Khác biệt giữa bản sửa đổi của “România”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Tập tin Palace_of_the_Parliament_Bucharest.jpg đã bị bỏ ra khỏi bài viết vì nó đã bị xóa ở Commons bởi Jameslwoodward vì lý do: per [[:c:Commons:Deletion requests/File:Palace of the Parliament Bucharest.jpg|] |
Đã cứu 3 nguồn và đánh dấu 0 nguồn là hỏng.) #IABot (v2.0.8 |
||
Dòng 292:
[[Tiếng România]] là ngôn ngữ chính thức của nước này, đây là một ngôn ngữ Rôman thuộc [[nhóm ngôn ngữ gốc Ý]] của [[ngữ hệ Ấn-Âu]], có nhiều điểm tương đồng với [[tiếng Pháp]], [[tiếng Ý]], [[tiếng Tây Ban Nha]] và [[tiếng Bồ Đào Nha]]<ref name="Stoica1">{{chú thích sách|last=Stoica|first=Vasile|title=The Roumanian Question: The Roumanians and their Lands|year=1919|publisher=Pittsburgh Printing Company|location=Pittsburgh|page=50|url=http://www.wdl.org/en/item/7314/view/1/50/}}</ref>, trong đó thứ tiếng này gần với tiếng Ý nhất<ref name="Stoica1" />. Bảng chữ cái România gồm 26 chữ cái giống bảng chữ cái La tinh chuẩn và thêm năm chữ cái bổ sung (cụ thể là 'ă', 'â', 'î', 'ț' và 'ș'), tổng cộng là 31.
Tiếng România được nói như là ngôn ngữ mẹ đẻ của 85% dân số, trong khi [[tiếng Hungary]] và [[Vlax Romani]] (một nhánh ngôn ngữ của tiếng România) được nói bởi những người bản xứ, chiếm 6,2% và 1,2% dân số. Có 25.000 người nói [[tiếng Đức]] và 32.000 người nói [[tiếng Thổ Nhĩ Kỳ]] sống ở România, cũng như gần 50.000 người nói [[tiếng Ukraina]]<ref name="census_2011_lang">{{Chú thích web|url=http://www.recensamantromania.ro/wp-content/uploads/2013/07/sR_TAB_9.xls|định dạng=xls|tiêu đề=2011 census results by native language|nhà xuất bản=www.recensamantromania.ro, website of the Romanian Institute of Statistics|ngày truy cập=2015-05-05}}</ref>, tập trung ở một số khu vực nhỏ gần biên giới, nơi họ chiếm đa số<ref name="infomm.ro_2015-05-05">{{Citation | url=http://infomm.ro/ro/detalii/in-maramures-aproape-31-000-ucraineni-petrec-sarbatorile-de-iarna| title=IARNA UCRAINEANĂ - Află care sunt localitățile din Maramureș în care se prăznuiesc sărbătorile de iarnă după rit vechi|trans-title=Ukrainian winter: find out in which communes of Maramureș are the Winter holidays celebrated by the old calendar| newspaper=Infomm.ro| date= | accessdate=5. maj 2015}}</ref>. Hiến pháp hội đồng địa phương quy định phải đảm bảo quyền lợi về ngôn ngữ của tất cả các dân tộc thiểu số, và trong cộng đồng nơi dân tộc thiểu số chiếm hơn 20% dân số nên các ngôn ngữ thiểu số có thể được sử dụng trong mục đích hành chính, hệ thống tư pháp và giáo dục. Người nước ngoài và người không quốc tịch sống ở Romania có quyền tiếp cận công lý và giáo dục bằng ngôn ngữ của họ<ref>{{Chú thích web|url=http://www.cdep.ro/pls/dic/site.page?den=act2_1&par1=1 |tiêu đề=Constitutia României |nhà xuất bản=Cdep.ro |ngày truy cập=29. august 2011}}</ref>. [[Tiếng Anh]] và [[tiếng Pháp]] là hai ngoại ngữ chính được giảng dạy tại các trường học<ref>{{Chú thích web|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/3-26092013-AP/EN/3-26092013-AP-EN.PDF|tiêu đề=Two-thirds of working age adults in the EU28 in 2011 state they know a foreign language|ngày=26. september 2013|ngày truy cập=21. august 2014|nhà xuất bản=Eurostat}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=http://www.francophonie.org/Roumanie.html|tiêu đề=Roumanie - Organisation internationale de la Francophonie|work=francophonie.org|ngày truy cập=2018-03-25|archive-date=2017-03-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20170314190615/http://www.francophonie.org/Roumanie.html}}</ref>. Năm 2010, [[Cộng đồng Pháp ngữ]] xác định 4.756.100 người nói tiếng Pháp, chiếm 17% dân số. Khoảng 31% dân số nước này nói tiếng Anh<ref>{{Chú thích web|url=http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_386_en.pdf|tiêu đề=EUROPEANS AND THEIR LANGUAGES, REPORT|ngày=2012|ngày truy cập=21. august 2014|nhà xuất bản=Eurostat}}</ref>.
