Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Nuôi dê”

'''Nuôi dê''' hay '''chăn nuôi dê''' là việc thực hành chăn nuôi các loài [[dê]] nhà để lấy [[thịt dê]], [[sữa dê]] và [[da dê]]. Chăn nuôi dê đóng vai trò quan trọng trong ngành nông nghiệp của nhiều quốc gia, khu vực và cũng là ngành có truyền thống lịch sử. Sữa dê chiếm tổng số 2% lượng sữa sản xuất toàn thế giới. trên thế giới, nghề nuôi dê lấy sữa rất thịnh hành. Có những con dê, một năm có thể cho tới 2.950 lít sữa<ref name="skhcn.binhthuan.gov.vn">http://skhcn.binhthuan.gov.vn/wps/portal/btportal.khcn.NewMain/tintucsukien/!ut/p/c4/04_SB8K8xLLM9MSSzPy8xBz9CP0os3hfRxMDTyNnA3cLPzdDA88woxBfc89gQx9zA_2CbEdFAMfMzTk!/?WCM_PORTLET=PC_7_O9A01I41HGES50AO8MGANFHQ25_WCM&WCM_GLOBAL_CONTEXT=/wps/wcm/connect/sbn_khcn_vi/sbn_khcn/kho_noi_dung/tin_tuc/dia_phuong/874084004c2983f5b6b6feaaeca022b6&cur_id=874084004c2983f5b6b6feaaeca022b6 {{link chết|truy vấn quá lâu}}</ref>. Chăn nuôi dê cũng là một giải pháp của nền kinh tế đặc biệt là kinh tế hộ gia đình, giúp tăng thu nhập, cải thiện cuộc sống<ref>{{chú thích web | url = http://baothainguyen.org.vn/tin-tuc/kinh-te/du-an-chan-nuoi-de-phat-huy-hieu-qua-tot-222540-108.html | tiêu đề = Dự án chăn nuôi dê phát huy hiệu quả tốt | author = | ngày = | ngày truy cập = 15 tháng 4 năm 2015 | nơi xuất bản = | ngôn ngữ = }}</ref>

Dê là loài động vật ăn tạp, dễ nuôi, khả năng kháng bệnh cao sinh sản nhanh<ref name="source2">{{chú thích web | url = http://vtc16.vn/chan-nuoi-c24/tra-vinh-nuoi-de-ven-bien-cho-thu-nhap-cao-i2287.htm | tiêu đề = Trà Vinh: Nuôi dê ven biển cho thu nhập cao | author = | ngày = | ngày truy cập = 15 tháng 4 năm 2015 | nơi xuất bản = | ngôn ngữ = }}</ref><ref name="source3">{{chú thích web | url = http://infonet.vn/giau-nuoi-cho-kho-nuoi-de-post157078.info | tiêu đề = 'Giàu nuôi chó, khó nuôi dê' | author = | ngày = 27 tháng 1 năm 2015 | ngày truy cập = 15 tháng 4 năm 2015 | nơi xuất bản = infonet.vn | ngôn ngữ = }}</ref>, hai năm sinh sản khoảng 3 lứa, mỗi lứa từ 2 đến 3 con. Bên cạnh đặc tính dễ dãi trong ăn uống và thuận lợi trong dọn dẹp vệ sinh chuồng trại, thì dê còn là con vật dễ nhân đàn<ref name="source4">{{chú thích web | url = http://www.baodongnai.com.vn/kinhte/201502/vui-buon-voi-nghe-nuoi-de-2371163/ | tiêu đề = Vui buồn với nghề nuôi dê | author = | ngày = | ngày truy cập = 15 tháng 4 năm 2015 | nơi xuất bản = Báo Đồng Nai | ngôn ngữ = }}</ref>. Thời gian dê con trưởng thành và cho sinh sản chỉ từ 7 đến 12 tháng, thời điểm này con dê sẽ đạt trọng lượng từ 30-35kg/con. Trung bình một năm dê cái sinh 02 lứa, mỗi lứa từ 2 – 3 con, mỗi lứa, dê mẹ thường đẻ 4-6 con nên đàn dê cũng vì thế mà tăng số lượng nhanh chóng<ref name="source5">{{chú thích web | url = http://www.hoinongdan.org.vn/nha-nong-can-biet/7430-m%E1%BB%99t-s%E1%BB%91-%C4%91i%E1%BB%83m-c%E1%BA%A7n-ch%C3%BA-%C3%BD-khi-nu%C3%B4i-d%C3%AA.html | tiêu đề = Một số điểm cần chú ý khi nuôi dê | author = | ngày = | ngày truy cập = 15 tháng 4 năm 2015 | nơi xuất bản = Hội Nông dân Việt Nam | ngôn ngữ = }}</ref>.

