Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Phan Huy Ích”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi |
Không có tóm lược sửa đổi |
||
Dòng 1:
[[Hình:phanhuyich.jpg|phải|thumb|Tranh vẽ Phan Huy Ích năm 1790]]
'''Phan Huy Ích''' ([[chữ Hán]]: 潘輝益<ref>[[s:Trang:Viet Nam Su Luoc.djvu/152|Việt Nam sử lược/Quyển II/Tự chủ thời đại/Chương XI]]</ref>; [[1751]] – [[1822]]),
==Thân thế và học vấn==
Hàng 10 ⟶ 11:
Năm [[1775]], ông cùng người anh vợ là [[Ngô Thì Nhậm]] dự [[thi Hội]] và cùng đỗ [[Tiến sĩ]]. Khoa này có 18 tiến sĩ, và Phan Huy Ích đỗ Hội nguyên Tiến sĩ, đứng đầu số đó. Trước đó, vào năm 1754, thân phụ ông cũng từng đỗ Hội nguyên Tiến sĩ như thế.
==Quan nghiệp với nhà Lê==
Năm 1776, ông tiếp tục thi đỗ kỳ thi Ứng chế và được triều đình bổ làm Hàn lâm thừa chỉ, rồi làm Đốc đồng tỉnh [[Thanh Hóa]], trông coi việc an ninh. Năm [[1777]], ông được lệnh mang [[ấn kiếm]], [[sắc phong]] tước Cung quận công của vua Lê ban cho [[Nguyễn Nhạc]], nhưng khi vào đến [[Phú Xuân]], tướng [[Phạm Ngô Cầu]] trấn giữ Phú Xuân cản giữ ông lại, sai [[Nguyễn Hữu Chỉnh]] đi vào [[Quảng Nam]] phong cho Nguyễn Nhạc. Sau đó, ông được thăng Hiến sát sứ [[Thanh Hóa]], trông coi việc xét xử và [[luật pháp]].
Cuối năm [[1787]], [[nhà Tây Sơn|quân Tây Sơn]] ra [[Đàng Ngoài|Bắc Hà]] lần thứ hai. [[Lê Chiêu Thống]] chạy sang [[Trung Quốc]] cầu cứu. Phan Huy Ích bỏ lên Sài Sơn ([[Sơn Tây]]), chấm dứt 14 năm làm quan với chính quyền vua Lê - chúa Trịnh.
==Công thần triều Tây Sơn==
[[Tháng 5]] năm [[1788]], [[Nguyễn Huệ]] ra Bắc, xuống chiếu cầu hiền. Phan Huy Ích cùng [[Ngô Thì Nhậm]], Đoàn Nguyên Tuấn, Nguyễn Thế Lịch (có tên khác là Nguyễn Gia Phan[http://www.google.com.vn/url?sa=t&source=web&cd=1&ved=0CBcQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.yhoccotruyen.htmedsoft.com%2Fdanhy%2Fhtmdocs%2FNguyenGiaPhan.htm&ei=nzyvTIOeOMircfO93cQN&usg=AFQjCNEOShfVwVIDp6kOYyIpw7gw8JWCgA]) ra hợp tác với Tây Sơn. Phan Huy Ích được phong làm Tả thị lang Bộ Hộ.
Hàng 20 ⟶ 23:
Năm [[1792]], về nước, được thăng Thị trung ngự sử ở tòa Nội các rồi Thượng thư bộ Lễ. Cũng trong năm này, vua Quang Trung mất. Ông cố gắng giúp đỡ vua trẻ [[Quang Toản]], nhưng không ngăn nổi đà suy vi của Tây Sơn.
==Công nghiệp cho hậu thế==
Mùa hạ năm [[1802]], quân [[Nguyễn Ánh]] ra Bắc. Ông bị bắt cùng với [[Ngô Thì Nhậm]], Nguyễn Thế Lịch, cả ba đều bị đánh đòn trước [[Văn Miếu-Quốc Tử Giám|Văn Miếu]]. Năm 1814 ông về quê làng [[Thu Hoạch]] dạy học và sau đó lại ra [[Sài Sơn]] an dưỡng. Theo các nhà nghiên cứu, trong thời gian này, ông hoàn chỉnh bản dịch [[Chinh phụ ngâm]] (tác giả Đặng Trần Côn), mà người diễn Nôm đầu tiên là [[Đoàn Thị Điểm]].
| |||