|
Nguyên nhân do bản thân trong chất lỏng có lực dính ướt (lực làm cho dung dịch giữ lại trên bề mặt các chất và sức căng bề mặt). Khi lực dính ướt lớn hơn sức căng bề mặt thì [[dung dịch]] được kéo lên trên bề mặt chất lỏng một khoảng. Ví dụ như dung dịch bị hút vào các khe nứt. Nếu chất lỏng có [[sức căng bề mặt]] lớn hơn lực dính ướt. Ví dụ: Nước trên lá [[dọc mùng]] dung dịch vo tròn để năng lượng liên kết lớn nhất khi đó dung dịch không bị dính vào bề mặt. Vậy hiện tượng mao dẫn là hiện tượng lực dính ướt của dung dịch thắng được sức căng bề mặt nhằm kéo dung dịch lên trên các ống dẫn.<ref>http://science.jrank.org/pages/1182/Capillary-Action.html</ref>
==Lịch sử==
[[FileTập tin:Capillarity.svg|thumb|Hiện tượng mao dẫn của [[nước]] khi so sánh với [[thủy ngân]], cùng với một ống bằng chất lưỡng cực như thủy tinh]]
Việc quan sát đầu tiên của hiện tượng mao dẫn được [[Leonardo da Vinci]] thực hiện.<ref>See:
* Manuscripts of Léonardo de Vinci (Paris), vol. N, folios 11, 67, and 74.
* Guillaume Libri, ''Histoire des sciences mathématiques en Italie, depuis la Renaissance des lettres jusqu'a la fin du dix-septième siecle'' [History of the mathematical sciences in Italy, from the Renaissance until the end of the seventeenth century] (Paris, France: Jules Renouard et cie., 1840), vol. 3, [https://books.google.com/books?id=PE8IAAAAIAAJ&vq=Vinci&pg=PA54#v=onepage&q&f=false page 54] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161224132312/https://books.google.com/books?id=PE8IAAAAIAAJ&vq=Vinci&pg=PA54 |date=2016-12-ngày 24 tháng 12 năm 2016 }}. From page 54: ''"Enfin, deux observations capitales, celle de l'action capillaire (7) et celle de la diffraction (8), dont jusqu'à présent on avait méconnu le véritable auteur, sont dues également à ce brillant génie."'' (Finally, two major observations, that of capillary action (7) and that of diffraction (8), the true author of which until now had not been recognized, are also due to this brilliant genius.)
* C. Wolf (1857) "Vom Einfluss der Temperatur auf die Erscheinungen in Haarröhrchen" (On the influence of temperature on phenomena in capillary tubes) ''Annalen der Physik und Chemie'', '''101''' (177): 550–576; see footnote on [https://books.google.com/books?id=H17kAAAAMAAJ&pg=PA551#v=onepage&q&f=false page 551] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140629020351/http://books.google.com/books?id=H17kAAAAMAAJ&pg=PA551 |date=2014-06-ngày 29 tháng 6 năm 2014 }} by editor Johann C. Poggendorff. From page 551: ''"... nach Libri (''Hist. des sciences math. en Italie'', T. III, p. 54) in den zu Paris aufbewahrten Handschriften des grossen Künstlers Leonardo da Vinci (gestorben 1519) schon Beobachtungen dieser Art vorfinden;... "'' (... according to Libri (''History of the mathematical sciences in Italy'', vol. 3, p. 54) observations of this kind [i.e., of capillary action] are already to be found in the manuscripts of the great artist Leonardo da Vinci (died 1519), which are preserved in Paris;...)</ref><ref>More detailed histories of research on capillary action can be found in:
* David Brewster, ed., ''Edinburgh Encyclopaedia'' (Philadelphia, Pennsylvania: Joseph and Edward Parker, 1832), volume 10, [https://books.google.com/books?id=xQ0bAQAAMAAJ&pg=PA805#v=onepage&q&f=false pp. 805–823] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161224134213/https://books.google.com/books?id=xQ0bAQAAMAAJ&pg=PA805 |date=2016-12-ngày 24 tháng 12 năm 2016 }}.
