Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Cà chua”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 24:
 
== Lịch sử ==
Cà chua có nguồn gốc từ [[Nam Mỹ]]. Bằng chứng di truyền cho thấy cà chua được tiến hóa từ loài cây nhỏ quả màu xanh phổ biến ở vùng cao nguyên [[Peru]] <ref>Sam Cox (December 2000) [http://www.landscapeimagery.com/tomato.html I Say Tomayto, You Say Tomahto...]{{Self-published inline|date=February 2010}}</ref>. Một loài có tên ''Solanum lycopersicum'' được vận chuyển đến [[Mexico]], nơi nó được trồng và tiêu thụ bởi nềndân văn minhcư [[Trung Mỹ]]. Loại cà chua được thuần hóa đầu tiên có thể là trái cây màu vàng, tương tự như cà chua anh đào, được trồng bởi [[người Aztec]] miền Trung Mexico<ref name="chesterprogressive">[http://news.google.com/newspapers?id=ej0-AAAAIBAJ&sjid=cvgFAAAAIBAJ&pg=1822,16289918&dq=heaviest+tomato+ever&hl=en Curiosities of I-5, facts about King and the benefits of volunteers] Chester Progressive, Jan 16, 2008.</ref>. Từ ''cà chua'' bắt nguồn từ ''tomatl'' trong tiếng Nahuatl, có nghĩa ''trái cây sưng''.
 
Nhà thám hiểm người [[Tây Ban Nha]] [[Cortés]] có thể là người đầu tiên chuyển loại cà chua nhỏ màu vàng tới [[Châu Âu]] sau khi ông chiếm được thành phố Aztec của người Tenochtitlan, tại Mexico vào năm 1521. [[Christopher Columbus]] có thể đưa chúng đến Châu Âu sớm hơn nhưng ông không làm được. Cuộc thảo luận đầu tiên của các nhà khoa học về cà chua vào năm 1544. [[Pietro Andrea Mattioli]], một bác sĩ và là nhà thực vật học người [[Italia]] đã đặt tên cho loại quả mới này là ''pomo d'oro'' hay ''táo vàng'' <ref name="the tomato in America">{{Cite book|last=Smith |first=Andrew F |year=1994 |title=The tomato in America: early history, culture, and cookery |publisher=University of South Carolina Press |location=Columbia, S.C, USA |isbn=1-5700-3000-6}}{{Page needed|date=September 2010}}</ref>.
 
Người Aztec và các dân tộc khác trong khu vực sử dụng cà chua trong việc nấu ăn của mình, nó đã được trồng ở miền nam Mexico và có thể ở nhiều vùng khác vào khoảng 500 năm trước Công Nguyên. Người ta cho rằng đột biến ừ một loại trái cây nhỏ nguồn gốc [[Trung Mỹ]] là tổ tiên trực tiếp của loài cà chua canh tác hiện tại.
Dòng 35:
 
==Trồng trọt==
[[hình:2005tomato.PNG|nhỏ|200px| Sản lượng cà chua năm 2005]]
 
Cà chua được phát triển trên toàn Thế giới do sự tăng trưởng tối ưu của nó trong nhiều điều kiện phát triển khác nhau. Các loại cà chua được trồng trọt phổ biến nhất là loại quả đường kính khoảng 5-6 cm. Hầu hết các giống được trồng đề cho ra trái cây màu đỏ, nhưng một số giống cho quả vàng, cam, hồng, tím, xanh lá cây, đen hoặc màu trắng. Đắc biệt có loại cà chua nhiều màu và có sọc.[[hình:Tomatoseedlings.jpg|nhỏ|trái|Cây giống cà chua trồng trong nhà]]
Dòng 43:
 
Khoảng 150 triệu tấn cà chua đã được sản xuất ra trên Thế giới trong năm 2009. Trung Quốc là nước sản xuất cà chua lớn nhất, chiếm khoảng một phần tư sản lượng toàn cầu, tiếp theo là Hoa Kỳ và [[Ấn Độ]]. Các khu vực chế biến tại[[California]] chiếm 90% lượng sản xuất ở Mỹ và 35% lượng sản xuất Thế giới.
 
