Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Tiếng Urdu”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 1:
{{Infobox Languagelanguage
| name ={{transl|ur|ISO| Tiếng Urdu}}
| nativename = {{lang|ur|{{Nastaliqnq|ur|اُردوُاُردُو}}}}
| pronunciation = {{IPA-hns|ˈʊrd̪u||hi-Urdu.ogg}}
|familycolor=Ấn-Âu
| region = [[Nam Á]], [[Trung Đông]]
|pronunciation={{IPA|[ˈʊrduː]}}
| ethnicity = [[Người Hindustan]], [[người Hồi giáo Deccan]] và [[người Muhajir]]
|image=[[Tập tin:URDUARAB.PNG|100px]]
| speakers = 65 triệu người bản ngữ ở Ấn Độ,<ref>ne2007</ref><br>16 triệu người bản ngữ ở Pakistan<ref>{{Cite web|url=http://www.pbs.gov.pk/content/population-mother-tongue|title=POPULATION BY MOTHER TONGUE {{!}} Pakistan Bureau of Statistics|website=www.pbs.gov.pk|language=en|access-date=2018-01-08|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170712131537/http://www.pbs.gov.pk/content/population-mother-tongue|archivedate=12 July 2017|df=dmy-all}}</ref>
|caption='''Urdu''' trong [[chữ Ba Tư-Ả Rập]] ([[Nastaʿlīq script|Nasta`liq]] style)
| date = 2007 & 2017
|states= [[Pakistan]], [[Ấn Độ]]. Ngoài ra còn ở một số quốc gia khác có dân nhập cư, [[Hoa Kỳ]], [[Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland|Anh quốc]], [[Đức]], [[Canada]], [[Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất|UAE]], [[Ả Rập Saudi]], [[Úc|Australia]], [[Fiji]], [[Afghanistan]] và [[Myanma]].
| familycolor = Indo-European
|region=[[Nam Á]]
| fam2 = [[Ngữ tộc Ấn-Iran|Ấn-Iran]]
|rank=19–21 (dân bản địa), gần với [[tiếng Ý]] và [[tiếng Thổ Nhĩ Kỳ]]
| fam3 = [[Ngữ chi Ấn-Arya|Ấn-Arya]]
|speakers=200 đến 1 tỷ người{{Dubious|date=March 2008}} (2007) tùy theo định nghĩa về tiếng Urdu
| fam4 = [[Nhóm ngôn ngữ Hindi|Khu Trung (Hindi)]]
|fam2=[[Ngữ tộc Indo-Iran]]
| fam5 = Tây
|fam3=[[Ngữ chi Indo-Arya|Indo-Arya]]
| fam6 = [[Tiếng Hindustan|Hindustan]]<ref name=ELL2>{{ELL2|Hindustani}}</ref>
|fam4=Danh sách [[Ngữ chi Indo-Arya|các ngôn ngữ Indo-Arya trung tâm]]
| fam7 = [[Phương ngữ Khariboli|Khariboli]]<ref name=ELL2/>
|fam5=[[các ngôn ngữ Hindi|Tây Hindi]]<ref name="Ethno">[http://www.ethnologue.com/show_lang_family.asp?code=urd Linguistic Lineage for Urdu - Ethnologue]</ref>
| script = {{plainlist|
|fam6=[[Khariboli]]
*[[Chữ Ả Rập]] (biến thể [[bảng chữ cái Urdu|tiếng Urdu]])
|script=[[bảng chữ cái Urdu]] ([[Nastaʿlīq script]])
*[[Hệ chữ nổi Urdu]]}}
|nation={{flagicon|Pakistan}} [[Pakistan]]<br /> {{IND}} <br />
| nation = {{flag|Pakistan}} (ngôn ngữ quốc gia và chính thức)<br/>{{flag|India}} (chính thức theo danh mục 8 của hiến pháp Ấn Độ và ở những bang/lãnh thổ sau)
|agency=[[National Language Authority]], (Pakistan); <br />[http://www.urducouncil.nic.in/ National Council for Promotion of Urdu language], (India)
|iso1=ur|iso2=urd|iso3=urd}}
<!--{{fixbunching|mid}}
{{IPA notice}}
{{fixbunching|end}}-->
'''Tiếng Urdu''' ({{lang-ur|{{Nastaliq|ur|اُردوُ}}}}, {{lang-hi|उर्दू}} ''Urdū'', {{IPA-hns|ˈʊrduː|IPA|hi-Urdu.ogg}}) là một [[các ngôn ngữ Ấn-Arya|ngôn ngữ Ấn-Arya]] [[các ngôn ngữ Trung Ấn-Arya#Vùng trung tâm.28Madhya or Hindi.29|Trung trung]] bộ<ref name="Ethno"/><ref name="Omniglot-Urdu">{{chú thích web|url = http://www.omniglot.com/writing/urdu.htm| title = Urdu (اُردو)|publisher = Omniglot|accessdate = ngày 20 tháng 5 năm 2008}}</ref> thuộc [[Ngữ chi Indo-Arya|nhánh Ấn-Iran]], thuộc hệ [[hệ ngôn ngữ Ấn-Âu|Ấn-Âu]]. Tiếng Urdu là tiếng Hindi được sử dụng bởi người Hồi giáo ở Ấn Độ và Pakistan.
