Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Vu Điền”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
nKhông có tóm lược sửa đổi |
|||
Dòng 1:
{{Infobox Former Country
|native_name =
|conventional_long_name = Vu Điền
|common_name = Vương quốc Vu Điền
|
|continent = Asia
|region = Central Asia
|country = Trung Quốc
|status = Đế quốc
|government_type = Quân chủ
|
|year_start = 56
|year_end = 1006
|
|event_start =
|date_start =
|event_end =
|date_end =
|
|p1 = Vu Điền
|flag_p1 =
|image_p1 =
|s1 = Kara-Khanid
|flag_s1 =
|image_s1 =
|
|image_flag =
|flag =
|flag_type =
|
|image_coat =
|symbol =
|symbol_type =
|
|image_map = KingGurgamoyaKhotan1stCenturyCE.jpg
|image_map_caption = Tiền [[Gurgamoya]], quốc vương Vu Điền. thế kỷ 1.<br>
|
|capital = [[Khotan]]
|
|national_motto =
|national_anthem =
|common_languages = Có thể là một tổ tiên của [[tiếng Thổ Hỏa La]], sau thế kỷ 1-2 là [[Prakrit]] bằng chữ [[chữ Brāhmī|Brahmi]].
[[tiếng Gandhari]] thế kỷ 3-4.<ref>{{cite web
|url=http://www.silk-road.com/newsletter/vol2num2/oasis.html
|title=Archaeological GIS and Oasis Geography in the Tarim Basin
|publisher=The Silk Road Foundation Newsletter
|accessdate=2007-07-21
}}</ref>
[[tiếng Vu Điền|Vu Điền]], một phương ngữ [[tiếng Saka|Saka]] được viết bằng một biến thể của chữ Brāhmī.<ref>{{cite web
|url=http://linguistlist.org/forms/langs/LLDescription.cfm?code=xsk
|title=The Sakan Language
|publisher=The Linguist
|accessdate=2007-08-02
}}</ref>
|religion = Phật giáo
|
|
|
|stat_year1 =
|stat_area1 =
|stat_pop1 =
|stat_year2 =
|stat_area2 =
|stat_pop2 =
|stat_year3 =
|stat_area3 =
|stat_pop3 =
|stat_year4 =
|stat_area4 =
|stat_pop4 =
|stat_year5 =
|stat_area5 =
|stat_pop5 =
}}
'''Vu Điền''' là một vương quốc [[Phật giáo]] nằm trên nhánh [[Con đường tơ lụa]] chạy dọc theo rìa phía nam của [[sa mạc Taklamakan]] tại [[lòng chảo Tarim]]. Lãnh thổ của vương quốc nay thuộc [[Tân Cương]], [[Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa|Trung Quốc]].
==Các tên gọi ban đầu==
[[File:Dunhuang Mogao cave Cao donor figures.jpg|thumb|left|Một người con gái của vua Vu Điền, cưới người cầm quyền ở [[Đôn Hoàng]], bức tranh trên tường ở [[hang Mạc Cao]] 61, Ngũ đại.]]
Tên gọi của vương quốc tồn tại ở khu vực nay là Khotan có nhiều dạng khác nhau. Người dân bản địa vào khoảng thế kỷ thứ 3 đã viết ''Khotana'' bằng chữ Kharoşţhī; và ''Hvatäna-'' bằng chữ [[Brāhmī]] trong các văn bản sau đó ít lâu, phát triển thành ''Hvamna'' và ''Hvam'', trong các văn bản sau đó vương quốc được gọi là ''Hvam kşīra'' ‘đất của Khotan’. Tên gọi này được biết đến ở phía tây trong khi –''t''- vẫn không biến đổi, điều thường thấy trong tiếng Tân Ba Tư vào thời kỳ đầu. Tuy nhiên, dưới các ảnh hưởng khác nhau người dân địa phương cũng viết ''Gaustana'' khi họ nằm dưới uy thế của [[tiếng Phạn]] Phật giáo. Đối với người [[Thổ Phồn]] vào thế kỷ thứ 7 và 8, vùng đất này được ghi là Li và kinh đô là ''Hu-ten'', ''Hu-den'', ''Hu-then'' và ''Yvu-then''.<ref>Bailey (1961), p. 1.</ref><ref>[http://books.google.com.au/books?id=H4YMQcBlVu0C&printsec=frontcover&dq=%22Scythian+Studies+being+Khotanese+Texts%22+Bailey&hl=en&ei=xSFjTb7oC9OccZ_4wJ4K&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDIQ6AEwAg#v=onepage&q&f=false]</ref>}}
==Kinh đô==
Thành phổ cổ đại Khotan là kinh đô của vương quốc. Tiếng Trung là Hòa Điền ({{zh|c=和田}}). Tên gọi ''Hotan'' cũng được sử dụng. Từ thời [[nhà Hán]] cho đến thời [[nhà Đường]], vương quốc được gọi người Hán gọi là Vu Điền (于闐, 于窴, hay 於闐).
