Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Çatalhöyük”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi Thẻ: Sửa đổi di động Sửa đổi từ trang di động |
n clean up, CS1 errors fixes using AWB |
||
Dòng 48:
| designation1_free1value = [[Thổ Nhĩ Kỳ]]
| designation1_free2name = Vùng
| designation1_free2value = [[Danh sách di sản thế giới tại châu Âu|Châu Âu
}}
'''Çatalhöyük''' ({{IPA-tr|tʃaˈtaɫhœjyc}}; cũng được gọi là ''Çatal Höyük'' và ''Çatal Hüyük''; từ [[tiếng Thổ Nhĩ Kỳ]] ''çatal'' "fork" + ''höyük'' "[[nấm mồ|tumulus]]") là một địa điểm [[thời đại đồ đá mới]] rất lớn và [[thành phố nguyên thủy]] định cư ở miền nam [[Anatolia]], đã tồn tại từ khoảng năm 7100 đến 5700 TCN và phát triển mạnh vào khoảng năm 7000 TCN.<ref name=Langer>{{
Çatalhöyük nhìn ra [[đồng bằng Konya]], phía đông nam của thành phố [[Konya]] (Iconium cổ đại), [[Thổ Nhĩ Kỳ]], cách núi lửa hình nón [[Núi Hasan|Hasan]] 140 km (87 mi). Khu định cư phía đông là một gò đất tăng lên khoảng 20 mét (66 ft) so với đồng bằng tại thời điểm chiếm đóng vào đầu thời đại đồ đá mới. Ngoài ra còn có một khu định cư nhỏ hơn ở phía tây và một khu định cư [[Đế quốc Đông La Mã|Đông La Mã]] cách đó vài trăm mét về phía đông. Các gò định cư thời tiền sử đã bị bỏ hoang trước [[thời đại đồ đồng]]. Một con kênh của [[sông Çarşamba]] từng chảy giữa hai gò đất và khu định cư được xây dựng trên [[bồi tích|trầm tích phù sa]] thuận lợi cho nông nghiệp sớm.
==Khảo cổ học==
Địa điểm này được [[James Mellaart]] khai quật lần đầu tiên vào năm 1958. Sau đó, ông đã lãnh đạo một nhóm tiếp tục khai quật ở đó trong bốn năm từ 1961 đến năm 1965.<ref>J. Mellaart, Excavations at Çatal Hüyük, first preliminary report: 1961. Anatolian Studies, vol. 12, pp. 41–65, 1962</ref><ref>J. Mellaart, Excavations at Çatal Hüyük, second preliminary report: 1962. Anatolian Studies, vol. 13, pp. 43–103, 1963</ref><ref>J. Mellaart, Excavations at Çatal Hüyük, third preliminary report: 1963. Anatolian Studies, vol. 14, pp. 39–119, 1964</ref><ref>J. Mellaart, Excavations at Çatal Hüyük, fourth preliminary report: at 1965. Anatolian Studies, vol. 16, pp. 15–191, 1966</ref> Những cuộc khai quật này đã tiết lộ khu vực này của Anatolia là một trung tâm văn hóa tiên tiến trong thời đại đồ đá mới.<ref name=gard>{{
Mellaart đã bị cấm ra khỏi Thổ Nhĩ Kỳ vì liên quan đến [[thương vụ Dorak]], theo đó ông đã xuất bản các bản vẽ về các cổ vật được cho là quan trọng của thời đại đồ đá mới sau đó bị mất tích.<ref>Kenneth Pearson and Patricia Connor, The Dorak affair, New York, Atheneum, 1968</ref> Sau vụ bê bối này, Çatalhöyük ngừng hoạt động cho đến năm 1993 khi các cuộc điều tra bắt đầu dưới sự lãnh đạo của nhà khảo cổ học [[Ian Hodder]], sau đó được tiến hành tại [[đại học Cambridge]].<ref>I. Hodder, Çatalhöyük, Anatolian Archaeology, vol. 4, pp. 8–10, 1998</ref><ref>I. Hodder, Getting to the Bottom of Thing: Çatalhöyük 1999, Anatolian Archaeology, vol. 5, pp. 4–7, 1999</ref><ref>I. Hodder, Çatalhöyük, Anatolian Archaeology, vol. 8, pp. 5–7, 2002</ref><ref>I. Hodder, A New Phase of Excavation at Çatalhöyük, Anatolian Archaeology, vol. 9, pp. 9–11, 2003</ref><ref>[http://www.catalhoyuk.com/sites/default/files/media/pdf/Archive_Report_2008.pdf] Çatalhöyük: Excavations of a Neolithic Anatolian Höyük - Çatalhöyük Archive Report 2008</ref> Đó là một trong những dự án khai quật đầy tham vọng nhất hiện đang được tiến hành theo nhà khảo cổ học [[Colin Renfrew]], một trong những người tham gia. Ngoài việc sử dụng rộng rãi khoa học khảo cổ, diễn giải tâm lý và nghệ thuật về tính biểu tượng của các bức tranh tường đã được sử dụng.