 
Chính thức:
Đây là một trong hai [[ngôn ngữ chính thức]] (ngôn ngữ kia là [[tiếng Anh]]) của [[Pakistan]]. Đây cũng là một trong 22 ngôn ngữ thường lệ của [[Ấn Độ]] và ngôn ngữ chính thức của 5 bang Ấn Độ.
* [[Jammu và Kashmir]]
* [[Telangana]]
Đồng chính thức:
* [[Lãnh thổ Thủ đô Quốc gia Delhi]]
* [[Bihar]]
* [[Uttar Pradesh]]
* [[Jharkhand]]
* [[Tây Bengal]]
| minority = {{flag|Các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống nhất}}<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/print_ae.html|title=The World Fact Book|publisher=Central Intelligence Agency|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170716041601/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/print_ae.html|archivedate=16 July 2017|df=dmy-all}}</ref>
{{flag|Guyana}}<ref name="uwispace.sta.uwi.edu">{{cite web |url=http://uwispace.sta.uwi.edu/dspace/bitstream/handle/2139/41235/Caribbean%20Heritage%20Ferreira%202012.pdf?sequence=1 |title=Archived copy |accessdate=2016-12-07 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161220080555/http://uwispace.sta.uwi.edu/dspace/bitstream/handle/2139/41235/Caribbean%20Heritage%20Ferreira%202012.pdf?sequence=1 |archivedate=20 December 2016 |df=dmy-all }}</ref> <br> <small> (as [[Caribbean Hindustani#Guyanese HIndustani|Guyanese Hindustani]])</small><br> {{flag|Suriname}}<ref name="uwispace.sta.uwi.edu">{{cite web |url=http://uwispace.sta.uwi.edu/dspace/bitstream/handle/2139/41235/Caribbean%20Heritage%20Ferreira%202012.pdf?sequence=1 |title=Archived copy |accessdate=2016-12-07 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161220080555/http://uwispace.sta.uwi.edu/dspace/bitstream/handle/2139/41235/Caribbean%20Heritage%20Ferreira%202012.pdf?sequence=1 |archivedate=20 December 2016 |df=dmy-all }}</ref> <small>(as [[Caribbean Hindustani#Sarnami Hindoestani|Sarnami Hindoestani]]) </small> <br> {{flag|Trinidad and Tobago}}<ref name="uwispace.sta.uwi.edu">{{cite web |url=http://uwispace.sta.uwi.edu/dspace/bitstream/handle/2139/41235/Caribbean%20Heritage%20Ferreira%202012.pdf?sequence=1 |title=Archived copy |accessdate=2016-12-07 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161220080555/http://uwispace.sta.uwi.edu/dspace/bitstream/handle/2139/41235/Caribbean%20Heritage%20Ferreira%202012.pdf?sequence=1 |archivedate=20 December 2016 |df=dmy-all }}</ref> <br> <small> (as [[Caribbean Hindustani#Trinidadian Hindustani|Trinidadian Hindustani]]) </small>
| iso1 = ur
| iso2 = urd
| iso3 = urd
| lingua = 59-AAF-q
| image = Urdu example.svg
| imagesize = 120px
| imagecaption = ''Urdu'' in [[Nastaʿlīq script]]
