Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Vương quốc Sukhothai”

== Lịch sử ==

Cho đến đầu thế kỷ 13, người Thái dù đã định cư vững chắc ở miền Bắc Thái Lan ngày nay, song họ phải chịu sự chi phối của [[Đế quốc Khmer]] hùng mạnh. Tuy nhiên, Đế quốc Khmer đã bắt đầu suy yếu từ sau khi vua [[Jayavarman VII]] qua đời, khiến cho sức chi phối của người Khmer ở vùng đất người Thái định cư suy yếu đáng kể. Kết quả, năm [[1238]], Pho Khun Pha Muang là thủ lĩnh người Thái ở Lato (nay là Mueang Phetchabun, tỉnh Phetchabun, phía bắc Thái Lan) và Pho Khun Bang Klang Hao là thủ lĩnh người Thái ở Banyang (nay là Nakhonthai) đã cùng nhau đánh đuổi quân Khmer, tuyên bố độc lập, chiếm thành phố Sukhothai làm kinh đô của mình. Pho Khun Bang Klang Hao sau đó trở thành vị vua đầu tiên của Sukhothai, tự xưng là Pho Khun Si Indrathit (hay Intradit), lập niên triều đại đầu tiên của Sukhothai là Triều Phra Ruang. Sự kiện này về mặt truyền thống đã đánh dấu sự thành lập quốc gia Thái - Lào hiện nay, dù các vương quốc nổi tiếng của người Thái khác như [[Lan Na]], [[Phayao]], [[Chiang Saen]], [[Luangprabang (huyện)|Muang Sua]], [[Vương quốc Cảnh Hồng|Heokam]], [[Mong Mao]] cũng được lập vào khoảng cùng thời gian tranh thủ khoảng trống quyền lực ở khu vực do việc [[Đế quốc Mông Cổ]] xuôi dòng [[Mê Kông]] tấn công Đế quốc Khmer rồi rút về.

Sukhothai mở rộng bằng cách tạo các liên minh với các vương quốc Thái khác, dùng [[Phật giáo]] [[Thượng tọa bộ]] làm quốc giáo với sự giúp đỡ của các nhà sư [[Sri Lanka|Ceylon]]. Intradit truyền ngôi cho con trai là Pho Khun Ban Muang, và năm [[1278]] đến lượt em trai là Pho Khun [[Ramkhamhaeng]] kế vị. Dưới thời vua Ramkhamhaeng Đại Đế, Sukhothai trải qua một thời kỳ hoàng kim thịnh vượng. Ramkhamhaeng đã có công tạo ra [[bảng chữ cái Thái]] (được coi là có niên đại vào năm [[1283]], dựa trên chứng cứ là [[văn bia Ramkhamhaeng]] gây nhiều tranh cãi, văn bia này được cho là lưu giữ dạng cổ nhất của chữ viết Thái. Vào thời đỉnh cao của mình, ảnh hưởng của vương quốc này trải dài từ Martaban (nay thuộc [[Myanma]]) đến [[Luangprabang|Luang Prabang]] (nay thuộc [[Lào]]) và xuống tận [[bán đảo Mã Lai]] cho đến phía Nam tận [[Vương quốc Nakhon Si Thammarat|Nakhon Si Thammarat]], phạm vi ảnh hưởng của vương quốc này rộng hơn nhiều so với lãnh thổ [[Thái Lan]] ngày nay, dù mức độ kiểm soát thực tế không như tầm ảnh hưởng.

