Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Thang âm nguyên”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Tác giả đầu tiên của trang "Thang âm nguyên" |
Bổ sung thông tin và hình |
||
Dòng 1:
[[Tập tin:Echelle diatonique cyclique.svg|nhỏ|Trong một quãng tám (bát độ), bốn nốt đầu
'''Thang âm nguyên''' là bất kỳ chuỗi âm thanh nào có bảy bậc theo [[Cao độ (âm nhạc)|cao độ]] tự nhiên, bao gồm năm nguyên cung và hai nửa cung cùng ở một quãng tám. Trong chuỗi này, hai nửa cung cách nhau ba bậc của thang. Đây là thuật ngữ trong âm nhạc phương Tây, trong đó từ "'''''âm nguyên'''''"
Ví dụ chuỗi nốt nhạc: '''''đồ - rê - mi - fa - son - la - si - đố'''''
== Tổng quan ==
▲Ví dụ chuỗi nốt: '''''đồ - rê - mi - fa - son - la - si - đố''''' ở hình minh họa là một thang âm nguyên giọng Đô trưởng. Trong chuỗi này, từ "mi đến fa" và từ "si đến đố" là những quãng nửa cung (cao độ bằng 1/2 các quãng còn lại), cách nhau ba bậc "thang" về độ cao. Vì người ta đã quy ước nốt la làm thanh âm chuẩn, kí hiệu bằng cữ cái là A, nên chuỗi này được biểu diễn bằng cách khác là: C-D-'''E-F'''-G-A-'''B-C'''.{{Image frame|content=<score %sound="1"%>
{{Image frame|content=<score %sound="1"%>
\relative c' {
\clef treble \time 7/4 \hide Staff.TimeSignature
c4 d e f g a b c2
}
</score>|width=|caption=Thang âm nguyên giọng Đô trưởng}}
</score>|width=|caption=Thang âm nguyên giọng Đô trưởng}}Trong thời kì đầu của sự lan tràn âm nhạc phương Tây vào Việt Nam xưa, lúc [[Đế quốc thực dân Pháp|Thực dân Pháp]] xâm chiếm Việt Nam, "các cụ" trong làng nhạc ta còn gọi đây là '''nhạc bảy cung''', để phân biệt với nhạc dân gian truyền thống là '''nhạc năm cung''', gồm các bậc cao độ gọi là "Hò - Xự - Xang - Xê - Cống", mà vốn được coi là tương ứng với ngũ hành tương khắc: "Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ".<ref>{{Chú thích web|url=https://vietnamclassical.files.wordpress.com/2010/12/ngu-cung-viet-nam-phan-mot1.pdf|tựa đề=Ngũ Cung Việt Nam trong hệ thống Nhạc Lý}}</ref>▼
* Thang âm nguyên là một khái niệm đơn giản, ở mức "vỡ lòng", nhưng rất quan trọng trong âm nhạc. Tuy mô hình này là của phương Tây, nhưng hiện nay rất phổ biến trong lí thuyết âm nhạc trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam. Theo mô hình này, các [[Cao độ (âm nhạc)|cao độ]] của những [[nốt nhạc]] được xếp thứ tự từ thấp đến cao, giống như một cái thang, mà mỗi nốt là một bậc thang. Muốn "leo" trên cái thang này bắt đầu từ bậc thang C (nốt "đồ"), thì phải lần lượt leo lên D (nốt "rê") bằng 1 bước (tức một cung), rồi đến E (nốt "mi") bằng 1 bước nữa, nhưng lên đến F (nốt "fa") thì chỉ cần 1/2 bước (tức nửa cung) thôi, ...
* Trong chuỗi nốt nhạc: ''đồ - rê - mi - fa - son - la - si - đố'', thì nốt "đố" thực chất là nốt "đô" cao hơn một [[quãng tám]] (bát độ), nên chỉ có bảy nốt tự nhiên mà thôi.
* Diễn giải ở trên không có nghĩa là chuỗi nốt nhạc phải xếp theo đúng thứ tự "C-D-E-F-G-A-B-C" thì mới được gọi là thang âm nguyên. Nếu bắt đầu từ nốt "fa" và trình tự là "F-C-G-D-A-E-B" (fa-đồ-son-rê-la-mi-si), thì trình tự này thực ra chỉ là hoán vị chuỗi ban đầu, nên vẫn gọi là thang âm nguyên và đó cũng là trình tự xuất hiện các dấu thăng trong một bản nhạc.
[[Tập tin:Klavier.png|nhỏ|Bàn phím đàn dương cầm hiện nay dựa trên mô hình thang âm. Các phím trắng trên bàn phím thuộc thang âm nguyên.]]
* Bàn phím nhạc ở nhiều nhạc cụ hiện đại đã được thiết kế sao cho các nốt trắng tạo thành thang âm nguyên, còn tập hợp tất cả các phím trắng và phím đen tạo thành thang âm nửa cung (chromatic scale) mà có người đã dịch là [[âm giai nửa cung]].
▲
== Phân biệt ==
=== Thang âm nguyên và giọng ===
[[Tập tin:Natural minor scale full octave on a.PNG|nhỏ|Thang âm nguyên ở giọng La thứ]]
Thang âm nguyên (gamme diatonique) có liên quan tới [[âm giai]] (gamme musicale''',''' thường gọi là '''[[Âm giai|giọng]]''' hay gam nhạc), nhưng khác nhau. Chẳng hạn:
* Bài hát "[[Làng tôi (Văn Cao)|Làng tôi]]" của [[Văn Cao]] là nhạc phẩm ở thang âm nguyên, nhưng ở giọng [[đô trưởng]].
* Bài hát "[[Tiếng đàn Ta Lư|Tiếng đàn Ta lư]]" của [[Huy Thục]] cũng ở thang nguyên âm, nhưng ở giọng [[la thứ]]. Thang này vẫn gồm năm nguyên cung và hai nửa cung cùng ở một quãng tám (từ '''là''' đến '''lá'''), các nửa cung vẫn cách nhau ba bậc thang, nhưng vị trí nửa cung dịch chuyển hai bậc; cụ thể trình tự của chuỗi này là : A-'''B-C'''-D-'''E-F'''-G-A.
=== Thang âm nguyên và thang âm nửa cung ===
* Thang âm nguyên chỉ gồm 7 nốt nhạc tự nhiên, tức nhạc 7 cung, không có nốt thăng hay giáng.
* Thang âm nửa cung (chromatic scale) gồm 12 nốt, tạo nên [[âm giai nửa cung]].
==
<tham khảo>
[[Thể loại:Âm nhạc]]
[[Thể loại:Âm nhạc học
| |||