| map = Urdu_official-language_areas.png
| mapcaption = {{legend|#ffc90e|Vùng nơi tiếng Urdu là ngôn ngữ chính thức hay đồng chính thức}}
{{legend|#fff200|Vùng nơi tiếng Urdu chỉ là ngôn ngữ thiểu số}}
| notice = IPA
| sign = {{plainlist|
*[[Indian Signing System]] (ISS)<ref>{{cite web|url=http://punarbhava.in/index.php?option=com_content&view=article&id=1056&Itemid=614|title=Short Term Programmes|author=Gaurav Takkar|work=punarbhava.in|accessdate=29 March 2015|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161115071424/http://punarbhava.in/index.php?option=com_content&view=article&id=1056&Itemid=614|archivedate=15 November 2016|df=dmy-all}}</ref>
*Signed Urdu<ref>"Indo-Pakistani Sign Language", ''Encyclopedia of Language and Linguistics''</ref>}}
| glotto = urdu1245
| glottorefname = Urdu
}}
 
'''Tiếng Urdu''' ({{lang|ur|{{Nastaliq|اُردُو}}}} <small>[[ALA-LC]]:</small> {{transl|ur|ALA-LC|''Urdū''}} {{IPA-hns|ˈʊrd̪uː||hi-Urdu.ogg}}, hay '''tiếng Urdu chuẩn hiện đại''') là [[ngữ tầng]] (register) [[ngôn ngữ chuẩn|chuẩn hóa]] và [[Ba Tư hóa]] của [[tiếng Hindustan]].<ref>{{cite web|url=http://isca-speech.org/archive_open/archive_papers/odyssey_2008/papers/od08_016.pdf|title=NIST 2007 Language Recognition Evaluation|work=Alvin F. Martin, Audrey N. Le|publisher=Speech Group, Information Access Division, Information Technology Laboratory National Institute of Standards and Technology, USA|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160701112050/http://isca-speech.org/archive_open/archive_papers/odyssey_2008/papers/od08_016.pdf|archivedate=1 July 2016|df=dmy-all}}</ref><ref>Rao, Chaitra, et al. "Orthographic characteristics speed Hindi word naming but slow Urdu naming: evidence from Hindi/Urdu biliterates." Reading and Writing 24.6 (2011): 679–695.</ref> Đây là [[ngôn ngữ chính thức]], [[ngôn ngữ quốc gia]] và đóng vai trò ''[[lingua franca]]'' của [[Pakistan]]. Tại Ấn Độ, nó là một trong 22 ngôn ngữ chính thức được nhắc đến trong [[Hiến pháp Ấn Độ|Hiến pháp]], và cũng có địa vị chính thức ở [[Jammu và Kashmir]], [[Telangana]], [[Uttar Pradesh]], [[Bihar]], [[Jharkhand]], cũng như lãnh thổ thủ đô [[Delhi]].
Từ vựng ngôn ngữ này đã phát triên từ [[tiếng Phạn]], [[tiếng Ba Tư]], [[tiếng Ả Rập]] và [[Nhóm ngôn ngữ Turk|tiếng Turkic]]. Trong thời hiện đại, từ vựng Urdu đã chịu ảnh hưởng đáng kế của [[tiếng Anh]]. Tiếng Urdu chủ yếu phát triển ở phía tây [[Uttar Pradesh]], [[Ấn Độ]], là trung tâm của các [[ngôn ngữ Hindustan]] ở [[tiểu lục địa Ấn Độ]], nhưng bắt đầu hình thành trong [[Vương quốc hồi giáo Delhi]] cũng như [[Đế quốc Mogul|Đế quốc Mughal]] (1526–1858) ở [[Nam Á]].
