Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Bại liệt”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
thay đỗi "thành" thành "hành" |
n clean up, replaced: → (4) using AWB |
||
Dòng 16:
'''Bệnh viêm tủy xám''' còn gọi là '''bệnh bại liệt''' của trẻ em hay '''Polio''' ([[latinh|tiếng Latin]]: ''Poliomyelitis'') là một chứng bệnh nhiễm trùng cấp tính do siêu vi trùng [[virus bại liệt]] [[lây theo đường phân miệng]]. Khi nhiễm vào [[cơ thể]], siêu vi trùng lan vào [[hệ thần kinh]] trung ương, làm yếu các cơ và làm '''bại liệt'''.
Mặc dù có khoảng 90% các ca nhiễm trùng bệnh bại liệt không thể hiện bất kỳ một triệu chứng nào, những người bị nhiễm có thể thể hiện một loạt các triệu chứng nếu virus đi vào dòng máu.<ref name=Sherris>{{chú thích sách | author = Ryan KJ, Ray CG (eds.) | chapter = Enteroviruses | title = Sherris Medical Microbiology | edition = 4th | pages = 535–7 | publisher = McGraw Hill | year = 2004 | isbn = 0-8385-8529-9 }}</ref> Trong khoảng 1% các ca bệnh, virus tấn công vào [[hệ thần kinh trung ương]], trước tiên là nhiễm và phá hủy các [[tế bào thần kinh vận động]] làm cho các cơ yếu đi và làm liệt phần mềm cấp tính. Các loại liệt phần mềm khác nhau có thể xảy ra tùy theo loại tế bào thần kinh bị ảnh hưởng. Liệt cột sống là hình thức phổ biến nhất, biểu hiện bởi sự tê liệt không đối xứng mà thường xảy ra ở chân. Bại liệt hành tủy làm yếu đi các cơ nâng đỡ các dây thần kinh sọ. Bại liệt Bulbo là một sự kết hợp của liệt hành tủy và tủy sống.<ref name = PinkBook>{{chú thích sách | author = Atkinson W, Hamborsky J, McIntyre L, Wolfe S (eds.) | chapter = Poliomyelitis | title = Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases (The Pink Book)
Bại liệt hoành
hành các cộng đồng loài người thời thượng cổ nhưng tới năm [[1840]] mới được [[Jakob Heine]] nghiên cứu ra căn nguyên<ref name="Paul_1971">{{chú thích sách| author = Paul JR| title=A History of Poliomyelitis| publisher=Yale University Press| location= New Haven, Conn| year=1971| pages=16–18| isbn= 0-300-01324-8| series= Yale studies in the history of science and medicine}}</ref> và từ khi có [[vắc-xin]] phòng ngừa, số nạn nhân của bệnh này giảm dần trong vài thập niên gần đây.
Dòng 110:
{{Multicol-end}}]]
Trong khi bệnh này hiếm gặp tại các nước phương Tây thì Nam Á và châu Phi là nơi có các ca bệnh nhiều nhất, đặc biệt là [[Pakistan]], và [[Nigeria]]. Sau khi sử dụng vắc-xin poliovirus rộng rãi vài giữa thập niên 1950, tỷ lệ mắc bệnh bại liệt giảm mạnh ở nhiều nước công nghiệp phát triển. Nỗ lực của toàn cầu là loại trừ bệnh bại liệt từ năm 1988, dẫn đầu bởi các tổ chức [[Tổ chức Y tế Thế giới|Y tế Thế giới]], [[UNICEF]], và [[Rotary Foundation]].<ref name=Watch>{{Chú thích web| họ 1 = Mastny| tên 1 = Lisa | tiêu đề = Eradicating Polio: A Model for International Cooperation |nhà xuất bản = Worldwatch Institute | ngày tháng = ngày 25 tháng 1 năm 1999 | url = http://www.worldwatch.org/node/1644 | ngày truy cập = ngày 23 tháng 8 năm 2008}}</ref> Những nỗ lực này đã làm giảm số các ca được chẩn đoán hàng năm lên 99%; theo ước tính trên 350.000 ca năm 1988 xuống còn 483 ca năm 2001, sau đó nó duy trì ở mức khoảng 1.000 ca mỗi năm (1.606 ca năm 2009).<ref name=eradication>{{chú thích tạp chí |author= |title=Update on vaccine-derived polioviruses |journal=[[Morbidity and Mortality Weekly Report|MMWR Morb Mortal Wkly Rep]] |volume=55 |issue=40 |pages=1093–7 |year=2006 |pmid=17035927 |author1= Centers for Disease Control and Prevention (CDC)}}</ref><ref name=morbidity>{{chú thích tạp chí |title=Progress toward interruption of wild poliovirus transmission—worldwide, January 2007–April 2008 |journal=MMWR Morb. Mortal. Wkly. Rep. |volume=57 |issue=18 |pages=489–94 |year=2008 |month=May |pmid=18463607 |doi= |url=http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5718a4.htm |author=Centers for Disease Control and Prevention (CDC)}}</ref><ref name=CaseCount>http://www.polioeradication.org/content/general/casecount.pdf 2010-05-05</ref> Năm 2012, số ca giảm xuống còn 223.