Được xây dựng trên một [[ốc đảo]], các lùm cây [[dâu tằm]] cho phép vương quốc sản xuất và xuất khẩu [[lụa]] và [[thảm]] lụa, các sản phẩm chính yếu khác của kinh đô gồm [[ngọc thạch]] [[nephrit]] và [[đồ gốm]].
==Văn hóa==
Theo truyền thuyết, Vu Điền được thành lập khi Kushtana xuất hiện, ông được kể là con trai của Hoàng đế [[Đế quốc Quý Sương|Quý Sương]] vào thế kỷ thứ 3.
Tuy nhiên, cũng có khả năng vương quốc đã tồn tại sớm hơn nhiều so với người [[Nguyệt Chi]], (về sau gọi là Quý Sương) và đã buôn bán các loại đá ngọc thạch nephrit nổi tiếng từ khu vực tới Trung Quốc vài thế kỷ trước đó.
[[File:British Museum silk princess painting.jpg|thumb|450px|Bức tranh vẽ trên bản gỗ được Aurel Stein khám phá ra tại Dandan Oilik, mô tả truyền thuyết về nàng công chúa đã giấu trứng tằm trong chiếc mũ của mình để lén đưa chúng ra khỏi Trung Quốc và đưa đến Vu Điền.]]
Vương quốc là một trong những trung tâm của [[Phật giáo]]. Cho đến thế kỷ 11, phần lớn thần dân là Phật tử.<ref>Ehsan Yar-Shater, William Bayne Fisher, ''The Cambridge history of Iran: The Seleucid, Parthian and Sasanian periods.'' Cambridge University Press, 1983, page 963.</ref> Vương quốc chủ yếu kết giao với các nhóm [[Đại thừa]]. Điều này khác biệt với [[Quy Từ]], một vương quốc do [[Śrāvakayāna]] thống trị ở đối diện qua sa mạc. [[Pháp Hiển]] (法顯) đã mổ tả rằng thành bang có 14 và nhiều tu viện Phật giáo nhỏ.<ref>{{cite web
|url=http://www.silk-road.com/artl/fahsien.shtml
|title=Travels of Fa-Hsien -- Buddhist Pilgrim of Fifth Century By Irma Marx
|publisher=Silkroads foundation
|accessdate=2007-08-02
}}</ref> Nhiều ngôn ngữ nước ngoài, bao gồm [[tiếng Hán]], [[tiếng Phạn]], [[Prakrit]] và [[tiếng Phạn]], được sử dụng trong trao đổi văn hóa.
Vu Điền là nơi đầu tiên bên ngoài Trung Nguyên bắt đầu dệt tơ lụa. Một câu chuyện được nói đến trong nhiều nguồn, và được minh họa trong bức tranh tường được các nhà khảo cổ phát hiện, kể rằng một công chúa người Hán đã gài trứng tằm lên tóc khi cô bị đưa đến kết hôn với vua Vu Điền. Điều này có lẽ diễn ra trong nửa đầu thế kỷ 1.<ref>Hill (2009). "Appendix A: Introduction of Silk Cultivation to Khotan in the 1st Century CE", pp. 466-467.</ref>
Vương quốc bị Hãn quốc [[Kara-Khanid]] xâm lược từ [[Kashgar]] vào năm 1006 và từ đó dưới quyền kiểm soát của người Hồi giáo. [[Marco Polo]] đã đến thăm Vu Điền từ 1271 đến 1275 và nhận xét rằng "tất cả là tín đồ của Muhammad."
==Chú thích==
{{Reflist}}
==Tham khảo==
* Bailey, H. W. (1961). ''Indo-Scythian Studies being Khotanese Texts. Volume IV''. Translated and edited by H. W. Bailey. Indo-Scythian Studies, Cambridge, The University Press. 1961.
