Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Chiến tranh biên giới Việt Nam – Campuchia”

| {{flagcountry|Czechoslovakia}}

}}

* {{flagicon image|Flag of Democratic Kampuchea.svg}} [[Khmer Đỏ]]

* {{flagicon image|Flag of the Khmer Republic.svg}} [[Mặt trận Dân tộc Giải phóng Nhân dân Khmer]] (từ 1979)

'''Chiến tranh biên giới Tây Nam''' là cuộc xung đột quân sự giữa [[Việt Nam|Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam]] và [[Campuchia Dân chủ]]. Cuộc chiến có nguyên nhân từ các hoạt động quân sự của quân [[Khmer Đỏ]] tấn công vào lãnh thổ Việt Nam, giết chóc người dân và đốt phá làng mạc Việt Nam trong những năm 1975 – 1978.

 

 

== Khái quát ==

Tranh chấp và xung đột biên giới xảy ra liên tục trong các năm [[1977]] và [[1978]], nhưng cuộc xung đột thực ra đã bắt đầu ngay sau khi quân Giải phóng tiến vào Sài Gòn. Ngày [[4 tháng 5]] năm [[1975]], một toán quân [[Khmer Đỏ]] đột kích đảo [[Phú Quốc]], 6 ngày sau quân [[Khmer Đỏ]] đánh chiếm và hành quyết hơn 500 dân thường ở [[đảo Thổ Chu]].<ref>Báo Người lao động, [https://nld.com.vn/chinh-tri/dang-huong-tuong-niem-tang-qua-cho-dan-dao-tho-chu-20160901113324423.htm Dâng hương tưởng niệm, tặng quà cho dân đảo Thổ Chu] truy cập 7 tháng 1 năm 2019.</ref><ref>Báo Thanh niên, [https://thanhnien.vn/doi-song/nhip-song-dia-phuong/khanh-thanh-den-tho-500-nguoi-dan-bi-tham-sat-tai-dao-tho-chu-318264.html Khánh thành đền thờ 500 người dân bị thảm sát tại đảo Thổ Chu] truy cập 7 tháng 1 năm 2019.</ref> Tức giận vì hành vi gây hấn của [[Khmer Đỏ]], [[Hà Nội]] phản công giành lại các đảo này. Trận đánh ở [[Phú Quốc]] làm nước [[Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam]] mới thành lập lo ngại, vì cùng thời gian đó, quan hệ Việt Nam và [[Trung Quốc|Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa]] đang xấu đi. Mối lo ngại này càng tăng thêm vì sự hiện diện của cố vấn Trung Quốc ở [[Campuchia]] và Trung Quốc tăng cường viện trợ quân sự cho lực lượng vũ trang Khmer Đỏ.<ref>Trong khoảng thời gian 1975 - 1977 Trung Quốc đã viện trợ cho Pol Pot 2 tàu chiến tốc độ cao tải trọng 800 tấn, 4 tàu tuần tiễu, 200 xe tăng, 300 xe bọc thép, 300 pháo, 6 máy bay tiêm kích, 2 máy bay ném bom, 1300 xe vận tải và 30.000 tấn đạn dược các loại. Ben Kiernan, trang 132, 133</ref>

 

 

Cuộc tấn công lớn thứ hai diễn ra vào ngày 25 tháng 9 năm 1977, 9 sư đoàn chủ lực Khmer Đỏ cùng lực lượng địa phương mở cuộc tiến công đánh sang các tỉnh An Giang, Kiên Giang, Long An, Đồng Tháp lên hướng Tây Ninh. Riêng ở tỉnh [[Tây Ninh]], 4 sư đoàn quân Khmer Đỏ đánh chiếm nhiều điểm ở các huyện Tân Biên, Bến Cầu, Châu Thành, đốt phá 471 ngôi nhà, làm gần 800 người dân bị giết, bị thương hoặc mất tích.<ref>''Lịch sử Sư đoàn bộ binh 5 (1965-2005)'', Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân, Chương 5.II</ref> Tính từ ngày 30 tháng 4 năm 1975 đến tháng 6 năm 1977, quân Khmer Đỏ đã xâm phạm biên giới Việt Nam trên 2.000 lần, sát hại hơn 4.000 người dân.<ref name="sd330"/> Các cuộc tiến công và pháo kích vào An Giang tính đến ngày 19/5/1977 đã giết hại 222 người và làm 614 người dân Việt Nam bị thương, bắt đi 10 người, đốt cháy 552 nhà dân, cướp 134 tấn lúa và nhiều tài sản của nhân dân.<ref>http://soha.vn/toi-ac-tay-troi-cua-tap-doan-pol-pot-gay-ra-cho-viet-nam-20190102205305932.htm</ref>

