Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Khâm sứ Trung Kỳ”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n →Chú thích: clean up, replaced: {{reflist}} → {{Tham khảo}} using AWB |
n Robot: Sửa đổi hướng |
||
Dòng 1:
[[Tập tin:Cồn Hến.jpg|phải|nhỏ|Địa điểm Tòa Khâm sứ Trung Kỳ bên bờ sông Hương, nay là Trường Đại học Sư phạm Huế]]
'''Khâm sứ Trung Kỳ''' ([[tiếng Pháp]]: '''''Résident supérieur de l'Annam''''') là viên chức [[người Pháp]] đại diện cho chính quyền [[bảo hộ]] ở [[Trung Kỳ]] dưới [[pháp thuộc|thời Pháp thuộc]]. Trên danh nghĩa viên chức này không nắm quyền nội trị nhưng thực chất là khâm sứ Trung Kỳ điều hành việc cai trị.
==Lịch sử==
===Trước năm 1887===
Chiếu theo [[Hòa ước Giáp Tuất (1874)|Hòa ước Giáp Tuất 1874]] thì Pháp được quyền bổ nhiệm một trú sứ (''résident'') ở [[Huế]]. [[Hòa ước Quý Mùi, 1883|Hòa ước Quý Mùi 1883]] khoản 5 quy định thêm rõ quyền lực của viên đại diện Pháp, nay đổi là tổng trú sứ (''résident général de l'Annam et du Tonkin'') sẽ được ra vào yết kiến vua [[nhà Nguyễn]] cùng lãnh việc [[ngoại giao]], đảm nhiệm cả [[Bắc Kỳ|Bắc]] và Trung Kỳ. Viên chức này được lập hành dinh trong [[Hoàng thành Huế]] và có đội vệ binh riêng. Viên tổng trú sứ đầu tiên là [[Paul Rheinart]].<ref name="Phụng">Trần Gia Phụng. ''Trung Kỳ Dân biến 1908''. Toronto: Non Nước, 2008. tr 35-40.</ref>
===Thành lập Liên bang Đông Dương===
Năm [[1887]] khi thành lập [[Liên bang Đông Dương]], có [[Toàn quyền Đông Dương]] đứng đầu thì chức tổng trú sứ ở Huế đổi thành ''Résident supérieur'' mà [[tiếng Việt]] dịch là khâm sứ. [[Bắc Kỳ]] thì người Pháp ép vua Đồng Khánh lập nha [[kinh lược sứ]] riêng, tách việc cai trị ở ngoài Bắc khỏi quyền kiểm soát trực tiếp của triều đình Huế. Thêm vào đó là viên chức [[người Pháp]] làm [[Thống sứ Bắc Kỳ]] (''Résident supérieur du Tonkin'') để giám sát khu vực đó. Khâm sứ thì chỉ trông coi việc cai trị ở Trung Kỳ mà thôi.
Tuy khu vực địa lý phụ thuộc viên khâm sứ thu nhỏ lại nhưng quyền hạn lại tăng lên vì năm [[1897]] khi Hội đồng Phụ chính bị bãi bỏ thì Khâm sứ có đặc quyền thay vua nhà Nguyễn chủ tọa [[Viện cơ mật (Huế)|Viện Cơ mật]]. Thành phần Viện Cơ mật là tập hợp sáu vị [[thượng thư]] của [[Lục bộ]], nên còn gọi là Hội đồng thượng thư. Sự việc này ghép viên chức người Pháp trực tiếp vào cơ cấu hành chính của Triều đình Huế và hợp thức hóa việc cai trị của người Pháp trong ngành [[cơ quan lập pháp|lập pháp]]. Hơn nữa những [[chỉ dụ]] của vua kể từ đó cũng phải có sực xác nhận của viên khâm sứ mới được thi hành. Triều đình nhà Nguyễn từ đó mất thực quyền cả lập pháp lẫn [[quyền hành pháp|hành pháp]].<ref name="Phụng"/>
Sang năm [[1898]] triều [[Thành Thái]], chính quyền [[Liên bang Đông Dương]] đoạt lấy quyền tài chính và quản trị tài sản của triều đình Huế nên tòa Khâm sứ Trung Kỳ là cơ quan trả lương cho nhà vua. Vua nhà Nguyễn kể từ đấy chỉ là một công chức của chính quyền Bảo hộ.<ref name="Phụng"/>
