Địa bàn xã Xuân Ái hiện nay trước đây vốn là xã Hoàng Thắng và xã Xuân Ái thuộc huyện Văn Yên.
NămTrước 1999khi sáp nhập, xã Hoàng Thắng có diện tích 19,84 81 km², dân số là 12.946127 người, mật độ dân số đạt 98107 người/km². Xã Xuân Ái có diện tích 16,86 69 km², dân số là 3.217571 người,<ref name=MS>{{Chú thích web| url =http://mic.gov.vn/uploads/20100623/E124-2009%20(31-12)2-MSDVHCVN.xls | tiêu đề =Mã số đơn vị hành chính Việt Nam | ngày truy cập = ngày 10 tháng 4 năm 2012 | nhà xuất bản =Bộ Thông tin & Truyền thông}}</ref> mật độ dân số đạt 191214 người/km².
Ngày [[10 tháng 1]] năm [[2020]], sáp nhập toàn bộ diện tích và dân số của xã Hoàng LươngThắng vào xã Xuân Ái.<ref name="NQ871">[http://www.daibieunhandan.vn/default.aspx?tabid=73&NewsId=433717 Nghị quyết số 871/NQ-UBTVQH14]</ref>