 

 

Ngày [[1 tháng 2]] năm [[1978]], Trung ương Đảng Cộng sản của [[Pol Pot]] họp bàn chủ trương chống Việt Nam và quyết định thành lập 15 sư đoàn. Trong nghị quyết của họ có ghi: "''Chỉ cần mỗi ngày diệt vài chục, mỗi tháng diệt vài ngàn, mỗi năm diệt vài ba vạn thì có thể đánh 10, 15, đến 20 năm. Thực hiện 1 diệt 30, hy sinh 2 triệu người Campuchia để tiêu diệt 50 triệu<ref>Dân số Việt Nam khi đó chừng 54, 55 triệu người</ref> người Việt Nam''".<ref>Nayan Chanda, trang 251. Link: https://vi.scribd.com/doc/218031827/Brother-Enemy-The-War-After-the-War-Nayan-Chanda-1986 đoạn ghi (pp 251): "we need only 2 million troop to crush the 50 million Vietnamese, and we would still have 6 million left."</ref> Pol Pot đã điều 13 trong số 17 sư đoàn chủ lực và một số trung đoàn địa phương liên tục tấn công vào lãnh thổ Việt Nam, có nơi vào sâu tới 15–20&nbsp;km.

*(1) Chấm dứt mọi hoạt động quân sự, rút lực lượng vũ trang cách biên giới 5&nbsp;km;

*(2) Hội đàm tiến tới ký hiệp ước hữu nghị và không xâm lược, ký hiệp ước về biên giới;

 

Việt Nam cố gắng giải quyết cuộc xung đột một cách hòa bình thông qua đàm phán ngoại giao, nhưng Khmer Đỏ từ chối đàm phán, Trung Quốc không chịu làm trung gian hòa giải, còn Liên Hiệp Quốc không có biện pháp gì phản hồi lại các phản đối của chính quyền Việt Nam về các hành động gây hấn của Khmer Đỏ.<ref>Michael Haas, tr. 14; Link: https://books.google.com.vn/books?id=o9J3xT3jVtIC&printsec=frontcover&hl=vi#v=onepage&q=Hanoi%20tried%20to&f=false truy cập ngày 08/01/2019.</ref> Việt Nam phải chuyển sang sử dụng vũ lực để giải quyết cuộc xung đột.

=== Đánh chiếm bờ đông [[sông Mekong]] ===

<!-- Bỏ hình: [[Tập tin:VN1978.jpg|nhỏ|320px|phải|Chiến dịch biên giới Tây Nam 12/1978 - 1/1979]] -->

 

Ở hướng của Quân khu 7, Sư đoàn 5 tiến từ hướng đông và Sư đoàn 303 từ [[Snuol]] (tỉnh [[Kratié]] sát biên giới với Bình Phước) tiến đến hướng tây bắc cùng đánh vào Kratié do Sư đoàn 260 và 2 trung đoàn địa phương của đặc khu 505 Khmer Đỏ phòng thủ. Các sư đoàn này gặp phải sức kháng cự quyết liệt từ phía quân Khmer Đỏ. Trong cuộc tiến quân, hai Tiểu đoàn 1 và 2 Trung đoàn 316 Sư đoàn 303 bị tập kích bất ngờ nên bị tiêu diệt. Trung đoàn này, cũng như Trung đoàn 33, sau một tháng hành quân, quân số hao hụt mất một nửa.<ref>Hoàng Dung, ''Chiến tranh Đông Dương III'', chương 9</ref> Các đơn vị quân Khmer Đỏ tấn công Sư đoàn 303 gây nhiều tổn thất và suýt chiếm được sở chỉ huy sư đoàn. Tuy nhiên, sau khi không chặn được quân Việt Nam, quân Khmer Đỏ phải rút lui, tới ngày 29 tháng 12, thị xã [[Kratié]] rơi vào tay quân đội Việt Nam. Cùng lúc, Sư đoàn 302 tiến về phía Tây đã chiếm được Kampong Cham. Sau đó, hai Sư đoàn 302 và 303 cùng quay lại đánh chiếm thị trấn [[Chhloung]] (Kratié) do Sư đoàn 603 Khmer Đỏ chống giữ. Ngày 4 tháng 1, họ chiếm được Chhloung. Kể từ lúc đó, toàn bộ lãnh thổ đông bắc Campuchia ở phía đông sông Mekong coi như bị quân đội Việt Nam kiểm soát.