 
Trừ một loạt từ vựng chuyên biệt hóa, tiếng Urdu thông hiểu với [[tiếng Hindi chuẩn]], một ngữ tầng khác của tiếng Hindustan. "Dạng Urdu" của tiếng Hindustan nhận sự công nhận dưới [[Raj thuộc Anh|sự cai trị của người Anh]] khi họ thay những ngôn ngữ chính thức địa phương ở [[Bắc Ấn Độ|Bắc]] và [[Tây Bắc Ấn Độ]] bằng tiếng Anh và tiếng Hindustan viết bằng [[chữ Nastaʿlīq]].<ref>{{cite book|first1=Paul R.|last1=Brass|title=Language, religion and politics in North India|date=2005|publisher=IUniverse|location=Lincoln, NE|isbn=978-0-595-34394-2}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.global.ucsb.edu/punjab/14.1_Rahman.pdf |title=Archived copy |accessdate=2012-12-05 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120915130644/http://www.global.ucsb.edu/punjab/14.1_Rahman.pdf |archivedate=15 September 2012 |df=dmy-all }}</ref><ref>Mohanty, Panchanan. "British language policy in 19th century India and the Oriya language movement." Language Policy 1.1 (2002): 53–73.</ref> Những yếu tố tôn giáo, xã hội, và chính trị đang đẩy sự khác biệt giữa tiếng Urdu và Hindi ra xa nhau hơn.<ref name=":0">{{Cite journal|last=Ahmad|first=Rizwan|date=2008-07-01|title=Scripting a new identity: The battle for Devanagari in nineteenth century India|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0378216607001051|journal=Journal of Pragmatics|volume=40|issue=7|pages=1163–1183|doi=10.1016/j.pragma.2007.06.005}}</ref>
Tiếng Urdu là phương tiện giao tiếp giữa người dân các tỉnh và vùng khác nhau của Pakistan, giữa người Pakistan và Ấn Độ. Do sự tương đồng về lịch sử và một số lượng lớn dân tỵ nạn người Afghan ở Pakistan, tiếng Urdu được phần lớn dân Afghan nghe nói đọc hiểu.<ref name="National Council for Promotion of Urdu language 2">{{chú thích web|url = http://www.urducouncil.nic.in/pers_pp/index.htm| title = A Historical Perspective of Urdu|publisher = National Council for Promotion of Urdu language|accessdate = ngày 15 tháng 6 năm 2007}}</ref>
 
== Chú thích ==
Các quốc gia có số người nói tiếng Urdu đáng kể:
{{reflist|30em}}
{| class="wikitable sortable" border=0 cellpadding=1 cellspacing=1 width=55% style="text-align: center; border:1px solid black"
{{reflist|group=note}}
|- bgcolor=#99ccff
| '''Quốc gia'''
| '''Số người nói'''
| '''Năm'''
| '''% dân số'''
| '''Tham khảo'''
|- bgcolor=#F4F9FF
| [[Ấn Độ]] || 51.536.111 || 2001 || 5.1% ||
<ref name="Census of India- Languages">{{chú thích web|url = http://www.censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Language/Statement1.htm| title = Abstract of speakers’ strength of languages and mother tongues – 2001|publisher = [[Government of India]]|accessdate = ngày 10 tháng 5 năm 2008}}</ref>
|- bgcolor=#F4F9FF
| [[Pakistan]] || 10,800,000 || 1993 || 7% ||
<ref name="Ethnologue - Pakistan">{{chú thích web|url = http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=pk| title = Ethnologue Report for Pakistan|publisher = [[Ethnologue|SIL Ethnologue]]|accessdate = ngày 7 tháng 10 năm 2007}}</ref>,<ref>Only refers to Pakistanis with Urdu as '''first language''', i.e people who do not additionally speak the [[Provincial languages of Pakistan|State languages of Pakistan]] including [[Punjabi language|Punjabi]], [[Sindhi language|Sindhi]],[[Saraiki language|Saraiki]], [[Pashto language|Pashto]] và [[Balochi language|Balochi]] as mother tongues- See [[Muhajir (Pakistan)|Muhajir]]</ref>
