Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Tiếng Iceland”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 1:
{{Infobox Languagelanguage
|name=tiếngTiếng Iceland
|nativename=''íslenska''
|pronunciation=[ˈislɛnska]{{IPA-is|'i:s(t)lɛnska|}}
|states=[[Iceland]]
|states=[[Iceland]], [[Đan Mạch]], [[Na Uy]], [[Hoa Kỳ]]<ref name=USA/> and [[Canada]]<ref name=Canada/>
|speakers=+320,330.000
|date=2013
|ref=<ref>[http://www.statice.is/?PageID=1390 97% of a population of 325,000 + 15,000 native Icelandic speakers outside Iceland]</ref>
|familycolor=Indo-European
|fam2=[[cácNhóm ngôn ngữ gốc ĐứcGerman|Giéc ManhGerman]]
|fam3=[[cácNhóm ngôn ngữ Bắc ĐứcGerman|Bắc Giéc ManhGerman]]
|fam4=[[Tiếng Tây Bắc Âu Cổ|Tây Scandinavia]]
|fam4=West Scandinavian
|fam5=Scandinavia Hải đảo
|script=[[Bảng chữ cái Latinh|Latin]] ([[chữ cái Iceland|biến thể Iceland]])<br/>
|ancestor=[[Tiếng Bắc Âu Cổ|Bắc Âu Cổ]]
|ancestor2=[[Tiếng Tây Bắc Âu Cổ|Tây Bắc Âu Cổ]]
|ancestor3=[[Tiếng Iceland Cổ|Iceland Cổ]]
|script=[[Bảng chữ cái Latinh|Latin]] ([[bảng chữ cái tiếng Iceland|biến thể tiếng Iceland]])<br/>
[[Hệ thống chữ nổi tiếng Iceland]]
|nation={{ISL|Iceland}}
|agency=[[ÁrniHọc Magnússonviên InstituteIceland forhọc IcelandicÁrni StudiesMagnússon]]
|iso1=is
|iso2t=isl
|iso2b=ice
|iso3=isl
|glotto=icel1247
|glottorefname=Icelandic
|lingua=52-AAA-aa
|notice=IPA
|map=Idioma islandés.PNG
|mapcaption=Vùng nói tiếng Iceland: {{Legend|#0082FF|vùng nơi tiếng Iceland là ngôn ngữ chính của số đông}} {{Legend|#8CC7FF|vùng nơi tiếng Iceland là ngôn ngữ thiểu số đáng kể}}
}}
'''Tiếng Iceland''' hay '''tiếng Băng Đảo''', là một ngôn ngữ Bắc Đức, ngôn ngữ của quốc gia [[Iceland]]. Ngôn ngữ có quan hệ gần nhất của nó là tiếng Faroe và vài phương ngữ Na Uy như phương ngữ Telemark và Sognamål.
 
'''Tiếng Iceland''' {{IPAc-en|audio=En-us-Icelandic.ogg|aɪ|s|ˈ|l|æ|n|d|ɪ|k}} ({{Audio|Is-Íslenska.oga|''íslenska''}}) là một [[Nhóm ngôn ngữ German|ngôn ngữ German]], ngôn ngữ chính thức của [[Iceland]]. Đây là một [[hệ ngôn ngữ Ấn-Âu|ngôn ngữ Ấn-Âu]], thuộc về nhánh [[Nhóm ngôn ngữ Bắc German|Bắc German]] của [[nhóm ngôn ngữ German]]. Về mặt lịch sử, nó từng là ngôn ngữ phân bố xa nhất về phía tây của hệ Ấn-Âu, trước thời kỳ [[Thực dân châu Âu tại châu Mỹ|thuộc địa hóa châu Mỹ]]. Trước đây, tiếng Iceland, [[tiếng Faroe|Faroe]], [[tiếng Norn|Norn]], và Tây [[tiếng Na Uy|Na Uy]] tạo nên nhóm ''Tây Bắc Âu''; còn tiếng [[tiếng Đan Mạch|Đan Mạch]], Đông Na Uy và [[tiếng Thụy Điển|Thụy Điển]] tạo nên nhóm ''Đông Bắc Âu''. Tiếng Na Uy [[Bokmål]] hiện đại được ảnh hưởng bởi cả hai nhóm, do đó các ngôn ngữ Bắc German hiện được chia thành nhóm Scandinavia đất liền và ''Bắc Âu Hải đảo'' (gồm có tiếng Iceland).
== So sánh ==
Trong khi hầu hết các ngôn ngữ Tây Âu đã giảm đáng kể mức độ biến tố, đặc biệt là về biên cách danh từ, tiếng Iceland giữ lại một ngữ pháp biến tố tương tự với nhóm tiếng Latinh (một thành viên của nhóm các ngôn ngữ Italic, chung gốc rễ với Ấn-Âu gốc của các ngôn ngữ gốc Đức) hoặc, gần hơn là tiếng Na Uy cổ và [[tiếng Anh cổ]]. Sự khác biệt chính giữa các hệ thống biến đổi của tiếng Iceland và tiếng Latinh nằm trong việc xử lý [[động từ]]. Danh từ, tính từ, đại từ và từ các lớp khác được xử lý theo một cách tương tự. Cụ thể là nó có thể được đề cập là tiếng Iceland sở hữu khá ít gián tiếp cách mà không có từ chi phối, giống như tiếng Latin (ví dụ, nhiều cách công cụ Latin khác nhau có một tặng cách tương ứng với tiếng Iceland).
 