 

Sau khi Ramkhamhaeng băng hà, con trai ông là Loethai kế vị. Các vương quốc chư hầu lần lượt giành độc lập, đầu tiên là [[Uttaradit (tỉnh)|Uttaradit]] ở phía Bắc, và ngay sau đó là các vương quốc Lào [[Luangprabang|Luang Prabang]] và [[Viêng Chăn]]. Lan Na giành quyền kiểm soát [[Tak (tỉnh)|Tak]], một trong những thành thị đầu tiên dưới quyền kiểm soát của Sukhothai. Về phía Nam, thành [[Suphanburi]] giàu có cũng sớm ly khai khỏi triều Loethai. Do đó, vương quốc này đã nhanh chóng suy giảm về lại với tầm vóc của thời kỳ đầu. Trong khi đó, [[Vương quốc Ayutthaya|Ayutthaya]] trở nên hùng mạnh, và cuối cùng vào năm [[1378]], vua Thammaracha II của Sukhothai đã phải chịu thuần phục cường quốc mới này.

 

Silajaruek Sukhothai (Các bản chạm khắc đá của vương quốc Sukhothai) là hàng trăm viên đá có chạm khắc chữ ghi lại lịch sử của giai đoạn này. Trong số này, quan trọng nhất là Silajaruek Pokhun Ramkamhaeng (Bản khắc đá của vua Ramkamhaeng), Silajaruek Wat Srichum (một ghi chép về lịch sử của khu vực và của Srilanka), và Silajaruek Wat Pamamuang (một bản ghi chép tôn giáo - chính trị của vua Loethai).

 

Sukhothai trở thành chư hầu của quốc gia Ayutthaya giữa [[1365]] và [[1378]]. Năm 1412, Ayutthaya đã dựng lên một thái thú và vua Thammaracha IV được Ayutthaya đưa lên ngôi. Khoảng năm 1430, Thammaracha dời đô đến [[Phitsanulok (tỉnh)|Phitsanulok]]. Sau cái chết của ông năm [[1438]], vương quốc này bị hạ xuống chỉ còn là một tỉnh của Ayutthaya.

== Các vị vua của Sukhothai ==

{|width=100% class="wikitable"

|align="center"|1188

|align="center"|1238

|{{*}} Tước hiệu ''Pho Khun'' đầu tiên của Thái Lan<br>{{*}}Nhà cai trị đầu tiên của Sukhothai

|-

|align="center"|khoảng 1237

|align="center"|1270

|{{*}} Con trai Si Inthrathit

|-

|align="center"|khoảng 1237/1247

|align="center"|1279

|{{*}} Em trai Ban Mueang<br>{{*}} Nhà cai trị đầu tiên của Thái Lan được tôn danh hiệu ''Maharat'' (Đại đế)

|-

|align="center"|[[File:No picture Thai monarchs.svg|100px]]

|align="center"|''Phaya'' [[Loe Thai]]

|align="center"|1298

|{{*}} Con trai Ram Khamhaeng<br>{{*}} Tước hiệu ''Phaya'' đầu tiên của Thái Lan

|-

|align="center"|khoảng 1266

|align="center"|1323

|{{*}} Em họ Loe Thai

|-

|align="center"|khoảng 1300

|align="center"|1347

|{{*}} Em họ Ngua Nam Thum<br>{{*}} Tước hiệu ''Phra'' đầu tiên của Thái Lan

|-

|align="center"|?

|align="center"|1368

|{{*}} Con trai Li Thai

|-

|align="center"|?

|align="center"|1400

|{{*}} Con trai Luethai

|-

|align="center"|?

|align="center"|1419

|{{*}} Con trai Sailuethai

|-

 

==Phật giáo==

Các đền đài, tự viện Phật giáo của vương quốc này được xây dựng kiên cố bằng [[đá]] trong khi hoàng cung, dinh thự, nhà ở..được xây dựng bằng [[gỗ]] và không còn tồn tại. Những kiến trúc bằng đá của Sukhothai thể hiện nhiều phong cách kiến trúc từ các di chỉ Phật giáo thuộc nhiều nền văn hóa khác nhau bao gồm: kiến trúc trước đó của [[dân tộc Môn]] trong vùng, [[kiến trúc Khmer]] và các chi tiết kiến trúc từ di chỉ Phật giáo [[Sri Lanka]].