DarkNightVNYT

82 bia đá đặt tại khu di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám vinh danh tên tuổi những người đỗ trong các kỳ thi tuyển tiến sĩ triều Lê và Mạc là những di vật giá trị bậc nhất của Di tích. 82 tấm bia tương ứng với 82 khoa thi (1442- 1779), trên đó khắc tên 1307 lượt Tiến sĩ thi đỗ. Đây là những pho “sử đá” thể hiện văn hóa giáo dục và là niềm tự hào của truyền thống hiếu học của Việt Nam. Bia Tiến sĩ được dựng trong khoảng gần 300 năm (1484-1780), đều được tạo bằng một loại đá xanh (thanh thạch), khai thác từ núi An Thạch, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa, kích thước không đều nhau cùng đặt trên lưng rùa. Việc dựng bia được tập trung vào 3 đợt chính: đợt 1 - năm 1484, dựng 10 bia, từ khoa thi năm 1442 đến năm 1484; đợt 2 - năm 1653, dựng 25 bia, từ khoa thi năm 1554 đến năm 1652; đợt 3 - năm 1717, dựng 21 bia, từ khoa thi năm 1656 đến năm 1712. Trên mỗi tấm bia Tiến sĩ đều có khắc các bài văn bia (bài ký) bằng chữ Hán chứa đựng rất nhiều thông tin lịch sử. Một bài văn bia thường gồm: Dòng tiêu đề của khoa thi (phần nối giữa trán bia và bài ký) năm tổ chức khoa thi, ca ngợi triều vua đang trị vì, tên các vị quan tham gia tổ chức khoa thi như Đề điệu, Giám thí, Độc quyển, Đằng lục..; cách thức tổ chức thi; họ tên và quê quán của những người thi đỗ; tên nhóm người tham gia dựng bia (soạn, nhuận sắc và viết triện). 82 tấm bia Tiến sĩ với các phong cách điêu khắc, nghệ thuật trang trí khác nhau đã tạo nên một khu vườn bia mang đậm tính nhân văn và nghệ thuật. Điều này thể hiện trên bia ở cả ba phần: trán bia, diềm bia và rùa đội bia. Trán bia trang trí mỹ thuật, ngoài đề tài chính là “lưỡng long chầu nguyệt”, còn một số chủ đề khác rất đặc sắc và đa dạng , như: phượng, long mã - những con vật linh có trong đời sống tâm linh đã được sử dụng trang trí trên bia. Các diềm bia như một thế giới sống động với rất nhiều hoa lá, chim muông, thậm chí có cả hình ảnh người nông dân, hình những viên quan... được các nghệ nhân thể hiện rất có hồn. Rùa thì không cùng một kiểu dáng. Những bia có niên đại sớm, rồng được tạc dáng bẹt, trơn nhẵn từ các khối vuông góc cạnh, có con thì được tạc kiểu cổ rụt, đầu chếch hoặc bằng ngang mặt bẹt, mắt tròn nhỏ; những bia sau này, rùa còn có hình lục giác trên lưng, mai cong và có một gờ nhỏ chạy dọc sống lưng, vai rùa gần như vuông hẳn lại, chân tạc sơ sài. Ngày nay, khu vườn bia Tiến sĩ tại Văn Miếu- Quốc Tử Giám, là điểm tham quan học tập thu hút rất nhiều khách tham quan trong và ngoài nước. Du khách vô cùng thích thú và ngưỡng mộ lịch sử và văn hóa của Việt Nam đã để lại cho nhân loại hệ thống bia Tiến sĩ độc đáo và vô cùng ý nghĩa này.