* {{cite EB1911 |first=James Clerk |last=Maxwell |first2=John William |last2=Strutt |wstitle=Capillary Action |volume=5 |pages=256–275}}
* John Uri Lloyd (1902) [https://books.google.com/books?id=OWBBAAAAYAAJ&pg=RA1-PA102#v=onepage&q&f=false "References to capillarity to the end of the year 1900,"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141214101739/http://books.google.com/books?id=OWBBAAAAYAAJ&pg=RA1-PA102 |date=2014-12-ngày 14 tháng 12 năm 2014 }} ''Bulletin of the Lloyd Library and Museum of Botany, Pharmacy and Materia Medica'', '''1''' (4): 99–204.</ref> Một cựu sinh viên của [[Galileo Galilei|Galileo]], Niccolò Aggiunti, được cho là đã xem xét hiện tượng mao dẫn<ref>In his book of 1759, Giovani Batista Clemente Nelli (1725–1793) stated (p. 87) that he had ''"un libro di problem vari geometrici ec. e di speculazioni, ed esperienze fisiche ec."'' (a book of various geometric problems and of speculation and physical experiments, etc.) by Aggiunti. On pages 91–92, he quotes from this book: Aggiunti attributed capillary action to ''"moto occulto"'' (hidden/secret motion). He proposed that mosquitoes, butterflies, and bees feed via capillary action, and that sap ascends in plants via capillary action. See: Giovambatista Clemente Nelli, ''Saggio di Storia Letteraria Fiorentina del Secolo XVII''... [Essay on Florence's literary history in the 17th century,... ] (Lucca, (Italy): Vincenzo Giuntini, 1759), [https://books.google.com/books?id=MV1YAAAAcAAJ&pg=PA91#v=onepage&q&f=false pp. 91–92.] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140727023400/http://books.google.com/books?id=MV1YAAAAcAAJ&pg=PA91 |date=2014-07-ngày 27 tháng 7 năm 2014 }}</ref>. Năm 1660, hiện tượng mao dẫn vẫn là một điều mới mẻ đối với nhà hoá học người Ireland [[Robert Boyle]], khi ông nói rằng "một số người đàn ông người Pháp tò mò" đã quan sát thấy rằng khi một ống tuýp được nhúng vào nước, "nước trong ống sẽ cao lên". Boyle sau đó báo cáo một thí nghiệm trong đó ông nhúng một ống mao dẫn vào rượu vang đỏ và sau đó đưa ống vào chân không một phần. Ông nhận thấy rằng chân không không có ảnh hưởng đáng kể nào về chiều cao của chất lỏng trong ống mao dẫn, do đó hành vi của chất lỏng trong các ống mao dẫn là do một hiện tượng khác với những gì đã điều chỉnh trong các ống đo áp suất khí quyển bằng [[thủy ngân]].<ref>Robert Boyle, ''New Experiments Physico-Mechanical touching the Spring of the Air'',... (Oxford, England: H. Hall, 1660), pp. 265–270. Available on-line at: [http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/ECHOdocuView?start=291&resultStart=11&viewLayer=search&url=/permanent/archimedes_repository/large/boyle_exper_013_en_1660/index.meta&pn=297&queryType=fulltextMorph Echo (Max Planck Institute for the History of Science; Berlin, Germany)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140305085036/http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/ECHOdocuView?start=291&resultStart=11&viewLayer=search&url=%2Fpermanent%2Farchimedes_repository%2Flarge%2Fboyle_exper_013_en_1660%2Findex.meta&pn=297&queryType=fulltextMorph |date=ngày 5 tháng 3 năm 2014-03-05 }}.</ref>
Các nhà khoa học khác cũng nhanh chóng nghiên cứu hiện tượng này.<ref>See, for example:
* Robert Hooke (1661) ''An attempt for the explication of the Phenomena observable in an experiment published by the Right Hon. Robert Boyle, in the 35th experiment of his Epistolical Discourse touching the Air, in confirmation of a former conjecture made by R. Hooke.'' [pamphlet].
* Hooke's ''An attempt for the explication''... was reprinted (with some changes) in: Robert Hooke, ''Micrographia''... (London, England: James Allestry, 1667), pp. 12–22, [https://books.google.com/books?id=SgFMAAAAcAAJ&pg=PA12#v=onepage&q&f=false "Observ. IV. Of small Glass Canes."] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161224125720/https://books.google.com/books?id=SgFMAAAAcAAJ&pg=PA12 |date=2016-12-ngày 24 tháng 12 năm 2016 }}
* Geminiano Montanari, [https://books.google.co.uk/books?id=5_dbAAAAQAAJ&pg=PA3#v=onepage&q&f=false ''Pensieri fisico-matematici sopra alcune esperienze fatte in Bologna''... ] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161229061900/https://books.google.co.uk/books?id=5_dbAAAAQAAJ&pg=PA3 |date=2016-12-ngày 29 tháng 12 năm 2016 }} [Physical-mathematical ideas about some experiments done in Bologna... ] (Bologna, (Italy): 1667).
* George Sinclair, [https://books.google.com/books?id=844_AAAAcAAJ&pg=PP5#v=onepage&q&f=false ''Ars Nova et Magna Gravitatis et Levitatis''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171103050207/https://books.google.com/books?id=844_AAAAcAAJ&pg=PP5 |date=2017-ngày 3 tháng 11-03 năm 2017 }} [New and great powers of weight and levity] (Rotterdam, Netherlands: Arnold Leers, Jr., 1669).
