thấp nhất là 2.7 độ C.
- Lượng mưa trung bình hàng năm là 1900 mm, cao nhất là 2460 mm, thấp nhất là 1300 mm, lượng mưa nhiều nhất thường xuất hiện vào tháng 7, 8 hàng năm.
== Hạ tầng & đầu tư ==
*[[Quốc lộ 12A]] nối từ [[thành phố Tam Điệp]] qua [[thị trấn Hàng Trạm]] đến huyện [[Tân Lạc]] (Hòa Bình).
*[[Đường Hồ Chí Minh]] chạy qua huyện
Yên Thủy cùng với Lạc Thủy là hai huyện ít được đầu tư về mọi mặt so với các huyện khác, đặc biệt là về giao thông, thủy lợi và các cơ sở hạ tầng khác. Nhưng Yên Thủy mà đặc biệt là các xã [[Yên Trị]], Ngọc Lương, Thị trấn Hàng Trạm là những địa phương có phong trào thâm canh nông nghiệp và sản xuất hàng hóa vào loại cao nhất tỉnh.
==Du lịch==
Năm 2011 trên địa bàn huyện có một dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài được cấp giấy chứng nhận đầu tư, tập đoàn BTG Slovensko, một nhà đầu tư Slovakia, làm chủ đầu tư hạ tầng Khu công nghiệp Lạc Thịnh, huyện Yên Thuỷ, có diện tích 200 ha, thực hiện các dự án thứ phát như: nhà máy sản xuất lò nhiệt điện sử dụng trong nhà máy nhiệt điện có công suất 100-200 MW, nhà máy bia công suất 200 triệu lít/năm, nhà máy sản xuất vật liệu xây dựng cách nhiệt, sản xuất pin năng lượng mặt trời. Tổng mức đầu tư dự kiến khoảng 378 triệu Euro (540 triệu USD).
Tuy chưa phải là một địa điểm mạnh về du lịch nhưng Yên Thủy cũng có khá nhiều danh lam thắng cảnh mang tính lịch sử, đời sống, tôn giáo như Đình Xàm, Chùa Hang nằm trên quốc lộ 12B thuộc địa phận xã Yên Trị.
== Thắng cảnh và di tích lịch sử ==
Yên Thủy có có 15 trường mầm non (234 lớp); 14 trường tiểu học (228 lớp); 13 trường trung học cơ sở (134 lớp); 01 trung tâm giáo dục thường xuyên (12 lớp); 03 trường trung học phổ thông (54 lớp); 01 trường phổ thông dân tộc nội trú huyện (8 lớp); 01 trung tâm dạy nghề huyện và 01 trung tâm bồi dưỡng chính trị.
'''[[Hang Chùa, Yên Thủy|Hang Chùa]]''', còn gọi là '''động Văn Quang''', là hang trong ''núi Chùa Hang'' ở giữa cánh đồng thuộc thôn Đồng Mai, [[Yên Trị, Yên Thủy|xã Yên Trị]] huyện Yên Thủy. Trong động Văn Quang có Chùa Hang là tên thường gọi của ngôi chùa được xây dựng trong động, xưa kia chùa có tên chữ là Thanh Lam Tự. Chùa Hang - Hang Chùa là di tích lịch sử - văn hoá, kiến trúc nghệ thuật, tôn giáo và danh lam thắng cảnh <ref name =baohoabinh12>[http://www.baohoabinh.com.vn/40/70767/Chua_Hang_va_Hang_Chua.htm Chùa Hang và Hang Chùa]. Hòa Bình Online, 27/4/2012. Truy cập 25/01/2018.</ref><ref name=phatgiao13>[http://phatgiao.org.vn/phong-su-anh/201312/Ve-dep-nguyen-thuy-cua-chua-Hang-Hoa-Binh-13144/ Vẻ đẹp nguyên thủy của chùa Hang (Hòa Bình)]. Phật giáo Việt Nam Online, 31/12/2013. Truy cập 25/01/2018.</ref>.{{coord| 20| 21| 37| N| 105| 39| 25| E| format =dms| display =title}}
== Tham khảo ==
Huyện có 01 bệnh viện đa khoa trung tâm, 02 bệnh viện đa khoa khu vực, 01 trung tâm y tế dự phòng, 13/13 trạm y tế xã, thị trấn, 01 đài truyền thanh truyền hình.<ref>{{Chú thích web|url=http://yenthuy.hoabinh.gov.vn/gi-i-thi-u-chung|tựa đề=Giới thiệu huyện Yên Thủy|tác giả=|họ=|tên=|ngày=|website=|url lưu trữ=|ngày lưu trữ=|url hỏng=|ngày truy cập=}}</ref>
{{tham khảo |colwidth= 25em}}
==Du lịchXem thêm ==
* [ Xem vị trí trên Google Maps].
Tuy chưa phải là một địa điểm mạnh về du lịch nhưng Yên Thủy cũng có khá nhiều danh lam thắng cảnh mang tính lịch sử, đời sống, tôn giáo như Đình Xàm, Chùa Hang nằm trên quốc lộ 12B thuộc địa phận xã Yên Trị, động Thiên Tôn gồm 2 hang: Hang cạn, hang nước (Ngọc Lương), hình thành làng du dịch sinh thái dân tộc Mường (Xóm Thấu - Lạc Sỹ), chùa Tác Đức (Lạc Thịnh), động Thiên Long (Lạc Lương).
{{Commonscat |Districts}}
[[Hang Chùa, Yên Thủy|Hang Chùa]], còn gọi là động Văn Quang, là hang trong núi Chùa Hang ở giữa cánh đồng thuộc thôn Đồng Mai, [[Yên Trị, Yên Thủy|xã Yên Trị]] huyện Yên Thủy. Trong động Văn Quang có Chùa Hang là tên thường gọi của ngôi chùa được xây dựng trong động, xưa kia chùa có tên chữ là Thanh Lam Tự. Chùa Hang - Hang Chùa là di tích lịch sử - văn hoá, kiến trúc nghệ thuật, tôn giáo và danh lam thắng cảnh <ref>{{Chú thích web|url=https://phatgiao.org.vn/ve-dep-nguyen-thuy-cua-chua-hang-hoa-binh-d13144.html|tựa đề=Vẻ đẹp nguyên thủy của chùa Hang (Hòa Bình)|tác giả=|họ=|tên=|ngày=|website=|url lưu trữ=|ngày lưu trữ=|url hỏng=|ngày truy cập=}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=http://www.baohoabinh.com.vn/40/70767/Chua_Hang_va_Hang_Chua.htm|tựa đề=Chùa Hang và Hang Chùa.|tác giả=|họ=|tên=|ngày=|website=|url lưu trữ=|ngày lưu trữ=|url hỏng=|ngày truy cập=}}</ref>.{{coord| 20| 21| 37| N| 105| 39| 25| E| format =dms| display =title}}
== Tham khảo ==
{{tham khảo |colwidth= 25em}}<br />{{Commonscat |Districts}}
== Liên kết ngoài ==
{{sơ khai Hòa Bình}}
|