Trong khi đó, ngày [[28 tháng 12]], ở phía nam, lực lượng Khmer Đỏ thuộc Quân khu Đông Nam mở cuộc tấn công phòng ngừa dọc biên giới. Quân Khmer Đỏ tiêu diệt một số đơn vị Quân khu 9 bảo vệ biên giới và chiếm một vùng rộng lãnh thổ Việt Nam dọc theo [[kênh Vĩnh Tế]]. Cuộc tấn công này làm cho tình hình Quân đoàn 2 của tướng [[Nguyễn Hữu An]] trở nên rất khó khăn. Quân Khmer Đỏ đã chiếm được khu vực đầu cầu mà Quân đoàn 2 và lực lượng Quân khu 9 định dùng để tiến vào Campuchia, đồng thời giành được một chiến lũy tự nhiên cản đường tiến của quân Việt Nam. Sau khi nhận được sự chấp thuận từ Bộ chỉ huy, sáng ngày 31 tháng 12, sư đoàn 4 của Quân khu 9 và Trung đoàn 9 của Sư đoàn 304 phối thuộc mở cuộc phản công. Sau 24 giờ giao tranh kịch liệt, quân Việt Nam đã đánh lui quân Khmer Đỏ khỏi bờ tây [[kênh Vĩnh Tế]]. Chiều ngày 1 tháng 1, được pháo binh và không quân yểm trợ, Lữ đoàn công binh 219 thuộc Quân đoàn 2 bắc cầu phao vượt sông. Sư đoàn 304 và Lữ đoàn xe bọc thép 203 mở đường tiến vào đất Campuchia. Tới trưa ngày 3 tháng 1, Quân đoàn 2 và Quân khu 9 đã tiêu diệt hoặc đánh tan tất cả các lực lượng Khmer Đỏ ở hạ lưu sông Mekong dọc biên giới. Sở chỉ huy Quân khu Tây Nam của Khmer Đỏ phải rút về [[Takéo]].

 

 

Tới ngày [[2 tháng 1]] năm 1979, quân đội Việt Nam đánh tan các sư đoàn chủ lực của Khmer Đỏ án ngữ các trục [[Quốc lộ 1 (Campuchia)|đường số 1]], [[Quốc lộ 7 (Campuchia)|7]] và [[Quốc lộ 2 (Campuchia)|2]] ở lối vào [[Phnôm Pênh|Phnom Penh]]. Chiều ngày 3 tháng 1, Sư đoàn 7 chiếm được cầu Don So và tới ngày 4 tháng 1 đã làm chủ toàn bộ vùng phía đông sông Mekong. Tới ngày 5 tháng 1, Sư đoàn 7 tiến đến Neak Luong.

Ở cánh phía bắc, Quân đoàn 3 của tướng [[Kim Tuấn]] cũng giao tranh quyết liệt với quân Khmer Đỏ ở Kampong Cham để vượt sông Mekong. Quân Khmer Đỏ thiết lập trận địa phòng ngự dọc bờ tây sông Mekong với nhiều ổ [[súng máy]], [[súng cối]] bắn trùm lên mặt sông để ngăn thuyền chở quân Việt Nam đổ bộ. Xa hơn một chút, quân Khmer Đỏ bố trí xe tăng, xe bọc thép, pháo 105mm, 122mm và 155mm để bắn vào quân Việt Nam đang tập trung ở bờ đông sông Mekong. Đêm ngày 5 tháng 1, một toán quân gồm lính trinh sát, công binh và bộ binh định vượt qua bờ sông chiếm một đầu cầu nhỏ, nhưng quân Khmer Đỏ đánh bật họ lại. Tướng [[Kim Tuấn]] quyết định dùng hỏa lực áp đảo bắn vào trận địa phòng thủ của quân Khmer Đỏ, rồi cho thả khói mù, dùng thuyền chuyển quân sang bờ tây. Mặc dù rất nhiều thuyền bị trúng đạn của quân Khmer Đỏ, Quân đoàn 3 cuối cùng cũng đã thiết lập được một đầu cầu. Một đại đội xe lội nước vượt sông và tỏa ra để đánh vào thị trấn; 2 tiểu đoàn bộ binh cũng vượt được sông, đến 8:30 sáng hôm sau, Kampong Cham thất thủ. Ngay trong sáng ngày 6 tháng 1, lực lượng đột kích Phnom Penh, gồm Trung đoàn 28 của Sư đoàn 10 và các đơn vị phối thuộc, dẫn đầu bởi 6 [[xe lội nước]] và một số xe thiết giáp [[M-113]] vượt sông, tổng cộng lực lượng lên đến 120 xe quân sự. Lực lượng đột kích vừa hành quân vừa giao chiến với các ổ phục kích của quân Khmer Đỏ, tới chiều tối đã tới bờ sông [[Tonglé Sap]] và tổ chức đánh vượt sông để tiến vào Phnom Penh.<ref>Binh đoàn Tây Nguyên, trang 128-136; Sư đoàn 10, trang 195-201; Quân đoàn 3, Lịch sử Lữ đoàn phòng không 234, trang 286</ref> Tuy nhiên Quân đoàn 3 đã không kịp chặn đường [[Chính phủ Polpot]] rút chạy khỏi Phnom Penh.