==Văn hóa==
[[
[[
[[
Çatalhöyük bao gồm hoàn toàn các tòa nhà gia đình, không có một tòa nhà công cộng nào rõ ràng. Trong khi một số phòng lớn hơn có tranh tường trang trí công phu, mục đích của một số phòng vẫn chưa được biết rõ.<ref name=gard/> Dân số của gò đất phía đông được ước tính tối đa là 10.000 người, nhưng dân số có thể thay đổi trong các khoảng thời gian lịch sử, trung bình từ 5.000 đến 7.000 người là hợp lý. Địa điểm này được thiết lập khi một số lượng lớn các tòa nhà xây dựng tập trung lại nhau. Các hộ gia đình đã tìm đến hàng xóm của họ để được giúp đỡ, buôn bán, trao đổi và có thể kết hôn cho con cái của họ.<ref name=Maynes>{{
Tất cả các phòng được giữ sạch sẽ cẩn thận. Các nhà khảo cổ đã xác định là có rất ít rác thải trong các tòa nhà, tìm thấy những đống phân bên ngoài đống đổ nát, với nước thải và rác thải thực phẩm, cũng như một lượng tro đáng kể từ việc đốt củi, cỏ tranh và phân động vật.<ref>{{cite journal|authorlink1=Lisa-Marie Shillito |last1=Shillito |first1=Lisa-Marie |last2=Matthews |first2=Wendy |last3=Almond |first3=Matthew |last4=Bull |first4=Ian D. |title=The microstratigraphy of middens: capturing daily routine in rubbish at Neolithic Çatalhöyük, Turkey |journal=Antiquity |date=2011 |volume=85 |issue=329 |pages=1024–1038 |doi=10.1017/S0003598X00068460 }}</ref> Trong thời tiết tốt, nhiều hoạt động hàng ngày cũng có thể đã diễn ra trên mái nhà, có thể đã hình thành một quảng trường tại đây. Trong thời kỳ sau, các khu vực công cộng lớn dường như đã được xây dựng trên các mái nhà này. Theo thời gian, các ngôi nhà đã được làm mới bằng cách phá hủy một phần và xây dựng lại trên nền tảng của đống đổ nát, đó là cách mà gò đất được xây dựng dần dần. Có đến 18 cấp độ định cư đã được phát hiện.<ref>{{
Là một phần của cuộc sống nghi lễ, những người dân Çatalhöyük chôn cất người chết ngay trong làng.<ref name=Maynes/> Hài cốt người đã được tìm thấy trong các hố bên dưới sàn nhà và đặc biệt, bên dưới lò sưởi, các bục tôn cao trong phòng chính và dưới giường ngủ. Thi hài người chết uốn cong chặt chẽ và được đặt trong một chiếc [[giỏ]] hoặc tạo ra thương tích và bọc trong chiếu đan bằng lau sậy. Xương ở một số ngôi mộ cho thấy các thi thể có thể đã được phơi ra ngoài trời trong một thời gian trước khi thu thập và chôn cất. Trong một số trường hợp, các ngôi mộ đã bị xáo trộn và đầu bị lấy ra khỏi bộ xương. Những cái đầu này có thể đã được sử dụng trong các nghi lễ, như một số chúng được tìm thấy trong các khu vực khác của cộng đồng. Trong ngôi mộ của một người phụ nữ, những chiếc vòng xe sợi đã được phục hồi và trong ngôi mộ của một người đàn ông là rìu đá. Một số hộp sọ được trát vữa bên ngoài và sơn với màu đất son để tái tạo khuôn mặt, một phong tục đặc trưng nhiều địa điểm thời đại đồ đá mới ở [[Syria]] và [[Jericho]] hơn là tại các địa điểm tương tự ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Các bức tranh tường sống động và [[tượng nhỏ]] tìm thấy khắp khu định cư trên các bức tường bên trong và bên ngoài. Bức tượng đất sét hình ảnh phụ nữ đặc biệt đáng chú ý kà [[Người phụ nữ ngồi của Çatalhöyük]].<ref>{{
|url= http://dbcfaa79b34c8f5dfffa-7d3a62c63519b1618047ef2108473a39.r81.cf2.rackcdn.com/wp-content/uploads/volcano-260x154.jpg
|title= Çatalhöyük mural
|author= Noah Wiener <!--Staff writer(s); no by-line.--> |authorlink=
|date=
|website= Bible History Daily
|publisher= Biblical Archaeology Society
|archiveurl= http://www.biblicalarchaeology.org/daily/news/catalhoyuk-mural-the-earliest-representation-of-a-volcanic-eruption/
|archivedate=
|quote= This Çatalhöyük mural is thought to represent a nearby volcanic eruption. New scientific evidence confirms a contemporaneous eruption at nearby Hasan Dağ.
}}</ref> thường được gọi là [[lịch sử Bản đồ|bản đồ lâu đời nhất thế giới]]<ref>[http://cartographic-images.net/Cartographic_Images/100_Town_Plan_from_Catal_Hyuk.html Cartographic Images] (accessed
==Tham khảo==
{{tham khảo}}
|