Dê là con vật dễ nuôi, chuồng trại đơn giản nên mô hình này phù hợp với những hộ ít vốn.Chúng ít bị ốm sức đề kháng cao chăn thả tự kiếm cỏ ngoài đồng không cần thức ăn tinh bổ sung nên chăn nuôi không vất vả và tốn kém như nuôi vịt<ref>{{chú thích web | url = http://www.hoinongdanhungyen.org.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=4669:nuoi-de-hng-lam-giau-mi-tan-tin&catid=58:muon-cach-lam-giau&Itemid=37 | tiêu đề = Nuôi dê – hướng làm giàu mới ở Tân Tiến | author = | ngày = | ngày truy cập = 15 tháng 4 năm 2015 | nơi xuất bản = | ngôn ngữ = }}</ref> tuy vậy dê cũng khá nhạy cảm, dễ bị bệnh, nên khi nuôi các gia đình cũng cần phải thường xuyên quét dọn chuồng trại, phát hiện, cách ly và chữa trị kịp thời những con dê bị bệnh để tránh lây nhiễm, gây thiệt hại cho cả đàn<ref>{{chú thích web | url = http://bdt.bacgiang.gov.vn/node/583 | tiêu đề = Mô hình chăn nuôi dê ở xã đặc biệt khó khăn cho thu nhập kinh tế cao | author = | ngày = | ngày truy cập = 15 tháng 4 năm 2015 | nơi xuất bản = | ngôn ngữ = }}</ref>.

Nuôi dê chỉ đầu tư về con giống, còn nguồn thức ăn đã có sẵn trong tự nhiên, chỉ cần bỏ công sức và thời gian để cắt lá cây, có thể tận dụng nguồn thức ăn sẵn có như [[rau muống]], [[cỏ]] dại<ref>http: name="source2"//vtc16.vn/chan-nuoi-c24/tra-vinh-nuoi-de-ven-bien-cho-thu-nhap-cao-i2287.htm</ref>. Chúng lại chịu khó leo trèo, tìm kiếm thức ăn ở những nơi có địa hình heo hút, hiểm trở<ref>{{chú thích web | url = http://infonet.vn/nam-mui-noi-chuyen-nuoi-de-post158694.info | tiêu đề = Năm Mùi nói chuyện nuôi dê | author = | ngày = 22 tháng 2 năm 2015 | ngày truy cập = 15 tháng 4 năm 2015 | nơi xuất bản = infonet.vn | ngôn ngữ = }}</ref>. Bên cạnh đó, do dê là loại vật có đặc tính ưa sạch sẽ nên những thức ăn đã bị dẫm đạp lên là chúng không ăn<ref>http: name="source4"//www.baodongnai.com.vn/kinhte/201502/vui-buon-voi-nghe-nuoi-de-2371163/</ref>. Thức ăn cho dê phải khô ráo, không hôi mốc, sạch không lẫn đất cát; phải để nước sạch trong chuồng để dê uống khi khát<ref name="source11">{{chú thích web | url = http://sonongnghiep.bentre.gov.vn/index.php/nong-lam/chan-nuoi-bt/giong-vat-nuoi/649-thu-nhp-kha-cao-nh-nuoi-de-tht | tiêu đề = Thu nhập khá cao nhờ nuôi dê thịt | author = | ngày = | ngày truy cập = 15 tháng 4 năm 2015 | nơi xuất bản = | ngôn ngữ = }}</ref>.

