Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Hoa loa kèn vằn”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
Thẻ: Sửa đổi di động Sửa đổi từ trang di động Sửa đổi di động nâng cao
n clean up using AWB
Dòng 15:
|synonyms_ref = <ref name=wcsp>[https://wcsp.science.kew.org/namedetail.do?name_id=279922 ], World Checklist of Selected Plant Families, Kew Gardens</ref>
|}}
'''Hoa loa kèn vằn''' ([[danh pháp hai phần]]: ''Lilium lancifolium'') hay '''quyển đơn'''<ref>[http://www.botanyvn.com/cnt.asp?param=edir&v=Lilium%20lancifolium&list=species Trung tâm Dữ liệu Thực vật Việt Nam]</ref> là một loài [[thực vật có hoa]] trong họ [[Liliaceae]], còn có các tên gọi ''hổ bì bách hợp''（{{lang-en|tiger lily}}), ''bách hợp [[Nghi Hưng, Vô Tích|Nghi Hưng]]'', ''bách hợp [[Thái Hồ]]'', ''bách hợp [[Hồ Châu]]'', '' bách hợp [[Long Sơn, Tương Tây|Long Sơn]]'', ''đảo thuỳ liên'', ''dược bách hợp'', ''khổ bách hợp'', ''hoàng bách hợp''.
 
Nó có nguồn gốc từ Giang Tô, Chiết Giang, An Huy, Giang Tây, Hồ Nam, Hồ Bắc, Quảng Tây, Tứ Xuyên, Trùng Khánh, Thanh Hải, Tây Tạng, Cam Túc, Thiểm Tây, Sơn Tây, Hà Nam, Hà Bắc, Bắc Kinh, Sơn Đông, Cát Lâm, và Bán đảo Triều Tiên và Nhật Bản.<ref>{{Citechú thích web|title=卷丹''Lilium tigrinum''|url=http://www.iplant.cn/info/%E5%8D%B7%E4%B8%B9?t=z|accessdate =2020-01- ngày 17 tháng 1 năm 2020 |author=|date=|format=|work=iPlant.cn 植物智——中国植物物种信息系统|publisher=Phòng thí nghiệm hệ thống và thực vật học tiến hóa, Viện thực vật học, Viện khoa học Trung Quốc|language=}}</ref>
 
[[Thân hành]] của hoa là thực phẩm và dược liệu quan trọng, cùng tên với hoa lan châu bách hợp (兰州百合) và long nha bách hợp (龙牙百合).<ref>{{Citechú thích web|title=【药材辨识】百合，你买对了吗？|url=http://www.sohu.com/a/337250577_394947|accessdate =2020-01- ngày 17 tháng 1 năm 2020 |author=Trần Huy (陈辉), Trương Thu Hà (张秋霞)|date =2019-08- ngày 28 tháng 8 năm 2019 |format=|work=Sohu|publisher=Yangcheng Evening News |language=en}}</ref>
 
Loài này được Thunb. miêu tả khoa học đầu tiên năm 1794.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/kew-279922| tiêu đề=''Lilium lancifolium''|ngày truy cập = ngày 20 tháng 7 năm 2013 | tác giả 1=The Plant List | năm =2010}}</ref>
Dòng 29:
 
;Các tên tiếng La-tinh
Các nhà thực vật trong nhiều năm coi '' L. tigrinum '' (sau [[Ker Gawler]]<ref>[[John Bellenden Ker Gawler|Ker Gawler, J. G.]]; [[John Bellenden|Bellenden, John ]] (1809) "[https://www.biodiversitylibrary.org/page/473123#page/2/mode/1up ''Lilium tigrinum,'' Tiger-spotted Chinese lily]". ''Botanical Magazine'' '''31''': plate 1237ff.</ref>) tên khoa học chính xác cho đến khi xác định rằng tên cũ '' L. lancifolium '' (sau [[Thunberg]]<ref>Thunberg, Carl Peter (1794), [https://www.biodiversitylibrary.org/page/760193#page/369/mode/1up ''Việc giao thương của Hiệp hội Linnean tại London''] '''2''': 333 {{in lang|la}}</ref>) đề cập đến cùng một loài, và sau này trở thành tên được chấp nhận.<ref name=flora-of-northamerica-online/>{{efn|Theo Quy tắc danh pháp quốc tế cho tảo, nấm và thực vật, tên cũ được ưu tiên.}}
 