* Bailey, H. W. (1979). ''Dictionary of Khotan Saka''. Cambridge University Press. 1979. 1st Paperback edition 2010. ISBN 978-0-521-14250-2.
* Beal, Samuel. 1884. ''Si-Yu-Ki: Buddhist Records of the Western World, by Hiuen Tsiang.'' 2 vols. Trans. by Samuel Beal. London. Reprint: Delhi. Oriental Books Reprint Corporation. 1969.
* Beal, Samuel. 1911. ''The Life of Hiuen-Tsiang by the Shaman Hwui Li, with an Introduction containing an account of the Works of I-Tsing''. Trans. by Samuel Beal. London. 1911. Reprint: Munshiram Manoharlal, New Delhi. 1973.
* Emmerick, R. E. 1967. ''Tibetan Texts Concerning Khotan''. Oxford University Press, London.
* Emmerick, R. E. 1979. ''Guide to the Literature of Khotan''. Reiyukai Library, Tokyo.
* Grousset, Rene. 1970. ''The Empire of the Steppes: A History of Central Asia''. Trans. by Naomi Walford. New Brunswick, New Jersey. Rutgers University Press. ISBN 0-8135-1304-9
* Hill, John E. July, 1988. "Notes on the Dating of Khotanese History." ''Indo-Iranian Journal'', Vol. 31, No. 3. See: [http://www.springerlink.com/content/gg8740360243350j/] for paid copy of original version. Updated version of this article is available for free download (with registration) at: [http://independent.academia.edu/JHill/Papers/439945/Notes_on_the_Dating_of_Khotanese_History]
* Hill, John E. 2004. ''The Peoples of the West from the Weilüe'' 魏略 ''by Yu Huan'' 魚豢'': A Third Century Chinese Account Composed between 239 and 265 CE.'' Draft annotated English translation. [http://depts.washington.edu/silkroad/texts/weilue/weilue.html]
* Hill, John E. (2009) ''Through the Jade Gate to Rome: A Study of the Silk Routes during the Later Han Dynasty, 1st to 2nd Centuries CE''. John E. Hill. BookSurge, Charleston, South Carolina. ISBN 978-1-4392-2134-1.
* Legge, James. Trans. and ed. 1886. ''A Record of Buddhistic Kingdoms: being an account by the Chinese monk Fâ-hsien of his travels in India and Ceylon (A.D. 399-414) in search of the Buddhist Books of Discipline''. Reprint: Dover Publications, New York. 1965.
* Watters, Thomas (1904–1905). ''On Yuan Chwang's Travels in India''. London. Royal Asiatic Society. Reprint: 1973.
==Đọc thêm==
* Hill, John E. (2003). Draft version of: "The Western Regions according to the ''Hou Hanshu''. 2nd Edition." "Appendix A: The Introduction of Silk Cultivation to Khotan in the 1st Century CE." [http://depts.washington.edu/silkroad/texts/hhshu/appendices.html#a]
==Liên kết ngoài==
*[http://ignca.nic.in/pb0013.htm THE SPREAD OF INDIAN ART AND CULTURE TO CENTRAL ASIA AND CHINA]
*[http://www.zeno.ru/showgallery.php?cat=1086 ZENO coins page on Khotan]
*[http://vajaratnayana.sulekha.xcom/blog/post/2004/09/end-of-the-indic-kingdom-of-khotan.htm Discussion on Sulekha.com]
*[http://www.buddhistchannel.tv/index.php?id=4,1888,0,0,1,0 Smallest ancient temple discovered]
{{Use dmy dates|date=June 2011}}
{{DEFAULTSORT:Vương quốc Vu Điền}}
[[Thể loại:Lịch sử Tân Cương]]
[[Thể loại:Bãi bỏ năm 1006]]
[[Thể loại:Quốc gia và lãnh thổ thành lập năm 56]]
[[Thể loại:Địa điểm dọc theo Con đường tơ lụa]]
[[Thể loại:Vương quốc Phật giáo]]
[[ca:Regne de Khotan]]
[[da:Kongeriget Khotan]]
[[de:Königreich von Hotan]]
[[en:Kingdom of Khotan]]
[[hi:खुतन राज्य]]
[[it:Regno di Khotan]]
[[ja:ホータン王国]]
[[no:Kongedømmet Khotan]]
[[pnb:خوتان بادشاہت]]
[[ru:Хотан (государство)]]
[[sk:Chotanské kráľovstvo]]
[[zh:于阗]]
| |||