Dê ăn thức ăn chủ yếu từ cây cỏ tự nhiên như cây [[keo]], [[dâm bụt]], [[lá mít]]. Thức ăn cho dê rất đa dạng gồm các loại [[cây bụi]], cỏ trồng, cỏ mọc tự nhiên, các loại lá cây như [[so đũa]], [[mít]], [[chuối]], [[sầu đâu]], [[keo dậu]], [[dâm bụt]], phế phẩm nông nghiệp như rơm, thân cây ngô, ngọn mía, dây đậu, các loại củ quả như khoai lang, bí đỏ, chuối, thức ăn tinh, thức ăn khoáng. Thức ăn thô xanh thường chiếm khoảng 55 – 70% khẩu phần ăn của dê<ref>http: name="source5"//www.hoinongdan.org.vn/nha-nong-can-biet/7430-m%E1%BB%99t-s%E1%BB%91-%C4%91i%E1%BB%83m-c%E1%BA%A7n-ch%C3%BA-%C3%BD-khi-nu%C3%B4i-d%C3%AA.html</ref>. Bên cạnh đó còn có các loại lá gòn, mít, cỏ, rau lan.

Dê được nuôi theo 3 kiểu: chăn dắt (quảng canh), cột buộc ở khu vực quanh nhà, đồi gò hoặc nuôi nhốt kết hợp với chăn thả (bán thâm canh) và nuôi nhốt cố định tại chuồng (thâm canh)<ref>http: name="source5"//www.hoinongdan.org.vn/nha-nong-can-biet/7430-m%E1%BB%99t-s%E1%BB%91-%C4%91i%E1%BB%83m-c%E1%BA%A7n-ch%C3%BA-%C3%BD-khi-nu%C3%B4i-d%C3%AA.html</ref>. Trong đó, phương thức chăn nuôi bán thâm canh phổ biến và phù hợp nhất trong điều kiện chăn nuôi ở nước ta, được áp dụng để nuôi dê kiêm dụng sữa, thịt. Phương thức thâm canh đem lại hiệu quả kinh tế cao nhất. Nuôi dê theo phương thức này đem lại nhiều lợi ích: không mất công chăn thả, không bị lây nhiễm nguồn bệnh từ bên ngoài, rủi ro thấp, có nguồn phân ủ hoai mục để chăm bón thêm cho cây.

Phương thức quảng canh phổ biến ở những vùng trung du và miền núi hoặc những nơi đất đai rộng rãi, có nhiều cỏ, cây… Dê được nuôi chăn thả hoàn toàn theo bầy đàn, chúng tự tìm kiếm và chọn lọc những loại thức ăn tự nhiên phong phú và đa dạng. Phương thức chăn thả quảng canh cho năng suất thấp nhưng vốn đầu tư về giống, chuồng trại, thức ăn, thuốc thú y, công chăm sóc… thấp hơn nhiều, nên hiệu quả kinh tế cao. Phương thức này áp dụng để nuôi dê lấy thịt. Ở các vùng núi chỉ cần thả dê sống trên núi đồi mà không tốn thực phẩm<ref>http: name="source3"//infonet.vn/giau-nuoi-cho-kho-nuoi-de-post157078.info</ref>.

Dê được nuôi theo kiểu chăn dắt hoặc cột buộc ở khu vực quanh nhà, đồi gò hoặc nuôi nhốt kết hợp với chăn thả, hay phương thức nuôi nhốt cố định tại chuồng. Nuôi dê theo phương thức nhốt chuồng đem lại nhiều lợi ích không mất công chăn thả, không bị lây nhiễm nguồn bệnh từ bên ngoài, rủi ro thấp, có nguồn phân ủ hoai mục<ref>{{chú thích web | url = http://vcn.vnn.vn/nuoi-de-nhot-chuong-dem-lai-hieu-qua-kinh-te-cao_n58308_g721.aspx | tiêu đề = Nuôi dê nhốt chuồng đem lại hiệu quả kinh tế cao | author = | ngày = | ngày truy cập = 15 tháng 4 năm 2015 | nơi xuất bản = Viện chăn nuôi - Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn | ngôn ngữ = }}</ref> Dể nuôi dê nhốt chuồng đạt hiệu quả kinh tế, ngoài kinh nghiệm thì việc áp dụng kỹ thuật vào chăn nuôi rất quan trọng. Người nuôi dê phải biết áp dụng kỹ thuật từ khâu làm chuồng trại cho đến việc theo dõi, quản lý đàn dê<ref name="source16">{{chú thích web | url = http://danviet.vn/cam-nang-nha-nong/nuoi-de-nhot-chuong-cho-hieu-qua-kinh-te-cao-524144.html | tiêu đề = Nuôi dê nhốt chuồng cho hiệu quả kinh tế cao | author = | ngày = | ngày truy cập = 15 tháng 4 năm 2015 | nơi xuất bản = Báo điện tử báo Nông thôn Ngày nay | ngôn ngữ = }}</ref>.