;Các tên gọi địa phương
Tên thường gọi của nó là '' 'tiger lily' ''. Mặc dù tên này không rõ ràng đối với một số loài, nhưng được áp dụng chính xác cho riêng loài này.<ref name=flora-of-northamerica-online/>
 
Tên thường gọi trong tiếng Nhật {{nihongo|''[[oni]]-yuri''|鬼百合|extra=lit. "quỷ bách hợp"}} nay hầu hết được sử dụng cho loài '' L. lancifolium ''.<ref name=WEP/>{{sfnp|Shimizu|1947|p=55}}<ref name=MAFF-forestry-agency-online/> Tên thay thế {{nihongo|''tengai-yuri''|天蓋百合|extra=lit. "thiên cái bách hợp"}},{{sfnp|Shimizu|1947|p=55}} được ghi chép sớm nhất từ năm 1900, với sự tham khảo từ giống hoa ra hoa kép {{nihongo|''yae-tengai''|八重天蓋|bát trọng thiên cái}},<ref name=inoue/><ref name=shin-shikunshi/> đã trở lại nhiều hơn trong các tác phẩm văn học gần đây.<ref name=makino1949/><ref name=izawa1980/>{{Refn|group="lower-alpha"|Một cuốn sách bằng tiếng Anh năm 1894 không chọn '' tengai '' mà thay vào đó là "ryori-yuri" như một tên gọi khác của '' L. tigrinum ''.<ref name=dai-nihon-nokai/> But {{nihongo|''ryōri-yuri''|料理百合|extra=lit. "liệu lí bách hợp"}} là tên của '' yamayuri '' ('' [[Lilium auratum | L. auratum]] '') theo một cuốn sách tham khảo khác.<ref name=nihon-ruigo-daijiten/>}}
 
Một loài cây tên ''on-yuri'' được ghi nhận trong văn học những năm 1900 là {{nihongo|''Kentan''|巻丹|extra=lit. "quyển đan"}},{{Refn|Đã tiết lộ rằng phần củ của giống Kentan này có vị đắng ('' Shin shikunshi ''),}}<ref name=shin-shikunshi/><ref name=nihon-ruigo-daijiten/> giống tên gọi trong tiếng Trung Quốc, {{linktext|卷|丹}} ''quyển đan''.<ref name=WEP/><ref name=flora-of-china-online/><ref name=WEP/>
 
==Mô tả chung==
[[FileTập tin:Lilium lancifolium bulbils2.jpg|thumb|Các mầm non ở kẽ lá cây Lilium lancifolium cho thấy rễ vào cuối mùa hè.]]
Giống như các loài thuộc họ bách hợp, những bông hoa mọc ra trên những thân cây thẳng đứng cao {{convert|80|-|200|cm}} và ra lá hình dao lưỡi chích (lanceolate) dài {{convert|6|-|10|cm}} và rộng {{convert|1|-|2|cm}}. ''Lilium lancifolium'' sinh ra các [[chồi con]] trên không, được gọi là mầm non ở kẻ lá, trong [[nách lá]].<ref name=ohwi/> Mầm non của kẽ lá không phổ biến ở một số loài '' Lilium '' và sinh các cây mới là bản sao của cây ban đầu.<ref name=flora-of-northamerica-online/>
 
Dòng 45:
 
==Các biến thể==
[[FileTập tin:Lilium lancifolium 'Flore Pleno' (Double Tiger Lily).jpg|thumb|''Lilium lancifolium'' 'Flore Pleno' (hoa kép)]]
 
Tên gọi của một số giống tại một số thời điểm là:
Dòng 63:
 
==Thu hoạch và công dụng==
Loài cây này mọc hoang và hái lấy củ làm thức ăn cho vật nuôi ở châu Á.<ref name=dai-nihon-nokai/> Giống cây trồng 'Splendens' đã giành được Giải thưởng Award of Garden Merit của Hiệp hội Làm vườn Hoàng gia.<ref>{{citechú thích web|title=RHS Plant Selector - ''Lilium lancifolium'' 'Splendens'|url=http://apps.rhs.org.uk/plantselector/plant?plantid=3386|accessdate=26 tháng 6 năm 2013}}</ref>
 