Đa phần người nói tiếng Iceland—chừng 320.000—sống tại Iceland. Hơn 8.000 người bản ngữ tiếng Iceland sống ở Đan Mạch,<ref name=Denmark>[http://www.statbank.dk/statbank5a/default.asp?w=1280 Statbank Danish statistics]</ref> trong đó chừng 3.000 là học sinh/sinh viên.<ref name=Danishstudents>[http://www.iceland.org/dk/islenska/Islendingar-Danmorku/ Official Iceland website]</ref> Thứ tiếng này cũng được sử dụng bởi chừng 5.000 người tại Hoa Kỳ<ref name=USA>{{cite web | title = MLA Language Map Data Center: Icelandic | publisher = [[Modern Language Association]] | date = n.d. | url = http://www.mla.org/map_data_results&mode=lang_tops&SRVY_YEAR=2000&lang_id=617 | accessdate = 2010-04-17}} Based on [[United States Census, 2000|2000 US census data]].
== Người nói tiếng Iceland ==
</ref> và bởi hơn 1.400 người ở Canada.<ref name=Canada>[http://www12.statcan.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=0&GK=0&GRP=1&PID=105400&PRID=0&PTYPE=105277&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2013&THEME=95&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF= Canadian census 2011]</ref> Cộng đồng người nói tiếng Iceland lớn nhất nằm ngoài Iceland là ở [[Manitoba]], đáng chú ý là [[Gimli, Manitoba|Gimli]] ([[Gimlé|''Gimli'']] là một từ tiếng Bắc Âu Cổ, nghĩa là 'thiên đường').
Đại đa số người nói tiếng Iceland sống ở Iceland. Có khoảng 8.165 người nói tiếng Iceland sống ở [[Đan Mạch]],<ref name=Denmark>[http://www.statbank.dk/statbank5a/default.asp?w=1280 Statbank Danish statistics]</ref> trong số đó có khoảng 800 sinh viên <ref name="Denmark"/>.Ngôn ngữ này cũng được nói bởi 2.655 người tại Hoa Kỳ <ref name=USA>{{chú thích web | title = MLA Language Map Data Center: Icelandic | publisher = [[Modern Language Association]] | date = undated | url = http://www.mla.org/map_data_states&mode=lang_tops&lang_id=617 | accessdate = ngày 26 tháng 4 năm 2007}} Based on [[United States Census, 2000|2000 US census data]].
</ref> và 385 tại Canada <ref name=Canada>[http://www12.statcan.ca/english/census01/products/standard/themes/RetrieveProductTable.cfm?Temporal=2001&PID=55664&APATH=3&GID=431515&METH=1&PTYPE=55430&THEME=41&FOCUS=0&AID=0&PLACENAME=0&PROVINCE=0&SEARCH=0&GC=0&GK=0&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&FL=0&RL=0&FREE=0 Canadian census 2001]</ref> (chủ yếu ở [[Gimli, Manitoba]]). 97% dân số của Iceland xem tiếng Iceland tiếng mẹ đẻ của họ <ref name=Mothertongue>{{chú thích web | title = Icelandic: At Once Ancient And Modern | publisher = Icelandic Ministry of Education, Science and Culture | year = 2001 | url = http://www.iceland.is/media/Utgafa/Icelandic.pdf |format=PDF| accessdate = ngày 27 tháng 4 năm 2007}}</ref>, nhưng trong cộng đồng bên ngoài Iceland việc sử dụng ngôn ngữ sút giảm. Vẫn còn có cộng đồng sử dụng tiếng Iceland bên ngoài Iceland đại diện cho nhóm di cư gần đây ở hầu hết các trường hợp ngoại trừ Gimli, một nơi được người Iceland được định cư từ thập niên 1880 trở đi.
 