Việc áp dụng kỹ thuật vào chăn nuôi rất quan trọng. Người nuôi dê phải biết áp dụng kỹ thuật từ khâu làm chuồng trại cho đến việc theo dõi, quản lý đàn dê. Vì là loại động vật không ưa độ ẩm cao nên chuồng trại cho dê cần phải đảm bảo sạch sẽ, thông thoáng, tránh nắng nóng và ẩm ướt. Khi làm chuồng, tùy theo đặc điểm từng vùng, từng nhà cụ thể mà xác định vị trí và hướng chuồng thích hợp để tận dụng yếu tố thuận lợi và hạn chế tối đa các yếu tố bất lợi của thời tiết đối với dê. Trước chuồng nuôi cần có khoảng sân rộng để theo dõi, quản lý đàn dê, cũng như khi bắt dê để kiểm tra, phối giống, cho ăn và phòng trị bệnh<ref>http: name="source11"//sonongnghiep.bentre.gov.vn/index.php/nong-lam/chan-nuoi-bt/giong-vat-nuoi/649-thu-nhp-kha-cao-nh-nuoi-de-tht</ref><ref>http: name="source16"//danviet.vn/cam-nang-nha-nong/nuoi-de-nhot-chuong-cho-hieu-qua-kinh-te-cao-524144.html</ref>.

Chuồng dê có thể là căn nhà hoặc lán trại đơn giản nhưng phải đảm bảo ở nơi khô ráo, sạch sẽ thông thoáng, tránh nắng nóng và ẩm ướt. Nền chuồng phải phẳng, nhẵn để dễ vệ sinh, có rãnh thoát phân và nước tiểu. Chuồng dê tốt nhất nên làm hướng Đông Nam để mát về mùa hè ấm về mùa đông. Cũi, lồng, chuồng dê: có thể làm bằng tre, gỗ, tầm vong hay tận dụng vật liệu sẵn có. Tất cả đều phải chắc chắn, gọn gàng không để dê chui qua, lọt chân. Sàn chuồng phải cách mặt đất từ 50–80 cm. Chuồng nuôi cần đảm bảo diện tích: Dê đực giống: 1,5 -2 m2, dê thịt 0,6m2. Sân chơi: là phần nền đất, tiếp giáp với chuồng có hàng rào bảo vệ. Khu vực sân chơi phải quang đãng, thoáng mát, có bóng râm, phẳng không đọng nước. Sân chơi thường có diện tích rộng bằng 3 lần diện tích chuồng nuôi<ref>http: name="source16"//danviet.vn/cam-nang-nha-nong/nuoi-de-nhot-chuong-cho-hieu-qua-kinh-te-cao-524144.html</ref>.

Tránh cho dê giao phối đồng chủng để bảo đảm năng suất, chất lượng con giống<ref>http: name="source16"//danviet.vn/cam-nang-nha-nong/nuoi-de-nhot-chuong-cho-hieu-qua-kinh-te-cao-524144.html</ref>. Khi dê đực con nuôi thời gian khoảng 4 tháng tuổi ra nuôi riêng với dê cái. Đối với dê cái phối giống lần đầu ở thời điểm nuôi từ 7 – 8 tháng tuổi. Không dùng dê đực giống là bố, dê cái là con hoặc cháu, đực giống là anh, dê cái là em cho phối giống với nhau để tránh hiện tượng trùng huyết. Trong thời gian dê có chửa tránh dồn đuổi, đánh đập và không nhốt chung với dê đực để tránh bị dê đực nhảy, dễ sảy thai<ref>http: name="source11"//sonongnghiep.bentre.gov.vn/index.php/nong-lam/chan-nuoi-bt/giong-vat-nuoi/649-thu-nhp-kha-cao-nh-nuoi-de-tht</ref>.