==Tính độc với mèo==
Một nghiên cứu về trường hợp điều trị thành công trên mèo ăn phải loài cây này đã được công bố năm 2007.<ref>Berg, Rebecca IM, Thierry Francey, and Gilad Segev (2007) "[https://www.academia.edu/download/53121064/j.1939-1676.2007.tb03032.x20170514-22472-1g04t1l.pdf Tiêu độc với tổn thương thận cấp tính ở mèo sau khi nhiễm độc hoa loa kèn vằn (Lilium lancifolium)]". ''Tạp chí về Nội khoa Thú y'' '''21'''(4), pp. 857–859.</ref>
 
==Các chú thích==
Dòng 73:
==Tham khảo==
'''Trích dẫn'''
{{Reflisttham khảo|30em|refs=
<ref name=aistova>{{citation|last=Aistova |first=Elena |authorlink=<!--Аистова, Елена Васильевна--> |title=Check-list of adventive flora of Amur region |script-title=ru:конспект адвентивной флоры амурской области |journal=Turczaninowia |volume=12 |number=1–2 |year=2009 |url=https://www.researchgate.net/publication/291831551_KONSPEKT_ADVENTIVNOJ_FLORY_AMURSKOJ_OBLASTI_CHECK-LIST_OF_ADVENTIVE_FLORA_OF_AMUR_REGION |page=21 <!--17–40-->}}</ref>
 
<ref name=czerepanov>Czerepanov, S.K. (1995). [https://books.google.com/books?id=52fdbx9XgC4C&pg=PA308 Vascular Plants of Russia and Adjacent States (The Former USSR): 1-516. Cambridge University Press.]</ref>
 
<ref name=kharkevich>[:ru:Харкевич, Сигизмунд Семёнович |Kharkevich, S.S.] (ed.) (1987). ''Plantae Vasculares Orientalis Extremi Sovietici'' 2: 1-448. Nauka, Leningrad.</ref>▼
<ref name=dai-nihon-nokai>{{cite book|author=Dai Nihon Nōkai |author-link=:ja:大日本農会 |title=Useful Plants of Japan Described and Illustrated |publisher=Agricultural Society of Japan<!--or Dai Nihon Nōkai --> |year=1895 |url=https://books.google.com/books?id=g9dBAAAAIAAJ&pg=PA27 |page=27}}</ref>▼
 
<ref name=lim>{{citechú bookthích sách|ref=harv|last=Lim |first=T. K. |authorlink=<!--T. K. Lim -->|title=Edible Medicinal and Non Medicinal Plants: Volume 8, Flowers |place= |publisher=Springer Science & Business |year=2014 |url=https://books.google.com/books?id=-nvGBAAAQBAJ&pg=PA215 |page=215 |isbn=978-9-401-78748-2}}</ref>▼
<ref name=flora-of-china-online>"[http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=240001433 44. Lilium tigrinum Ker Gawler, Bot. Mag. 31: t. 1237. 1809.]", ''Flora of China'' '''24''', p. 146. {{linktext|卷|丹}} ''juan dan''.</ref>
<ref name=flora-of-northamerica-online>"[http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=200027720 1. Lilium lancifolium Thunberg, Trans. Linn. Soc. London, Bot. 2: 333. 1794.]", ''Flora of North America'', '''26''', p. 178. Tiger lily, lis tigré.</ref>▼
 
<ref name=lee>Lee, W.T. (1996). Lineamenta Florae Koreae: 1-1688. Soul T'ukpyolsi: Ak'ademi Sojok.</ref>▼
<ref name=inoue>{{citation|ref=harv|last=Inoue |first=Ryūtarō |author-link=<!--井上竜太郎--> |title=Yuri kagami |script-title=ja:百合鑑 |publisher=Inoue Ryūtarō |year=1894 |url=https://dl.ndl.go.jp/info:ndljp/pid/832642/18 |pages=17–18 |lang=ja}}</ref>▼
 
