Lang Phu ang

Làng Phú Áng : Phú thiên cao chiếu thiên niên trụ - Áng địa tăng quang vạn thế cơ!

Làng Phú Áng là một làng cổ tại huyện Vũ Xương (thời nhà Trần), huyện Thuận Xương (thời nhà Lê), huyện Đăng Xương (thời nhà Nguyễn). Làng Phú Áng có tên trong sách Ô châu Cận lục của Dương Văn An, một cổ thư được viết từ hồi đầu TK XVI.

Cũng trong thời nhà Trần, tại huyện Vũ Xương co các làng ke can làng Phú Áng như : Làng Ái Tu - nơi Chúa Tiên Nguyễn Hoàng đong quân va làng Trà Bát - nơi Chúa Tiên Nguyễn Hoàng đăt dinh thu, đen nay van con dau tich. Tiec thay, làng Thiên Áng ngày xua, cũng như làng Phú Áng ngày nay, hiện nay khong còn tồn tai - no đa bi xoa tên, sát nhâp vào một làng mới (với một tên goi mới) : làng Phú-My-Kiên, xa Triệu Giang, huyện Triệu Phong, tinh Quang Tri.

Họ Phan Phú Áng là một trong 6 dòng họ tiền khai khẩn của làng Phú Áng.

Tổ tiên họ Phan và các vị tiên tổ trong làng là những vị tiền hiền dày công khai khẩn đất đai, kiến lập xã thôn dòng họ, mở mang xây dựng và gìn giữ mảnh đất nầy trong suốt quá trình mở làng mở họ, mở rộng đất nước xuống phương Nam trong những năm Hưng Long đời Trần Anh Tông hồi đầu TK XIV.

Theo sử cũ, Gia phả và các tư liệu của dòng họ (Văn tế, Sắc phong, chữ đề nơi các đền miếu trong làng), tổ tiên họ Phan làng Phú Áng vốn người Hoan Diễn. Trong quá khứ hào hùng của mình, quê hương Hoan Diễn là chiếc nôi chung của giống nòi Lạc Việt. Tiền nhân xa xưa từ nơi ấy đã đi lên phía Bắc, dựng nên đất nước các Vua Hùng. Đến thời nhà Trần (1225-1400), các Vua Trần sau khi đánh tan các đạo quân Nguyên Mông, làm nên những chiến công hiển hách, nhân dân Hoan Diễn một lần nữa lại được lịch sử lựa chọn, tiến lên phía trước, tiếp quản hai châu Ô Lý, mở nước xuống phương Nam. Trong hàng hàng lớp lớp người đi ấy, có cụ Tổ Phan Quý Công húy danh Phan Đương, cùng với con trai trưởng của mình, tôn danh Phan Đại lang húy Phan Chánh, người của sông Lam sông Mã, núi Triệu núi Hồng, đã đến nơi đây, dựng nên làng Phan Phú Áng, lập nên họ Phan Phú Áng, truyền đến ngày nay.

Trong các đời Trần, Hồ, Lê, Mạc, nhà Hậu Lê và nhà Tây Sơn (1225-1802), các vị tiên tổ họ Phan Phú Áng, từng được các vua chúa Việt Nam trong thời trung cổ và cận trung cổ phong tặng tước hiệu Tiền khai canh xã Thiên Áng, (ngày nay là làng Phú Áng); Tiền hiền xã Thiên Áng, (ngày nay là làng Phú Áng); Thành hoàng xã Thiên Áng, (ngày nay là làng Phú Áng). Đến thời nhà Nguyễn (1802-1945), các vị vua Nguyễn, chiếu theo lệ cũ, phong và gia phong Dực bảo Trung hưng chi thần; Dực bảo Trung hưng linh phò tôn thần; Quốc tặng Dực bảo Trung hung linh phò tôn thần và phụng biên các ngài vào hàng các vị Phúc thần, có công giúp vua trong sự nghiệp trung hưng, phù hộ nhân dân trong sự nghiệp xây dựng đất nước. Theo sach Họ Phan Quảng Tri, NXB Thuận Hóa, Huế 2020 - trang 113-114.