Vương quốc La Mã
Vương quốc La Mã, còn được gọi là chế độ quân chủ La Mã, hoặc là Thời kỳ vương quyền của La Mã cổ đại, là kỷ nguyên mở đầu của lịch sử La Mã, khi thành phố và vùng lãnh thổ của nó được cai trị bởi các vị vua.
|
Vương quốc La Mã
|
|||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 753 TCN–509 TCN | |||||||||||
 Các khu vực cổ đại của Roma | |||||||||||
| Tổng quan | |||||||||||
| Thủ đô | Roma | ||||||||||
| Ngôn ngữ thông dụng | Tiếng Latinh cổ | ||||||||||
| Tôn giáo chính | Tôn giáo La Mã | ||||||||||
| Chính trị | |||||||||||
| Chính phủ | Quân chủ tuyển cử | ||||||||||
| Vua | |||||||||||
• 753–716 TCN | Romulus | ||||||||||
• 715–673 TCN | Numa Pompilius | ||||||||||
• 673–642 TCN | Tullus Hostilius | ||||||||||
• 642–616 TCN | Ancus Marcius | ||||||||||
• 616–579 TCN | L. Tarquinius Priscus | ||||||||||
• 578–535 TCN | Servius Tullius | ||||||||||
• 535–509 TCN | L. Tarquinius Superbus | ||||||||||
| Lập pháp | |||||||||||
| Lịch sử | |||||||||||
| Thời kỳ | Thời đại Đồ sắt | ||||||||||
| 753 TCN | |||||||||||
| 509 TCN | |||||||||||
| |||||||||||
| Hiện nay là một phần của | |||||||||||
Không có nhiều điều được biết đến về lịch sử của vương quốc này, vì không có các ghi chép và chỉ có một số ít các bản khắc đá từ thời kỳ của các vị vua còn tồn tại, và các ghi chép về thời kỳ này được viết trong giai đoạn Cộng hòa và đế chế được cho là dựa trên truyền thuyết truyền miệng. Theo những truyền thuyết này, vương quốc La Mã bắt đầu bằng việc thành lập thành phố vào khoảng năm 753 TCN, với những khu định cư nằm xung quanh đồi Palatine dọc theo sông Tiber, và kết thúc bằng việc lật đổ các vị vua và việc thiết lập nền Cộng hòa vào khoảng năm 509 TCN.
Sự hình thànhSửa đổi
Chúng ta gần như không biết gì về những cư dân đầu tiên của La Mã. Những người đầu tiên là người Cro-Magnons, nhưng đến thời đồ đá mới, họ dường như bị thay thế bởi những người di trú đến từ Châu Phi, Tây Ban Nha, và Pháp.
Những người này sau đó lại bị thay thế bởi làn sóng người di trú trong thời kỳ đồ đồng (khoảng năm 1500 TCN). Cộng đồng mới này đến từ các vùng đất bên kia dãy Alps và vượt biển Adriatic tới phía Đông của bán đảo Italia. Họ là những người du cư, chăn nuôi gia súc và sở hữu phương tiện sản xuất cao. Họ đúc đồng, cưỡi ngựa và có xe ngựa. Họ là những người thiện chiến và bắt đầu định cư tại các vùng cao trên bán đảo Italia. Ngày nay chúng ta gọi họ là người Italic, gồm nhiều dân tộc khác nhau: người Sabine, người Umbrian, người Latinh,...
Vào khoảng năm 700-800 trước công nguyên, hai nhóm cư dân mới bắt đầu xâm chiếm bán đảo Italia. Không giống những người nhập cư trước đó, những người khai hoang mới này mang tới cùng họ nền văn minh Hy Lạp và Etruscans.
Người EtruscansSửa đổi
Các nhà khảo cổ học cho rằng người Etruscans đến từ phía đông Địa Trung Hải, có thể là từ tiểu vùng châu Á. Không ai biết rõ họ thật sự đến từ đâu và tại sao họ chiếm cứ Italy nhưng chắc chắn khi họ đến Italy, họ đã mang theo cùng với họ nền văn minh và đô thị hóa. Họ đặt nền móng xã hội ở Đông Bắc Italy, giữa dãy núi Appenine và biển Tyrrhenian.
Nền văn minh Etruscans chạy dài từ sông Arno ở phía bắc đến sông Tiber hướng vào trung tâm bán đảo Italia. Ngôi làng nhỏ của người Latinh, mà sau này trở thành La Mã nằm bên con sông Tiber này. Như vậy, người La Mã chỉ là những dân làng trong giai đoạn phát triển của nền văn minh Etruscan, đã có quan hệ mật thiết với người Etruscan về ngôn ngữ, tư tưởng, tôn giáo, và xã hội. Nền văn minh Etruscan vì vậy có ảnh hưởng quan trọng nhất trong quá trình chuyển tiếp thành văn minh La Mã.