|- bgcolor=#F4F9FF
| [[Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland|Anh quốc]] || 400,000+ || 2001 est. || ||
<ref>{{chú thích web | url = http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=GB | tiêu đề = United Kingdom | author = | ngày = | ngày truy cập = 3 tháng 10 năm 2015 | nơi xuất bản = Ethnologue | ngôn ngữ = }}</ref>
|- bgcolor=#F4F9FF
| [[Bangladesh]] || 50,000 || || 0.4% ||
<ref>[http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=Bangladesh Ethnologue Report for Bangladesh]</ref>
|- bgcolor=#F4F9FF
| [[Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất|United Arab Emirates]] || 600,000 || || 13% ||{{cần chú thích|date=January 2008}}
|- bgcolor=#F4F9FF
| [[Ả Rập Saudi]] || 382,000 || || 1.5% ||
<ref>[http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=SA Ethnologue Report for Saudi Arabia]</ref>
|- bgcolor=#F4F9FF
| [[Hoa Kỳ]] || 350,000 || || 0.1% ||{{cần chú thích|date=November 2009}}
|- bgcolor=#F4F9FF
| [[Afghanistan]] || 320,000 || || 0.8% ||{{cần chú thích|date=November 2009}}
|- bgcolor=#F4F9FF
| [[Canada]] || 156.,415 || 2006 || 0.5% ||
<ref>[http://www12.statcan.ca/english/census06/analysis/language/tables/table2.htm Canada:The most common non-official mother tongues, 1971, 2001 and 2006]</ref>
|- bgcolor=#F4F9FF
| [[Oman]] || 90.000 || || 2.8% ||{{cần chú thích|date=November 2009}}
|- bgcolor=#F4F9FF
| [[Bahrain]] || 80.000 || || 11.3% ||{{cần chú thích|date=January 2008}}
|- bgcolor=#F4F9FF
| [[Mauritius]] || 74.000 || || 5.6% ||{{cần chú thích|date=November 2009}}
|- bgcolor=#F4F9FF
| [[Qatar]] || 70.000 || || 8% ||{{cần chú thích|date=November 2009}}
|- bgcolor=#F4F9FF
| [[Đức]] || 50.000 || || ||{{cần chú thích|date=November 2009}}
|- bgcolor=#F4F9FF
| [[Cuba]] || 10.000 || || ||{{cần chú thích|date=November 2009}}
|- bgcolor=#F4F9FF
| [[Na Uy]] || 27.700 || 2006 || ||
<ref>[http://www.ssb.no/english/subjects/02/sa_innvand_en/arkiv/sa87/immigrant_population.pdf Statistics Norway]</ref>
|- bgcolor=#F4F9FF
| [[Pháp]] || 20.000 || || ||{{cần chú thích|date=November 2009}}
|- bgcolor=#F4F9FF
| [[Tây Ban Nha]] (Catalonia) || 18.000 || 2004 || ||
<ref>[http://www.pakistanlink.com/Letters/2004/July04/02/10.html Pakistan Link: Desi Salsa in Barcelona]</ref>
|- bgcolor=#F4F9FF
| [[Thụy Điển]] || 10.000 || 2001 || ||
<ref>[http://www.answers.com/topic/demographics-of-sweden Answers.com: Demographics of Sweden]</ref>
|- bgcolor=#99ccff
| '''[[Danh sách các ngôn ngữ theo số người nói bản địa|Tổng cộng toàn thế giới]]''' ||'''60.503.578|| || ||
<ref>[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=urd Ethnologue Report for Urdu]</ref>
|}
 
==Liên Tham khảokết ngoài==
{{tham khảoInterWiki|colwidthcode=30emur}}
{{Languages of India}}
{{Languages of Pakistan}}
 
{{Authority control}}
== Xem thêm ==
* [[Danh sách ngôn ngữ]]
* [[Danh sách các nước theo ngôn ngữ nói]]
 
== Liên kết ngoài ==
{{Sisterlinks|wikt=urdu|b=:en:Category:Urdu|s=:en:Urdu|commons=Category:Urdu|n=Urdu|v=Urdu}}
 
{{Commonscat|Urdu}}
{{DEFAULTSORT:Urdu}}
[[Thể loại:Tiếng Urdu| ]]
[[Thể loại:Ngữ chi Ấn-Arya]]
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Tiếng_Urdu”