* Johannes Christoph Sturm, ''Collegium Experimentale sive Curiosum'' [Catalog of experiments, or Curiosity] (Nüremberg (Norimbergæ), (Germany): Wolfgang Moritz Endter & the heirs of Johann Andreas Endter, 1676). See: [https://books.google.com/books?id=nbMWAAAAQAAJ&pg=PA44#v=onepage&q&f=false ''"Tentamen VIII. Canaliculorum angustiorum recens-notata Phænomena,... "''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140629034844/http://books.google.com/books?id=nbMWAAAAQAAJ&pg=PA44 |date=2014-06-ngày 29 tháng 6 năm 2014 }} (Essay 8. Recently noted phenomena of narrow capillaries,...), pp. 44–48.</ref> Một số người (ví dụ [[Honoré Fabri]],<ref>See:
* Honorato Fabri, ''Dialogi physici''... ((Lyon (Lugdunum), France: 1665), [https://books.google.com/books?id=jY4_AAAAcAAJ&pg=PA157#v=onepage&q&f=false pages 157 ff] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161224130147/https://books.google.com/books?id=jY4_AAAAcAAJ&pg=PA157 |date=2016-12-ngày 24 tháng 12 năm 2016 }} "Dialogus Quartus. In quo, de libratis suspensisque liquoribus & Mercurio disputatur. (Dialogue four. In which the balance and suspension of liquids and mercury is discussed).
* Honorato Fabri, ''Dialogi physici''... ((Lyon (Lugdunum), France: Antoine Molin, 1669), [https://books.google.com/books?id=zRJ2rQs730QC&pg=PA267#v=onepage&q&f=false pages 267 ff] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170407062538/https://books.google.com/books?id=zRJ2rQs730QC&pg=PA267 |date=ngày 7 tháng 4 năm 2017-04-07 }} "Alithophilus, Dialogus quartus, in quo nonnulla discutiuntur à D. Montanario opposita circa elevationem Humoris in canaliculis, etc." (Alithophilus, Fourth dialogue, in which Dr. Montanari's opposition regarding the elevation of liquids in capillaries is utterly refuted).</ref> [[Jacob Bernoulli]]<ref>Jacob Bernoulli, [https://books.google.com/books?id=sHw5AAAAcAAJ&pg=PP11#v=onepage&q&f=false ''Dissertatio de Gravitate Ætheris''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170407062110/https://books.google.com/books?id=sHw5AAAAcAAJ&pg=PP11 |date=ngày 7 tháng 4 năm 2017-04-07 }} (Amsterdam, Netherlands: Hendrik Wetsten, 1683).</ref>) nghĩ rằng chất lỏng tăng lên trong các ống mao dẫn vì không khí không thể đi vào các mao mạch dễ dàng như chất lỏng, vì vậy áp suất không khí bên trong ống thấp hơn. Những người khác (ví dụ: [[Isaac Vossius]],<ref>Isaac Vossius, ''De Nili et Aliorum Fluminum Origine'' [On the sources of the Nile and other rivers] (Hague (Hagæ Comitis), Netherlands: Adrian Vlacq, 1666), [https://books.google.com/books?id=FjoVAAAAQAAJ&pg=PA3#v=onepage&q=ascendit&f=false pages 3–7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170407062352/https://books.google.com/books?id=FjoVAAAAQAAJ&pg=PA3 |date=ngày 7 tháng 4 năm 2017-04-07 }} (chapter 2).</ref> [[Giovanni Alfonso Borelli]],<ref>Borelli, Giovanni Alfonso ''De motionibus naturalibus a gravitate pendentibus'' (Lyon, France: 1670), page 385, Cap. 8 Prop. CLXXXV (Chapter 8, Proposition 185.). Available on-line at: [http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/ECHOdocuView?highlightQuery=CLXXXV&viewLayer=dict%2Csearch&url=/permanent/archimedes_repository/large/borel_demot_010_la_1670/index.meta&highlightElement=s&highlightElementPos=2&pn=385&queryType=fulltextMorph Echo (Max Planck Institute for the History of Science; Berlin, Germany)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161223092633/http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/ECHOdocuView?highlightQuery=CLXXXV&viewLayer=dict%2Csearch&url=%2Fpermanent%2Farchimedes_repository%2Flarge%2Fborel_demot_010_la_1670%2Findex.meta&highlightElement=s&highlightElementPos=2&pn=385&queryType=fulltextMorph |date=2016-12-ngày 23 tháng 12 năm 2016 }}.</ref> [[Louis Carré (mathematician)|Louis Carré]],<ref>Carré (1705) [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k3487x/f409.image "Experiences sur les tuyaux Capillaires"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170407064612/http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k3487x/f409.image |date=ngày 7 tháng 4 năm 2017-04-07 }} (Experiments on capillary tubes), ''Mémoires de l'Académie Royale des Sciences'', pp. 241–254.</ref> [[Francis Hauksbee]],<ref>See:
* Francis Hauksbee (1708) [https://books.google.com/books?id=qlZOAQAAIAAJ&pg=PA260#v=onepage&q&f=false "Several Experiments Touching the Seeming Spontaneous Ascent of Water,"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140629071158/http://books.google.com/books?id=qlZOAQAAIAAJ&pg=PA260 |date=2014-06-ngày 29 tháng 6 năm 2014 }} ''Philosophical Transactions of the Royal Society of London'', '''26''': 258–266.