▲<ref name=flora-of-northamerica-online>"[http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=200027720 1. Lilium lancifolium Thunberg, Trans. Linn. Soc. London, Bot. 2: 333. 1794.]", ''Flora of North America'', '''26''', p. 178. Tiger lily, lis tigré.</ref>
<ref name=izawa1980>{{citation|ref=harv|last=Izawa |first=Bonjin|author-link=:ja:伊沢凡人 |title=Genshoku-ban Nihon yakuyō shokubutsu jiten |script-title=ja:原色版日本薬用植物事典 |publisher=Seibundo Shinkosha <!--誠文堂新光社--> |year=1894 |url= |page=271 |lang=ja}}, "442 oni-yuri (tengai-yuri) (yae-tengai)",[https://ndlonline.ndl.go.jp/#!/detail/R300000001-I000001476392-00 Index] via [[National Diet Library|NDL]]</ref>
 
<ref name=WEP>{{chú thích sách|ref=harv|last=Wiersema |first=John H. |authorlink=<!--John H. Wiersema--> |last2=León |first2=Blanca |authorlink2=<!--Blanca León -->|title=World Economic Plants: A Standard Reference |place= |publisher=CRC Press |year=1999 |url=https://books.google.com/books?id=AIrNBQAAQBAJ&pg=PA405 |page=405 |isbn=978-0-849-32119-1}}</ref>
▲<ref name=kharkevich>[:ru:Харкевич, Сигизмунд Семёнович |Kharkevich, S.S.] (ed.) (1987). ''Plantae Vasculares Orientalis Extremi Sovietici'' 2: 1-448. Nauka, Leningrad.</ref>
 
<ref name=MAFF-forestry-agency-online>{{citechú thích web|author=((Tohoku Regional Forest Office, Forestry Agency, MAFF)) |authorlink=:ja:東北森林管理局 |title=Angiosperms |script-title=ja:被子植物 |website=Shinrin no ikimono tachi |trans-website=The forests' living things |url=https://www.rinya.maff.go.jp/tohoku/koho/tohoku/3_zukan/1_syokubutsu/3_hishi.html |date=2016 |access-dateaccessdate =2020-01- ngày 16 tháng 1 năm 2020 |postscript=:}} "{{lang|ja|鬼百合}}" [[kanji]] form is verified.</ref>▼
▲<ref name=lim>{{cite book|ref=harv|last=Lim |first=T. K. |authorlink=<!--T. K. Lim -->|title=Edible Medicinal and Non Medicinal Plants: Volume 8, Flowers |place= |publisher=Springer Science & Business |year=2014 |url=https://books.google.com/books?id=-nvGBAAAQBAJ&pg=PA215 |page=215 |isbn=978-9-401-78748-2}}</ref>
 
▲<ref name=inoue>{{citation|ref=harv|last=Inoue |first=Ryūtarō |author-link=<!--井上竜太郎--> |title=Yuri kagami |script-title=ja:百合鑑 |publisher=Inoue Ryūtarō |year=1894 |url=https://dl.ndl.go.jp/info:ndljp/pid/832642/18 |pages=17–18 |lang=ja}}</ref>
▲<ref name=MAFF-forestry-agency-online>{{cite web|author=((Tohoku Regional Forest Office, Forestry Agency, MAFF)) |authorlink=:ja:東北森林管理局 |title=Angiosperms |script-title=ja:被子植物 |website=Shinrin no ikimono tachi |trans-website=The forests' living things |url=https://www.rinya.maff.go.jp/tohoku/koho/tohoku/3_zukan/1_syokubutsu/3_hishi.html |date=2016 |access-date=2020-01-16 |postscript=:}} "{{lang|ja|鬼百合}}" [[kanji]] form is verified.</ref>
 
<ref name=shin-shikunshi>{{harvp|Shin shikunshi|1901}}, [https://dl.ndl.go.jp/info:ndljp/pid/840167/49 pp. 85–86]</ref>▼
 
<ref name=makino1949>{{citation|last=Makino |first=Tomitaro |authorlink=Tomitaro Makino<!--牧野富太郎-->|title=Shokubutsu chisiki |script-title=ja:植物知識 |publisher=Aozora Bunko |year=2007 |url=https://www.aozora.gr.jp/cards/001266/files/46821_29301.html}}, electronic edition based on book publ. Kodansha, 1981, 1993, originally published as ''Shiki no hana to kajitsu'' 四季の花と果実, [[Ministry of Communications (Japan)]], 1949</ref>
 