Dòng 18:
===Địa vị Khâm sứ===
Trong số những viên khâm sứ nhiều quyền thế là Jean E Charles, người được vua [[Khải Định]] giao việc giám hộ [[Thái tử]] [[Bảo Đại|Vĩnh Thụy]] khi sang Pháp du học rồi sau đó lại có phần trong việc xếp đặt Thái tử gặp gỡ cô Nguyễn Thị Lan mà sau này được nạp phi làm [[Nam Phương|Nam Phương Hoàng hậu]].<ref>[http://haivannews.com/tng-nh-nm-t-trn-ca-b-nam-phng-hong-hu-p10370-170.htm Tưởng nhớ 47 năm từ trần của bà Nam Phương Hoàng hậu]</ref>
Khi vua [[Bảo Đại]] lên ngôi thì bổ [[Ngô Đình Diệm]] làm [[thượng thư]] [[bộ Lại]] với ý định canh tân triều chính. Ngô Đình Diệm đòi bãi bỏ hai chức [[thống sứ Bắc Kỳ]] và khâm sứ Trung Kỳ mà chỉ đặt một đại diện người Pháp mà thôi hầu thu hồi quyền lực của triều đình đúng với tinh thần [[Hòa ước Giáp Thân (1884)|Hòa ước Giáp Thân 1884]]. Việc này người Pháp không tán đồng và Ngô Đình Diệm từ chức.<ref>[http://www.truyen-thong.org/so24/3a.html "Vua Bảo Đại về nước"]</ref>
Chức vị khâm sứ Trung Kỳ tồn tại đến [[Chiến tranh thế giới thứ hai|Đệ nhị Thế chiến]] thì [[Quân đội Nhật Bản|Quân đội Đế quốc Nhật Bản]] chiếm đóng Đông Dương, loại bỏ người Pháp.
==Địa điểm Tòa Khâm sứ Trung Kỳ==
Hành dinh của Khâm sứ Trung Kỳ đặt ở phường Phú Hội, [[tả ngạn]] [[sông Hương]] sát [[cầu Trường Tiền]] nay là [[Trường Đại học Sư phạm Huế]].
Năm 2007 chính quyền địa phương tỉnh [[Thừa Thiên - Huế|Thừa Thiên]] công nhận giá trị lịch sử của di tích tòa Khâm sứ và có nghị định bảo vệ di tích này.<ref>[http://congbao.thuathienhue.gov.vn/webpages/newdoc/dailycontent.faces?docgaid=11342&year=2011 Công báo tỉnh Thừa Thiên]</ref>
==Danh mục Tổng Trú sứ và Khâm sứ Trung Kỳ==
Dòng 38:
|-----
| [[Pierre Paul Rheinart]] (lâm thời)
| [[11 tháng 6]] [[1884]] - [[tháng mười|tháng 10]] [[1884]]
|-----
| [[Victor-Gabriel Lemaire]]
| [[tháng mười|tháng 10]] [[1884]] - [[31 tháng 5]] [[1885]]
|-----
| [[Philippe Marie André Roussel de Courcy]]
| [[31 tháng 5]] [[1885]] - [[Tháng giêng|Tháng Giêng]] [[1886]]
|-----
| [[Paul Bert]]
Dòng 50:
|-----
| [[Alexandre Vial]] (tạm thời)
| [[tháng mười một|tháng 11]] [[1886]] - [[Tháng giêng|Tháng Giêng]] [[1887]]
|-----
| [[Paul Louis Georges Bihouard]]
Dòng 59:
|-----
| [[Pierre Paul Rheinart]]
| [[tháng mười một|tháng 11]] [[1888]] - [[9 tháng 5]] [[1889]]
|}
Dòng 80:
| [[Jean Calixte Alexis Auvergne]] || [[1897]] - [[1898]]
|-----
| [[Léon Jules Pol Boulloche]] || [[tháng ba|tháng 3]] [[1898]] - [[1900]]
|-----
| [[Jean Calixte Alexis Auvergne]] || [[9 tháng 5]] [[1901]] - [[1904]]
Dòng 106:
| [[Maurice Fernand Graffeuil]] || [[1934]] - [[1940]]
|-----
| [[Émile Louis François Grandjean]] || [[1940]] - [[tháng ba|tháng 3]] [[1945]]
|-----
| [[Masayuki Yokoyama]] || tháng 3, [[1945]] - [[1945]]
| |||