* Francis Hauksbee, ''Physico-mechanical Experiments on Various Subjects''... (London, England: (Self-published), 1709), pages 139–169.
* Francis Hauksbee (1711) [http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=ucm.5324351053;view=1up;seq=437;start=1;size=10;page=search;num=374#view=1up;seq=437 "An account of an experiment touching the direction of a drop of oil of oranges, between two glass planes, towards any side of them that is nearest press'd together,"] ''Philosophical Transactions of the Royal Society of London'', '''27''': 374–375.
* Francis Hauksbee (1712) [http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=ucm.5324351053;view=1up;seq=437;start=1;size=10;page=search;num=541#view=1up;seq=589 "An account of an experiment touching the ascent of water between two glass planes, in an hyperbolick figure,"] ''Philosophical Transactions of the Royal Society of London'', '''27''': 539–540.</ref> [[Josias Weitbrecht|Josia Weitbrecht]]<ref>See:
* Josia Weitbrecht (1736) [https://books.google.com/books?id=O1o-AAAAcAAJ&pg=PA265#v=onepage&q&f=false "Tentamen theoriae qua ascensus aquae in tubis capillaribus explicatur"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140629063553/http://books.google.com/books?id=O1o-AAAAcAAJ&pg=PA265 |date=2014-06-ngày 29 tháng 6 năm 2014 }} (Theoretical essay in which the ascent of water in capillary tubes is explained), ''Commentarii academiae scientiarum imperialis Petropolitanae'' (Memoirs of the imperial academy of sciences in St. Petersburg), '''8''': 261–309.
* Josia Weitbrecht (1737) [https://books.google.com/books?id=vR3oAAAAMAAJ&pg=PA275#v=onepage&q&f=false "Explicatio difficilium experimentorum circa ascensum aquae in tubis capillaribus"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141105061249/http://books.google.com/books?id=vR3oAAAAMAAJ&pg=PA275 |date=2014-ngày 5 tháng 11-05 năm 2014 }} (Explanation of difficult experiments concerning the ascent of water in capillary tubes), ''Commentarii academiae scientiarum imperialis Petropolitanae'' (Memoirs of the imperial academy of sciences in St. Petersburg), '''9''': 275–309.</ref>) nghĩ rằng các hạt chất lỏng bị hút vào nhau và bị hút vào thành ống mao dẫn.
Mặc dù các nghiên cứu thực nghiệm vẫn tiếp tục trong thế kỷ 18, <sup>[14]</sup> một phương pháp điều trị định lượng thành công mao mạch <sup>[15]</sup> đã không đạt được cho đến năm 1805 bởi hai nhà điều tra: Thomas Young của Vương quốc Anh <sup>[16]</sup> và Pierre-Simon Laplace của Pháp. <sup>[17 ]</sup> Họ rút ra phương trình Young - Laplace của hành động mao dẫn. Đến năm 1830, nhà toán học người Đức Carl Friedrich Gauss đã xác định các điều kiện biên điều chỉnh hành động mao dẫn (tức là, các điều kiện tại giao diện rắn-lỏng). <sup>[18]</sup> Năm 1871, nhà vật lý người Anh William Thomson, Nam tước thứ nhất Kelvin đã xác định ảnh hưởng của sụn đối với áp suất hơi của chất lỏng. Một mối quan hệ được gọi là phương trình Kelvin. <sup>[19]</sup> Nhà vật lý người Đức Franz Ernst Neumann (1798-1895) sau đó đã xác định sự tương tác giữa hai chất lỏng bất biến. <sup>[20]</sup>
Bài báo đầu tiên của [[Albert Einstein]], được đệ trình cho Annalen der Physik vào năm 1900, là về mao mạch. <sup>[21] [22]</sup>
==Ví dụ==
|