Theo [[FAOSTAT]], Những quốc gia sản xuất cà chua nhiều nhất thế giới năm 2009 là :<ref>FAOSTAT, [http://faostat.fao.org/site/567/DesktopDefault.aspx?PageID=567 Crop statistics]</ref>
 
{| class="wikitable" border="1" style="float:left; clear:left;"
|-
! colspan=2|Sàn xuất cà chua – 2009<br />(số lượng: tấn)
|-
| {{CHN}} || style="text-align:right;"| 45,365,543
|-
| {{USA}} || style="text-align:right;"| 14,141,900
|-
| {{IND}} || style="text-align:right;"| 11,148,800
|-
| {{TUR}} || style="text-align:right;"| 10,745,600
|-
| {{EGY}} || style="text-align:right;"| 10,000,000
|-
|'''Tổng cộng toàn cầu''' || style="text-align:right;"| '''152,956,115'''
|}
{{-}}
 
'''Giống'''
 
[[hình:Grape tomatoes - various colors upon ripening.jpg|nhỏ|trái|200pxphải|Màu sắc cà chua anh đào khác nhau sau khi chín]]
 
Hiện có khoảng 7.500 giống cà chua trồng cho các mục đích khác nhau. Cà chua thuần chủng đang ngày càng trở lên phổ biến, đặc biệt giữa các người vườn và nhà sản xuất khi học có xu hướng sản xuất các loại cây trồng có hương vị thú vị hơn, tăng khả năng kháng bệnh và năng suất.
 
[[hình:Cherry tomatoes.jpg|nhỏ|200px|Một loại cà chua anh đào]]▼
Cây lai vẫn còn phổ biến, kể từ khi có mục đích sản xuất lớn, người ta kết hợp các đặc điểm tốt của các loại cà chua thuần chủng với độ ổn định của các loại cà chua thương mại thông thường. [[hình:Heirloom tomatoes.jpg|nhỏ|trái|200pxphải|Các giống cà chua thuần chủng khác nhau]]
 
Giống cà chua được chia thành nhiều loại, chủ yếu dựa vào hình dạng và kích thước.
Hàng 64 ⟶ 84:
*Cà chua lê hình quả lê.
 
*[[Cà chua anh đào]] nhỏ và tròn, vị ngọt ăn trong món [[salad]].
 
*Cà chua nho được giới thiệu gần đây, một biến thể của cà chua mận nhưng nhỏ hơn, được dùng trong món salad
Hàng 75 ⟶ 95:
 
'''Sâu bệnh'''
[[hình:Tomato fruitworm.jpg|nhỏ|200px|Sâu cà chua ăn quả cà chua chưa chín]]
Các giống cà chua khác nhau có khả năng kháng bệnh khác nhau. Các phương pháp lai hiện đại tập trung vào việc cải thiện khả năng kháng bệnh của thực vật thuần chủng. Một bệnh cà chua thông thường là bệnh do [[virus khảm thuốc lá]] gây ra. Nhiều hình thức của [[nấm mốc]] và [[bệnh bạc lá]] cũng ảnh hưởng đến cà chua, đó là lý do các giống cà chua thường được đánh dấu với khả năng kháng bệnh cụ thể. Bằng cách sử dụng các chữ cái, phổ biến nhất là: V - héo Verticillium , F - Fusarium héo chủng I, FF - Fusarium héo chủng I và II, N - tuyến trùng , T - virut khảm thuốc lá , và A - Alternaria.
 
Hàng 87 ⟶ 107:
 
==Tiêu thụ==
[[hình:Tomatosoup.jpg|nhỏ|200px|Món súp cà chua]]
 
Cà chua được trồng và ăn trên khắp thế giới. Nó được sử dụng bằng nhiều cách khác nhau, bao gồm cả nguyên liệu trong món salad , và chế biến thành nước sốt cà chua hoặc súp cà chua . Cà chua chưa chín màu xanh lá cây cũng có thể được tẩm bột và chiên , được sử dụng để làm cho salsa , hoặc ngâm. Nước ép cà chua được bán như là một thức uống , và được sử dụng trong cocktail như Bloody Mary.
Hàng 118 ⟶ 138:
Hình:Tomatoes plain and sliced.jpg|Cà chua nguyên quả và đã cắt đôi
Tập tin:Tomato je.jpg|Hình chọn lọc về quả cà chua
▲[[hình:Cherry tomatoes.jpg|nhỏ|200px|Một loại cà chua anh đào]]
</Gallery>
 
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Cà_chua”