Dê mẹ sinh con sau 15 ngày là có thể tách dê con ra và bắt đầu khai thác sữa, sữa dê được cho là bổ dưỡng hơn sữa bò, giá cao và Sữa dê rất quý, nó bổ hơn sữa bò<ref>{{chú thích web | url = http://baodongnai.com.vn/tintuc/201408/nuoi-de-lay-sua-lai-cao-2331280/ | tiêu đề = Nuôi dê lấy sữa lãi cao | author = | ngày = | ngày truy cập = 15 tháng 4 năm 2015 | nơi xuất bản = Báo Đồng Nai | ngôn ngữ = }}</ref>, mỗi con dê cái có thể lấy từ 1,5 lít sữa trở lên<ref>{{chú thích web | url = http://www.baoangiang.com.vn/Chuyen-muc-khac/Tin-trong-tinh/Nuoi-de-Huong-i-moi-trong-chan-nuoi.html | tiêu đề = Nuôi dê – Hướng đi mới trong chăn nuôi | author = | ngày = | ngày truy cập = 15 tháng 4 năm 2015 | nơi xuất bản = | ngôn ngữ = }}</ref>, người ta thu từ 1 con dê tới hơn 4 lít sữa/ngày. Đối với dê chửa lần đầu cần xoa bóp nhẹ đầu vú để kích thích tuyến sữa phát triển<ref>{{chú thích web | url = http://sonongnghiep.bentre.gov.vn/index.php/nong-lam/chan-nuoi-bt/ky-thuat-chan-nuoi-bt/444-k-thut-chn-nuoi-de | tiêu đề = Kỹ thuật chăn nuôi dê | author = | ngày = | ngày truy cập = 15 tháng 4 năm 2015 | nơi xuất bản = | ngôn ngữ = }}</ref> kích thích tuyến sữa phát triển và tập cho dê quen dần với việc vắt sữa sau này. Đối với dê cái đã đẻ nhiều lứa, đang cho con bú hoặc đang vắt sữa cho dê bằng cách giảm dần số lần cho con bú hoặc vắt sữa từ một lần<ref>{{chú thích web | url = http://voer.edu.vn/c/ky-thuat-cham-soc-va-nuoi-duong-cac-loai-de/6f61de83/dc5c32bf | tiêu đề = Nghề nuôi dê: Kỹ thuật chăm sóc và nuôi dưỡng các loại dê | author = | ngày = | ngày truy cập = 15 tháng 4 năm 2015 | nơi xuất bản = | ngôn ngữ = }}</ref>

khâu chọn con giống là rất quan trọng. Cần chọn con giống có thân hình thanh mảnh, đầu nhỏ, da mỏng, lông mịn; dê đực phải có tầm vóc to, thân hình cân đối, khỏe mạnh, không khuyết tật, đầu to, trán rộng, bốn chân thẳng, khỏe, đi đứng vững chắc<ref>http: name="source11"//sonongnghiep.bentre.gov.vn/index.php/nong-lam/chan-nuoi-bt/giong-vat-nuoi/649-thu-nhp-kha-cao-nh-nuoi-de-tht</ref>, những con đầu dài, trụi lông tai, xương nhỏ, lồng ngực hẹp thường yếu, hay mắc bệnh và khó nuôi. Cũng giống như các loại gia súc khác là phải chọn qua đời trước (ông bà, bố mẹ) kiểm tra cá thể con giống như ngoại hình, khả năng sản xuất, khả năng thích ứng với điều kiện chăn nuôi và chọn lọc qua đời sau của chúng.