<ref>{{Chú thích web|tiêu đề=Polio this week - As of ngày 6 tháng 2 năm 2013|url=http://www.polioeradication.org/Dataandmonitoring/Poliothisweek.aspx|work=Polio Global Eradication Initiative|ngày truy cập=ngày 8 tháng 2 năm 2013}}</ref> Bại liệt là một trong hai loại bệnh hiện được đưa vào chương trình loại bỏ nó trên toàn cầu cùng với [[bệnh giun chỉ]] (''Dracunculiasis'' hoặc ''Guinea-worm disease''<ref>{{Chú thích web|url=http://www.impe-qn.org.vn/impe-qn/vn/portal/InfoDetail.jsp?area=58&cat=934&ID=3394|tiêu đề=Cần thận trọng và không nên quên lãng một số căn bệnh đang bị lãng quên|nhà xuất bản=Viện Sốt rét Ký sinh trùng|ngày truy cập = ngày 1 tháng 10 năm 2013}}</ref>). Cho đến nay, chỉ có [[bệnh đậu mùa]] đã được loại bỏ hoàn toàn từ năm 1979,<ref name=WHO_smallpox>{{Chú thích web | tiêu đề=Smallpox | work=WHO Factsheet | url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/smallpox/en/ | ngày truy cập = ngày 23 tháng 8 năm 2008 |url lưu trữ=https://archive.is/ZCj0|ngày lưu trữ = ngày 29 tháng 5 năm 2012}}</ref> và bệnh [[dịch tả trâu bò]] năm 2010.<ref name="bbc">{{chú thích báo|title=UN 'confident' disease has been wiped out|url=http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-11542653|work=BBC|date=ngày 14 tháng 10 năm 2010 |accessdate=ngày 14 tháng 10 năm 2010}}</ref> Một số mốc lộ trình loại bỏ bệnh bại liệt đã đạt được, và nhiều khu vực trên thế giới đã được công nhận không còn bệnh bại liệt. [[Châu Mỹ]] tuyên bố không còn bệnh bại liệt năm 1994.<ref name=MMWR_1994>{{chú thích tạp chí | title = International Notes Certification of Poliomyelitis Eradication—the Americas, 1994 | journal = MMWR Morb Mortal Wkly Rep | publisher = Centers for Disease Control and Prevention | volume= 43 | issue= 39 | pages = 720–2 | year=1994 | url = http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/00032760.htm | pmid = 7522302 | author1 = Centers for Disease Control and Prevention (CDC) }}</ref> Năm 2000, bệnh bại liệt được tuyên bố đã loại bỏ chính thức ở 37 quốc gia phía tây Thái Bình Dương, bao gồm cả Trung Quốc và Úc.<ref name= Pacific>{{chú thích tạp chí | author =,| title = General News. Major Milestone reached in Global Polio Eradication: Western Pacific Region is certified Polio-Free | journal = Health Educ Res | year = 2001 | volume = 16 | issue = 1 | page = 109 | url= http://her.oxfordjournals.org/cgi/reprint/16/1/109.pdf | format = PDF |doi=10.1093/her/16.1.109}}</ref><ref name="D'Souza_2002">{{chú thích tạp chí |author=D'Souza R, Kennett M, Watson C |title=Australia declared polio free |journal=Commun Dis Intell |volume=26 |issue=2 |pages=253–60 |year=2002 |pmid=12206379}}</ref> [[Châu Âu]] tuyên bố không còn bệnh năm 2002.<ref name=WHO_Europe_2002>{{cite press release | title = Europe achieves historic milestone as Region is declared polio-free | publisher = European Region of the World Health Organization | date = ngày 21 tháng 6 năm 2002 | url = http://www.who.int/mediacentre/news/releases/releaseeuro02/en/index.html | accessdate = ngày 23 tháng 8 năm 2008}}</ref> Cho đến năm 2012, bại liệt chỉ còn phổ biến ở 3 quốc gia là [[Nigeria]], [[Pakistan]], và [[Afghanistan]],<ref name=eradication/><ref>{{chú thích tạp chí|author=Fine PEM|title=Polio: Measuring the protection that matters most|journal=J Infect Dis|year=2009|volume=200|issue=5|pmid=19624277|pages=673–675|doi=10.1086/605331}}</ref> mặc dù nó tiếp tục gây ra các bệnh ở các quốc gia lân cận do sự truyền nhiễm ẩn hoặc tái phát.<ref>{{Chú thích web | url = http://www.polioeradication.org/tabid/167/iid/80/Default.aspx | tiêu đề = Emergency appeal for Congo polio outbreak > Media room > Global Polio Eradication Initiative | tác giả 1 =
==Chú thích==
| |||