 

 

Ngày 7 tháng 1, quân Việt Nam chiếm [[sân bay Kampong Chhnang]] và bắt được mười máy bay A-37, ba [[C-123K]], sáu [[Douglas C-47 Skytrain|C-47]], ba [[Alouette III]] cùng một số T-28. Ngoài ra Khmer Đỏ cũng bỏ lại hàng trăm xe tăng và xe bọc thép, rất nhiều đạn dược và lương thực dự trữ chiến lược<ref>Philip Short, trang 398</ref> mà họ không kịp mang theo.

 

=== Hướng nam, Sihanoukville ===

 

Nắm quyền chỉ huy trực tiếp trung đoàn xung kích 24, tướng Nguyễn Hữu An dẫn trung đoàn tiến từ Tuk Meas về Chhuk. Các quân xa của Việt Nam gồm xe tăng hạng nặng, xe tải và trọng pháo di chuyển khó khăn trên đường đất và ruộng lúa nên đã bị quân Khmer Đỏ phục kích phá hủy một số xe và pháo, sở chỉ huy của tướng An cũng bị tổn thất và tạm thời mất liên lạc với các lực lượng còn ở phía sau. Tới chiều ngày 7 tháng 1, lực lượng xung kích đã ra đến đường số 3, và trong quá trình tiến công đã đánh tan sư đoàn quân Khmer Đỏ phòng ngự Chhuk.

Trong hai ngày 4, 5 tháng 1 năm 1979, từ đảo Phú Quốc, hai phân đội Hải quân Việt Nam gồm một số tàu tuần tiễu loại lớn của Mỹ, hai tàu khu trục Petya của Nga, cùng nhiều tàu chiến nhỏ chuẩn bị chuyển Lữ đoàn Hải quân 101 và 126 đổ bộ. Hải quân cũng lập trận địa pháo 130mm ở mũi đảo Phú Quốc để yểm trợ cho lực lượng đổ bộ.

 

 

Tối ngày 7 tháng 1, Lữ đoàn [[thủy quân lục chiến|hải quân đánh bộ]] 126 tiến hành đổ bộ ở chân [[núi Bokor]], nằm ở khoảng giữa [[thị xã Kampot]] và cảng [[Sihanoukville]]. Lữ đoàn đổ bộ được toàn bộ 3 tiểu đoàn và số xe lội nước, xe bọc thép, nhưng do thủy triều lên cao, không có đủ chỗ triển khai đội hình, nên không đổ bộ được số xe tải, và đến tối, 3 tiểu đoàn nữa theo dự định cũng sẽ đổ bộ lại phải rút ra ngoài.

Trên chiến trường [[Campuchia]], vì quân [[Việt Nam]] tiến quá nhanh chóng, nên quân [[Khmer Đỏ]] chỉ bị tan rã chứ chưa bị tiêu diệt hẳn. Nhiều đơn vị đã tập trung lại thành những đơn vị nhỏ, tiếp tục đánh du kích và quấy phá.

 

Sau khi Quân đoàn 4 chiếm được [[Phnom Penh]], ngày 7/1/1979 các đơn vị của Quân đoàn 3, Quân khu 5 và Quân khu 7 cũng vượt sông Mekong tiến chiếm và bình định lãnh thổ phía bắc [[Tonlé Sap|Biển Hồ]] và [[sông Tonlé Sap]]. Quân Khmer Đỏ đã cố gắng kháng cự gần [[Battambang (tỉnh)|tỉnh Battambang]] nhưng cũng chỉ có thể làm chậm đà tiến quân của Việt Nam. Họ đã phân tán thành nhiều đơn vị nhỏ tiếp tục đánh du kích.

 

Giữa tháng 3, quân Việt Nam mở chiến dịch mới đánh chiếm căn cứ Tasanh, nằm ở phía nam Pailin. Tới 28 tháng 3, căn cứ này thất thủ, khiến cho "đại sứ quán" Trung Quốc đóng tại đây phải sơ tán về vùng núi cao. Ban lãnh đạo Khmer Đỏ tại đây cũng bỏ chạy, bỏ lại một phần tài liệu, xe cộ, vũ khí, lương thực dự trữ và 3.000 tấn đạn dược.<ref>Phillip Short, trang 408</ref>

 

 

=== Thành lập chính quyền mới tại Campuchia ===