Dù 97% dân số Iceland xem tiếng Iceland là tiếng mẹ đẻ của họ,<ref name=Mothertongue>{{cite web | title = Icelandic: At Once Ancient And Modern | publisher = Icelandic Ministry of Education, Science and Culture | year = 2001 | url = http://www.iceland.is/media/Utgafa/Icelandic.pdf |format=PDF| accessdate = 2007-04-27}}</ref> lượng người nói đang suy giảm tại các cộng đồng ngoài Iceland, đặc biệt là Canada.
== Chính sách ngôn ngữ ==
Hiến pháp Iceland không đề cập đến các ngôn ngữ này như là ngôn ngữ chính thức của quốc gia này. Mặc dù Iceland là một thành viên của Hội đồng Nordic, Hội đồng chỉ sử dụng [[tiếng Đan Mạch]], [[tiếng Na Uy]] và [[tiếng Thụy Điển]] làm ngôn ngữ làm việc, mặc dù cơ quan này xuất bản tài liệu trong tiếng Iceland.<ref name=Norden>{{chú thích web | title = Norden | url = http://www.norden.org/ | accessdate = ngày 27 tháng 4 năm 2007}}</ref>. Theo Công ước Ngôn ngữ Bắc Âu, từ năm 1987, công dân của Iceland có cơ hội sử dụng tiếng Iceland khi làm việc với các cơ quan chính thức ở các nước Bắc Âu khác mà không chịu trách nhiệm đối với bất kỳ chi phí biên phiên dịch nào. Phạm vị Công ước này bao gồm cả các cuộc khám bệnh, trung tâm việc làm, cảnh sát và các văn phòng an sinh xã hội,,<ref name=Norden2>{{chú thích web | title = Nordic Language Convention | url = http://www.norden.org/avtal/sprak/sk/sprak_sprak.asp?lang=6 | accessdate = ngày 27 tháng 4 năm 2007}}</ref><ref name=Norden3>{{chú thích web | title = Nordic Language Convention | url = http://www.norden.org/webb/news/news.asp?id=6795&lang=6 | accessdate = ngày 27 tháng 4 năm 2007}}</ref> Tuy nhiên, Công ước không được phổ biến nên phần lớn người Iceland phải nói tiếng Anh thông thạo. Các quốc gia đã cam kết cung cấp dịch vụ bằng các ngôn ngữ khác nhau, nhưng người dân không có quyền tuyệt đối ngoại trừ các vấn đề tòa án và hình sự<ref name="Norden2"/><ref name="Norden3"/>.
 
Cơ[[Học quanviên Iceland học Árni Magnússon]] Institute for Icelandic Studies được nhà nước tài trợ có vai trò như mộtlà trung tâm bảo tồn cácnhững bản thảo tiếng Iceland thờithờ Trung cổ vàCổ, nghiên cứu ngôn ngữ vànày văncũng họcnhư củanền nó. Hội đồng ngôn ngữ Iceland, gồm các đại diện của các trường đạivăn học, các nghệ sĩ, nhà báo, giáo viên, và Bộ Văn hóa, Khoa học và Giáo dục, tư vấn cho chính quyền về chính sách ngôn ngữ. Hoạt động của Quỹ hỗ trợ ngôn ngữ Iceland hoạt động nhằm thúc đẩy các ngôn ngữ Icelandnó. Từ năm 1995, ngày 16 tháng 11 mỗi năm, ngày sinh nhật của [[nhà thơ]] [[thế kỷ 19]] [[JonasJónas Hallgrímsson]], được tổ chức nhưcũng là [[Ngày ngôn ngữtiếng Iceland]].<ref name=Mothertongue/><ref name=MenntamalarduneytiMenntamálaráduneyti>{{chú thíchcite web | title = Menntamálaráðuneyti | url = http://www.menntamalaraduneyti.is/malaflokkar/Menning/dit/ | accessdate = ngày 2007-04-27 tháng 4 năm 2007}}</ref>
== Âm vị ==
{{Main|Âm vị học tiếng Iceland}}
Tiếng Iceland có rất ít sự khác biệt ngữ âm theo vùng. Ngôn ngữ này có cả [[nguyên âm đơn]] và [[Nguyên âm đôi|đôi]], phụ âm có thể [[hữu thanh]] hay [[vô thanh]].
 