România là một nhà nước thế tục và không có tôn giáo nào được công nhận [[quốc giáo]]. Tuy nhiên, đại đa số công dân của nước này tự nhận mình là [[Kitô hữu]]. 86,7% dân số của đất nước được xác định là [[Chính Thống giáo]] theo điều tra dân số năm 2002, phần lớn trong số đó thuộc về Giáo hội Chính thống România. Các giáo phái [[Kitô giáo]] khác là [[Tin Lành]] (5,2%), [[Công giáo Rôma]] (4,7%) và Giáo hội Công giáo nghi lễ Hy Lạp (0,9%).<ref>{{Chú thích web |url=http://www.recensamant.ro/pagini/rezultate.html |ngày truy cập=2013-06-19 |tựa đề=Bản sao đã lưu trữ |archive-date=2009-07-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090706084835/http://www.recensamant.ro/pagini/rezultate.html }}</ref> Đây cũng là hai tổ chức tôn giáo phải chịu đựng sự đàn áp nặng nề nhất dưới chế độ Cộng sản. Giáo hội Công giáo nghi lễ Hy Lạp vẫn bị cấm bởi chính quyền cộng sản vào năm 1948,<ref>Harper-Collins Encyclopedia of Catholicism, 1132; Niessen, "The Greek Catholic Church and the Romanian Nation," 59–60</ref> sau đó, dưới chế độ Ceauşescu, một số nhà thờ ở [[Transilvania]] đã bị phá hủy. Tin Lành và Công giáo cũng tập trung ở Transilvania.
România cũng có một cộng đồng [[Hồi giáo]] tập trung ở [[Dobruja]], chủ yếu là [[người Thổ Nhĩ Kỳ]] và [[Tatar]] với dân số 67.500 người.<ref>(Report). Recensamant.ro. Truy cập 2008-01-01</ref> Theo kết quả điều tra dân số năm 2002, có 66.846 công dân România theo đức tin Unitarian (0,3% tổng dân số). Trong tổng số các dân tộc thiểu số nói [[tiếng Hungary]] ở România, giáo phái Unitarians đại diện cho 4,55% dân số, là nhóm giáo phái Kitô lớn thứ ba sau Giáo hội Cải cách ở România (47,10%) và Công giáo (41,20%). Từ năm 1700, Giáo hội Unitarian đã có 125 [[giáo xứ]], trong năm 2006, có 110 mục sư Unitarian và 141 nơi thờ tự ở România.
Dòng 329:
Giáo dục đại học phù hợp với khu vực giáo dục đại học châu Âu. Kết quả của nghiên cứu đánh giá [[Programme for International Student Assessment|PISA]] tại các trường trong năm 2012 đã đưa România lên hạng 45 trong số 65 nước tham gia<ref>{{cite report|url=http://www.hotnews.ro/stiri-esential-16124454-publicat-rezultatele-testelor-pisa-2012-romania-ocupa-locul-45-matematica.htm|title=Rezultate PISA 2012: Aproape 40% dintre elevii romani au dificultati sa citeasca si sa inteleaga un text si pot rezolva doar exercitii de baza la Matematica|publisher=[[Hotnews.ro]]|date=ngày 3 tháng 12 năm 2013|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150409170909/http://www.hotnews.ro/stiri-esential-16124454-publicat-rezultatele-testelor-pisa-2012-romania-ocupa-locul-45-matematica.htm|archivedate=ngày 9 tháng 4 năm 2015|df=-all}}</ref> và năm 2016 chính phủ România đã công bố số liệu thống kê cho thấy 42% trẻ 15 tuổi không biết đọc<ref>{{Chú thích web|url=http://www.nineoclock.ro/over-40pct-of-romanias-children-struggling-with-functional-literacy/|tiêu đề=Over 40pct of Romania’s children struggling with functional literacy {{!}} Nine O`Clock|website=www.nineoclock.ro-US|accessdate =ngày 21 tháng 5 năm 2017|url hỏng=no|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20171010095254/http://www.nineoclock.ro/over-40pct-of-romanias-children-struggling-with-functional-literacy/|ngày lưu trữ=ngày 10 tháng 10 năm 2017|df=-all}}</ref>. mặc dù România thường giành huy chương trong các kỳ thi olympic toán học<ref>{{Chú thích web|url=http://www.romania-insider.com/romanias-brains-rank-first-in-europe-10th-in-the-world-after-math-olympiad/60686/|tiêu đề=Romania's brains rank first in Europe, 10th in the world after Math Olympiad|nhà xuất bản=romania-insider.com|ngày=ngày 16 tháng 7 năm 2012|ngôn ngữ=Romanian|url hỏng=no|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20120718081702/http://www.romania-insider.com/romanias-brains-rank-first-in-europe-10th-in-the-world-after-math-olympiad/60686/|ngày lưu trữ=ngày 18 tháng 7 năm 2012|df=-all}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=http://business-review.eu/featured/romanian-students-win-four-medals-two-gold-at-the-european-girls-mathematical-olympiad-60542|tiêu đề=Romanian students win four medals, two gold, at the European Girls Mathematical Olympiad|nhà xuất