Chọn những dê có ngoại hình đẹp, mình nở rộng, ngực sâu, thân hình cân đối khỏe mạnh, da mềm, lông bóng. Bầu vú nở rộng, cân đối, núm vú dài và đưa về phía trước có nhiều mạch máu nổi trên bầu vú. Bầu vú nở rộng và cân đối, gắn chặt vào phần bụng, gọn ở phía trước. Hai núm vú dài và đưa về phía trước (dài 4 - 6cm), lông bầu vú càng mịn càng tốt, tĩnh mạch vú nhiều, nổi rõ và có nhiều gấp khúc (Không chọn những con dê cái có vú thịt, núm vú quá ngắn hoặc quá nhỏ vểnh sang hai bên) Chọn những con đực có ngoại hình đẹp, đầu cổ kết hợp hài hòa, thân mình cân đối khỏe mạnh, 4 chân vững chắc, hai dịch hoàn to đều, dáng nhanh nhẹn, tính hăng tốt. Một số giống dê cho sữa cao sản<ref name="skhcn.binhthuan.gov.vn"/><ref>{{chú thích web | url = http://danviet.vn/nong-thon-moi/nuoi-de-sua-tien-de-dau-cho-het-111423.html | tiêu đề = Nuôi dê sữa - tiền để đâu cho hết!? | author = | ngày = | ngày truy cập = 15 tháng 4 năm 2015 | nơi xuất bản = Báo điện tử báo Nông thôn Ngày nay | ngôn ngữ = }}</ref><ref>http://elib.dostquangtri.gov.vn/thuvien/Include/TVDT.asp?option=4&CSDL=6&ID=2877&IDlinhvuc=1812</ref><ref>http://www.khcnbinhduong.gov.vn/?s=AV&CateID=0zhjl6lAPx1GqQSIhfr0zw%3D%3D&ArtID=PnpHmgs7g%2BmlAmWnEQK28A%3D%3D</ref><ref>{{chú thích web | url = http://vinhlong.agroviet.gov.vn/UserFiles/TrangWEBXTTM/HNS/Trang%20web/ktnuoide.html | tiêu đề = Untitled Document | author = | ngày = | ngày truy cập = | nơi xuất bản = | ngôn ngữ = }}</ref>:

Theo dõi sức khoẻ đàn dê hàng ngày, không cho dê ăn thức ăn ướt, dính nước mưa, bùn đất. Cho dê uống nước sạch có bổ sung thêm một ít muối. Vệ sinh sạch sẽ chuồng trại, sân chơi, máng ăn, uống hàng ngày, tiêu độc sát trùng chuồng trại chăn nuôi 2 tuần/lần. Hàng ngày trước khi chăn thả và sau khi về chuồng phải kiểm tra từng con nhằm phát hiện những con bỏ ăn, đau ốm, loét miệng, chướng hơi đầy bụng để kịp thời điều trị. Tách riêng những con bệnh với con khỏe để theo dõi và tránh lây lan trong đàn. - Định kỳ tẩy giun sán và tiêm phòng các loại vaccin để phòng bệnh truyền nhiễm cho dê như: lở mồm long móng, đậu, tụ huyết trùng…<ref>{{chú thích web | url = http://binhlong.binhphuoc.gov.vn/3cms/ky-thuat-chan-nuoi-de.htm | tiêu đề = Kỹ thuật chăn nuôi dê | author = | ngày = | ngày truy cập = 15 tháng 4 năm 2015 | nơi xuất bản = | ngôn ngữ = }}</ref>

Với những người chăn nuôi dê, chính phủ cần thiết và đóng một vai trò rất quan trọng. Chính phủ ngăn cản kẻ thù bên ngoài xâm nhậm và mang dê đi (quốc phòng), ngăn cản những người khác ăn trộm dê (luật pháp), hay ai đó đuổi người chăn dê ra khỏi khu đất mà họ dùng để chăn dê (bảo vệ quyền sở hữu). Trong ví dụ với việc nuôi dê này, điều quan trọng không phải liệu chính phủ đang nhận được những con dê thông qua loại thuế mới (thuế thu nhập), vay mượn dê từ đàn (thâm hụt chi tiêu), hay ăn trộm dê trong đêm (nợ tiền). Khi chính phủ lấy đi những con dê bằng bất cứ cách nào thì cũng phá hủy tài sản và làm doanh thu thuế trong tương lai giảm. Điều quan trọng nhất để kích thích tăng quy mô đàn dê và từ đó tăng doanh thu thuế là giảm số dê chính phủ lấy đi mỗi năm (giảm chi tiêu)<ref>{{chú thích web | url = http://baodatviet.vn/kinh-te/tai-chinh/chan-nuoi-de-va-bai-toan-thue-suat-toi-uu-3233337/ | tiêu đề = Chăn nuôi dê và bài toán thuế suất tối ưu | author = | ngày = | ngày truy cập = 15 tháng 4 năm 2015 | nơi xuất bản = Báo Đất Việt | ngôn ngữ = }}</ref>.