=== Phụ âm ===
{| class="wikitable" style="margin: 1em auto 1em auto; text-align: center;"
|+
! colspan="2" |
! colspan="2" | [[Âm môi|Môi]]
! colspan="2" | [[âm lưỡi trước|Lưỡi trước]]
! colspan="2" | [[Âm vòm|Vòm]]
! colspan="2" | [[Âm ngạc mềm|Vòm mềm]]
! [[Âm họng|Họng]]
|-
! colspan="2" | [[Âm mũi|Mũi]]
| style="border-right: 0;" | ({{IPA|m̥}}) || style="border-left: 0;" | {{IPA|m}}
| style="border-right: 0;" | ({{IPA|n̥}}) || style="border-left: 0;" | {{IPA|n}}
| style="border-right: 0;" | ({{IPA|ɲ̊}}) || style="border-left: 0;" | ({{IPA|ɲ}})
| style="border-right: 0;" | ({{IPA|ŋ̊}}) || style="border-left: 0;" | ({{IPA|ŋ}})
|
|-
! colspan="2" | [[âm tắc|Tắc]]
| style="border-right: 0;" | {{IPA|pʰ}} || style="border-left: 0;" | {{IPA|p}}
| style="border-right: 0;" | {{IPA|tʰ}} || style="border-left: 0;" | {{IPA|t̪|t}}
| style="border-right: 0;" | ({{IPA|cʰ}}) || style="border-left: 0;" | ({{IPA|c}})
| style="border-right: 0;" | {{IPA|kʰ}} || style="border-left: 0;" | {{IPA|k}}
|
|-
! rowspan="2" | [[Âm xát|Xát]]
! <small>[[xuýt]]</small>
| colspan="2" |
| style="border-right: 0;" | {{IPA|s̺|s}} || style="border-left: 0;" |
| colspan="2" |
| colspan="2" |
|
|-
! <small>không xuýt</small>
| style="border-right: 0;" | {{IPA|f}} || style="border-left: 0;" | {{IPA|v}}
| style="border-right: 0;" | {{IPA|θ̠|θ}} || style="border-left: 0;" | ({{IPA|ð̠|ð}})
| style="border-right: 0;" | ({{IPA|ç}}) || style="border-left: 0;" | {{IPA|j}}
| style="border-right: 0;" | ({{IPA|x}}) || style="border-left: 0;" | ({{IPA|ɣ}})
| {{IPA|h}}
|-
! colspan="2" | [[Âm cạnh lưỡi|Cạnh lưỡi]]
| colspan="2" |
| style="border-right: 0;"| ({{IPA|l̥}}) || style="border-left: 0;" | {{IPA|l}}
| colspan="2" |
| colspan="2" |
|
|-
! colspan="2" | [[Âm R|R]]
| colspan="2" |
| style="border-right: 0;" | ({{IPA|r̥}}) || style="border-left: 0;" | {{IPA|r}}
| colspan="2" |
| colspan="2" |
|
|}
 
=== Nguyên âm===
{|class="wikitable"
|+[[Nguyên âm đơn]]
! rowspan=2|
! colspan=2|[[Nguyên âm trước|Trước]]
! rowspan=2|[[Nguyên âm sau|Sau]]
|-
!<small>plain</small>
!<small>tròn</small>
|-
![[Nguyên âm đóng|Đóng]]
| align=center | {{IPA|i}}
|&nbsp;
| align=center | {{IPA|u}}
|-
![[Nguyên âm gần đóng|Gần đóng]]
| align=center | {{IPA|ɪ}} || align=center | {{IPA|ʏ}}
| &nbsp;
|-
![[Nguyên âm nửa mở|Nửa mở]]
| align=center | {{IPA|ɛ}} || align=center | {{IPA|œ}}
| align=center | {{IPA|ɔ}}
|-
![[Nguyêm âm mở|Mở]]
| colspan="3" style="text-align:center;"| {{IPA|a}}
|}
 
{|class="wikitable"
|+[[Nguyên âm đôi]]
!
! Trước
! Sau
|-
! Nửa
| align=center | {{IPA|ei}} • {{IPA|øi}}
| align=center | {{IPA|ou}}
|-
! Mở
| align=center | {{IPA|ai}}
| align=center | {{IPA|au}}
|}
 
== Tham khảo ==
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Tiếng_Iceland”