Người Etruscans sống độc lập, theo thể chế nhà nước và hình thành những liên bang nhỏ. Khi mới bắt đầu, các liên bang này được cai trị bởi cùng 1 quốc vương, nhưng sau đó là một hội đồng được lập nên bằng các cuộc bầu cử chính thức. Cũng giống như những cư dân chung quanh, người Etruscans là tộc người làm nông nghiệp nhưng họ cũng có một đội quân mạnh, và sử dụng đội quân này để thống trị cư dân chung quanh. Những cư dân bị cai trị này trở thành nông dân trong các nông trại của người Etruscans. Như vậy người Etruscans có thời gian để dành cho việc phát triển buôn bán và công nghiệp. Đến thế kỷ 7 và 6 (trước CN), người Etruscans đã chinh phục rất nhiều nơi thuộc Italy bao gồm cả Rome, và các vùng đất ngoài Italy như các đảo của Corsica. Họ sử dụng bảng chữ cái dựa trên bảng chữ cái của người Hy Lạp, họ có 1 nền hội hoạ và điêu khắc phát triển, 1 tôn giáo dựa trên thuyết thượng đế truyền bá từ người Hy Lạp, và rất nhiều những nghi lễ phức tạp sau này được thần thánh hóa và truyền lại cho người La Mã. Không giống như hầu hết các nền văn minh cùng thời, sự bất bình đẳng giới tính của người Etruscans dường như không được nói đến nhiều.
Trong khi người Etruscans đang rất bận rộn với việc xây dựng quyền lực ở các vùng đất ngoài Italy, và với các hoạt động buôn bán tấp nập với phía Đông và với Châu Phi, thì một thành phố ở phía Nam của họ bắt đầu lớn mạnh nhanh chóng. Thành phố này mô phỏng người Etruscans ở rất nhiều mặt. Nó có tên Vương quốc La Mã.
Hình thànhSửa đổi
Lịch sử La Mã bắt đầu từ 1 ngôi làng nhỏ (có sách nói là gồm 7 ngọn đồi) ở trung tâm Italy, sau đó phát triển thành thủ phủ, xâm chiếm và kiểm soát 1 vùng rộng lớn gồm toàn bộ Italy, Nam Châu Âu, Trung Đông, Ai Cập và trở thành đế chế hùng mạnh nhất trên thế giới vào thời điểm bắt đầu công lịch. La Mã kiểm soát cái mà trước đó chưa 1 quốc gia nào từng có, cai trị toàn thế giới trong một thời gian dài. Đế chế La Mã trải dài từ Vương quốc Anh đến Ai Cập, từ Tây Ban Nha đến Mesopotamia thiết lập 1 thời kỳ hòa bình đáng khen ngợi.
La Mã là 1 quốc gia quân sự, cai trị lãnh thổ mênh mông của mình bằng cách duy trì 1 lực lượng quân sự mạnh trên nhiều nước đã chiếm đóng được. Là 1 chủng tộc thông minh, người La Mã dành rất nhiều trí tuệ của họ cho việc xây dựng chiến thuật, công nghệ, tổ chức và luật lệ quân sự, tất cả dành cho việc duy trì cái thế giới rộng lớn họ đã dựng lên.
Nhưng La Mã được biết đến không chỉ vì thiên tài quân sự và tổ chức mà còn vì văn hóa. Quần thể văn hóa La Mã chỉ kém chút ít không đáng kể so với Hy Lạp, nơi đã bắt đầu thể chế nhà nước vài thế kỷ trước Cộng hòa La Mã. Văn hóa La Mã có nhiều cái bắt nguồn từ Hy Lạp: nghệ thuật, kiến trúc, triết học và tôn giáo. Tuy nhiên, người La Mã đã làm biến đổi nhiều thứ văn hóa này bằng việc làm nó trở nên thích nghi với thế giới quan và nhu cầu riêng của họ. Thứ văn hóa biến đổi này sau đó được truyền bá đến các cộng đồng dân cư châu Âu thời cổ đại và phục hưng.
Chú thíchSửa đổi
Tham khảoSửa đổi
Đọc thêmSửa đổi
- Forsythe, Gary. A Critical History of Early Rome: From Prehistory to the First Punic War. Berkeley: Nhà xuất bản Đại học California, 2005.
- Livy, Aubrey De Sélincourt, R. M Ogilvie, and S. P Oakley. The Early History of Rome: Books I-V of The History of Rome From Its Foundations. London: Penguin Books, 2002.
- Miles, Gary B. Livy: Reconstructing Early Rome. Ithaca: Cornell University Press, 1995.
- Neel, Jaclyn. Early Rome: Myth and Society: A Sourcebook. Hoboken: Wiley Blackwell, 2017.
- Ogilvie, R. M. Early Rome and the Etruscans. Atlantic Highlands, N.J.: Humanities Press, 1976.