<ref name=nihon-ruigo-daijitenizawa1980>{{citation|ref=harv|last=ShidaIzawa |first=Gishu Bonjin|authorlink=:ja:志田義秀 |last2=Saeki |first2=Tsunemaro|authorlink2=<!author--佐伯常麿 サエキ, ツネマロ-->|last3=Haga |first3=Yaichi |authorlink3link=:ja:芳賀矢一伊沢凡人 |title=Yuri |scriptGenshoku-title=ja:ゆり【百合】ban |work=Nihon ruigoyakuyō daijitenshokubutsu jiten |script-worktitle=ja:原色版日本類語大辞薬用植物事典 |publisher=KodanshaSeibundo Shinkosha <!--講談誠文堂新光社 --> |year=19091894 |url= |page=271 |lang=ja}}, "442 oni-yuri (tengai-yuri) (yae-tengai)",[https://booksndlonline.ndl.googlego.comjp/books?id=TIlEAQAAMAAJ&pg=RA5#!/detail/R300000001-PA66I000001476392-00 Index] via [[National Diet Library|page=1664}}NDL]]</ref>
 
▲<ref name=dai-nihon-nokai>{{citechú bookthích sách|author=Dai Nihon Nōkai |author-link=:ja:大日本農会 |title=Useful Plants of Japan Described and Illustrated |publisher=Agricultural Society of Japan<!--or Dai Nihon Nōkai --> |year=1895 |url=https://books.google.com/books?id=g9dBAAAAIAAJ&pg=PA27 |page=27}}</ref>
▲<ref name=lee>Lee, W.T. (1996). Lineamenta Florae Koreae: 1-1688. Soul T'ukpyolsi: Ak'ademi Sojok.</ref>
 
<ref name=ohwinihon-ruigo-daijiten>{{citation|last=OhwiShida |first=JisaburoGishu |authorlink=Jisaburo Ohwi:ja:志田義秀 |editor-lastlast2=MeyerSaeki |editor-firstfirst2=Frederick G. Tsunemaro|editor-linkauthorlink2=<!--Frederick佐伯常麿 Gustavサエキ, Meyerツネマロ--> |editor-last2last3=WalkerHaga |editor-first2first3=Egbert H.Yaichi |editor-link2authorlink3=<!--Egbert Hamilton Walker-->:ja:芳賀矢一 |title=Flora of JapanYuri |placescript-title=Washington, D.C.ja:ゆり【百合】 |publisherwork=SmithsonianNihon Institutionruigo |year=1965daijiten |urlscript-work=httpsja://library.si.edu/digital-library/book/floraofjapaninen00oiji日本類語大辞典 |pagepublisher=297Kodansha<!--1-1067講談社 --> |archive-year=1909 |url=https://archivebooks.orggoogle.com/details/floraofjapaninen00oiji/page/296books?id=TIlEAQAAMAAJ&pg=RA5-PA66 |archivedatepage=2010-04-231664}}</ref>
 
▲<ref name=shin-shikunshi>{{harvp|Shin shikunshi|1901}}, [https://dl.ndl.go.jp/info:ndljp/pid/840167/49 pp. 85–86]</ref>
 
<ref name=WEPohwi>{{citecitation|last=Ohwi|first=Jisaburo book|refauthorlink=harvJisaburo Ohwi |editor-last=WiersemaMeyer |editor-first=JohnFrederick HG. |authorlinkeditor-link=<!--JohnFrederick H.Gustav WiersemaMeyer--> |editor-last2=LeónWalker |editor-first2=BlancaEgbert H. |authorlink2editor-link2=<!--BlancaEgbert LeónHamilton Walker--> |title=World Economic Plants: AFlora Standardof ReferenceJapan |place=Washington, D.C. |publisher=CRCSmithsonian PressInstitution |year=19991965 |url=https://bookslibrary.googlesi.comedu/books?id=AIrNBQAAQBAJ&pg=PA405digital-library/book/floraofjapaninen00oiji |page=405 |isbn=978297<!-0-8491-321191067-1-> |archive-url=https://archive.org/details/floraofjapaninen00oiji/page/296 |archivedate = ngày 23 tháng 4 năm 2010}}</ref>
}}
 
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Hoa_loa_kèn_vằn”