bản=business-review.eu|ngày=ngày 16 tháng 4 năm 2014|url hỏng=no|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20150409190820/http://business-review.eu/featured/romanian-students-win-four-medals-two-gold-at-the-european-girls-mathematical-olympiad-60542|ngày lưu trữ=ngày 9 tháng 4 năm 2015|df=-all}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=http://www.agerpres.ro/english/2014/03/11/romanian-students-win-32-medals-at-seemous-international-mathematical-olympiad-10-34-49|tiêu đề=Romanian students win 32 medals at SEEMOUS International Mathematical Olympiad|nhà xuất bản=[[AGERPRES]]|ngày=ngày 11 tháng 3 năm 2014|url hỏng=no|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20150408223234/http://www.agerpres.ro/english/2014/03/11/romanian-students-win-32-medals-at-seemous-international-mathematical-olympiad-10-34-49|ngày lưu trữ=ngày 8 tháng 4 năm 2015|df=-all}}</ref>. [[Đại học Alexandru Ioan Cuza]] tại Iași, [[đại học Babeș-Bolyai Cluj-Napoca]], [[đại học Bucharest]] và [[Đại học Tây Timișoara]] đã được đưa vào bảng xếp hạng top 800 của tạp chí [[QS World University Rankings]]<ref>{{Chú thích web |url=http://www.topuniversities.com/university-rankings/world-university-rankings/2013#sorting=rank+region=+country=+faculty=+stars=false+search= |tiêu đề=QS World University Rankings 2013 |nhà xuất bản=topuniversities.com |ngày=October 2013 |url hỏng=no |url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20161021124625/http://www.topuniversities.com/university-rankings/world-university-rankings/2013#sorting=rank+region=+country=+faculty=+stars=false+search= |ngày lưu trữ=ngày 21 tháng 10 năm 2016 |df=-all }} All four universities are ranked at 700+ which means they are ranked among the 701–800 places.</ref>.
România có một hệ thống y tế toàn cầu và tổng chi tiêu y tế chiếm khoảng 5% GDP nước này<ref>[http://www.mediafax.ro/economic/ritli-bugetul-ministerului-sanatatii-pe-anul-2012-poate-asigura-asistenta-cel-putin-la-nivelul-anului-precedent-9041616 "Ritli: Ministry of Health budget for 2012 can provide the assistance at least at the level of previous year"], ''Mediafax.ro''</ref>. Nó bao gồm khám bệnh, bất kỳ can thiệp phẫu thuật và chăm sóc y tế sau phẫu thuật nào, cũng như cung cấp các loại thuốc miễn phí hoặc trợ cấp cho nhiều loại bệnh khác nhau. Nhà nước có nghĩa vụ tài trợ cho các bệnh viện công và phòng khám. Nguyên nhân phổ biến nhất gây tử vong là bệnh tim mạch và ung thư. Các bệnh truyền nhiễm như bệnh lao, giang mai hoặc viêm gan siêu vi, phổ biến hơn ở Tây Âu<ref>[http://www.romanialibera.ro/stil-de-viata/sanatate/romania-locul-4-in-europa-la-tbc-193014.html "Romania, 4th in Europe in TB"], ''România Liberă''</ref>. Năm 2010, Romania có 428 bệnh viện công và 25 bệnh viện tư nhân<ref>[https://web.archive.org/web/20130208111513/http://www.wall-street.ro/articol/Economie/133347/bolnavii-nostri-vs-ai-lor-cate-spitale-are-romania-fata-de-alte-state-ue.html "Our patients vs. theirs: How many hospitals has Romania compared to other EU countries"], ''Wall-Street.ro'' Acessado em 8 de outubro de 2015.</ref>, với 6,2 giường trên 1.000 dân<ref>[http://www.romanialibera.ro/stil-de-viata/sanatate/mai-putine-paturi-de-spital-pentru-romanii-bolnavi-217760.html "Fewer hospital beds for sick Romanians"],''România Liberă''</ref> và hơn 200.000 nhân viên y tế, trong đó có hơn 52.000 bác sĩ<ref>[https://statistici.insse.ro/shop/index.jsp?page=tempo3&lang=ro&ind=SAN104A "Personalul medico-sanitar pe categorii, forme de proprietate, sexe, macroregiuni, regiuni de dezvoltare și județe"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070623153028/https://statistici.insse.ro/shop/index.jsp?page=tempo3&lang=ro&ind=SAN104A |date=2007-06-23 }}, ''Institutul Național de Statistică''</ref>. Trong năm 2013, tỷ suất di cư y tế cao hơn so với mức trung bình của châu Âu là 2,5% 9%<ref>[https://adevarul.ro/news/societate/de-profesie-medic-romania-incearca-ministrul-nicolaescu-sa-i-tina-doctori-tara-1_515adafb00f5182b85780fa8/index.html "«De profesie: medic în România». Cum încearcă ministrul Nicolăescu să-i țină pe doctori în țară"], ''Adevărul'', 2 de abril de 2013</ref>.
==Địa lý==
| |||