Wikipedia:Tên bài (hoàng gia và quý tộc phương Tây)

Vì các thành viên hoàng tộc và quý tộc thường sử dụng các tước hiệu thay vì họ tên, thường thay đổi tước hiệu và thường được gọi bằng các tên khác nhau; nên việc sử dụng một tên gọi rõ ràng và nhất quán đôi khi là một chuyện khó. Trang này chứa một tập hợp các quy ước cho tựa đề bài viết đã được các biên tập viên Wikipedia tiếng Anh thông qua và một vài quy ước khác thông dụng tại Wikipedia tiếng Việt.

Các quy định chung về việc đặt tên bài viết trên Wikipedia có thể được tìm thấy tại Wikipedia:Tên bài. Nói chung, tên bài nên là tên gọi phổ biến nhất trong các nguồn đáng tin cậy bằng tiếng Việt (hoặc tiếng Anh) (tên gọi phổ biến của thành viên hoàng gia và quý tộc có thể bao gồm tước hiệu của người đó), nhưng có những yếu tố khác cần xem xét: sử dụng dễ dàng, độ chính xác, sự đồng bộ và tính nhất quán giữa các tựa đề bài viết; và một ràng buộc hệ thống: không thể sử dụng cùng một tựa đề cho hai bài viết khác nhau và do đó nên tránh các tựa đề không rõ ràng.

Hầu hết các quy ước dưới đây được áp dụng cho quân chủ và quý tộc châu Âu thời trung cổ và hiện đại, vì trong các nền văn minh này, những cái tên phổ biến thường được bắt gặp tại các quốc gia khác nhau, do đó, cần phải định hướng bài viết và sự phân định theo lãnh thổ là một phương thức tiện lợi. Các nguyên tắc được sử dụng ở đây cũng có thể hữu ích trong các bài viết về quân chủ và quý tộc Hồi giáo. Tại những khu vực khác, việc định hướng bằng lãnh thổ trên tựa đề bài viết thường không cần thiết.

Quân chủ có chủ quyền

Những quy ước sau đây áp dụng cho các quân chủ châu Âu kể từ khi Đế quốc Tây La Mã sụp đổ (không áp dụng cho các Hoàng đế Byzantine), bởi vì trong số họ có nhiều người trùng tên. Chẳng hạn, tên Henry IV được sử dụng bởi một vài vị quốc vương và hoàng đế; bài viết về họ có tựa đề là Henry IV của Anh, Henri IV của Pháp, v.v.

Các chế độ quân chủ sử dụng cách gọi tên hoàn toàn khác, như Litva và Merovingian, không cần phải tuân theo quy ước này. Vị vua của một dân tộc, thay vì một quốc gia, (ví dụ, các bộ lạc cổ xưa của người Đức) thường không cần định hướng, nhưng trong trường hợp cần định hướng, có thể thêm các hậu tố như "của người Goth", v.v.

Đối với tiêu đề của bài viết về quân chủ (với các ngoại lệ đã được đề cập ở trên):

1. Tựa đề bài viết thường không chứa các tiền tố như "Vua", "Quốc vương", "Nữ hoàng", "Hoàng đế" hay tương đương.
2. Một số quân chủ có một tên mà nó rõ ràng là được biết đến một cách phổ biết nhất (bằng tiếng Việt hoặc tiếng Anh); chẳng hạn như tên riêng, biệt danh, họ, hoặc một cái tên khác mà nó xác định người đó một cách rõ ràng; thì trong trường hợp như vậy, tên này thường được chọn làm tựa đề bài viết. Ví dụ: Alfred Đại đế, Charlemagne, Edward Tuẫn đạo, Edgar Hòa bình. Những cái tên ít được biết đến thì không được sử dụng là tựa đề bài viết; ví dụ Edward I của Anh thay vì "Edward Kẻ chinh phục".
3. Mặt khác, các vị quốc vương, vương hậu, hoàng đế và hoàng hậu được biết đến bằng "tên riêng + thứ tự" thường có tựa đề bài viết là "{tên riêng} {thứ tự} của {quốc gia}". Ví dụ: Edward I của Anh, Alfonso XII của Tây Ban Nha, Henry I của Pháp.
   • Tên riêng phải được viết theo phiên bản tiếng Anh.
   • Liên quan đến đất nước:
     • Đây phải là cách gọi phổ biết nhất được sử dụng trong các tác phẩm tiếng Việt và tiếng Anh. Khi một một quốc vương trị vì nhiều quốc gia, sử dụng thứ tự và quốc gia thường được liên kết với tên riêng nhất. Ví dụ: dùng Charles II của Anh, thay vì Charles II của Anh, Scotland và Ireland; Felipe II của Tây Ban Nha, không phải Filipe I của Bồ Đào Nha. Hãy tạo đổi hướng từ các tựa đề khác nếu cần thiết.
     • Trong một số trường hợp, từ "của" không được sử dụng, bao gồm:
       • Các Hoàng đế La Mã thần thánh (cho đến năm 1806), ví dụ: Henry V, Hoàng đế La Mã thần thánh
       • Các Hoàng đế Đức (1871–1918): William I, Hoàng đế Đức (không phải "của Đức")
     • Trong một số trường hợp, phần quốc gia có thể bị bỏ qua vì nó không cần thiết, ví dụ: Elizabeth II (chứ không phải là "Elizabeth II của Vương quốc Anh") và Napoleon (chứ không phải là "Napoleon I của Pháp "). Cũng có thể sử dụng công thức "{tên riêng} {thứ tự} {biệt hiệu/họ}", như John III Sobieski.
4. Trong trường hợp một quân chủ không bị trùng tên trong một quốc gia cụ thể, thì {thứ tự} chỉ được sử dụng khi nó được sử dụng chính thức, ví dụ Juan Carlos I của Tây Ban Nha (không phải Juan Carlos, Quốc vương Tây Ban Nha).
5. Các vị quân chủ có tước vị thấp hơn quốc vương (ví dụ: đại công tước, tuyển đế hầu, công tước, hoàng tử), nên viết theo thứ tự: "{tên riêng} {thứ tự}, {tước vị} của {quốc gia}". Ví dụ: Maximilian I, Tuyển đế hầu của Bayern.
6. Không sử dụng {thứ tự} trong tựa đề bài viết cho một người không được công nhận chính thức, hay chưa từng trị vì. Ví dụ, sử dụng Louis Alphonse, Công tước xứ Anjou, chứ không phải Louis XX.
7. Quân chủ tiền nhiệm hoặc đã bị phế truất nên được gọi bằng tước hiệu khi họ đang tại vị; trừ khi họ đang còn sống thì sử dụng một tước hiệu không phải quân chủ; sau khi những người này qua đời, tựa đề bài viết của họ nên trở lại tước vị khi đang trị vì. Ví dụ, Konstantinos II của Hy Lạp không phải Cựu vương Constantine II hay Constantine Glücksburg, Edward VIII không phải Vương tử Edward, Công tước xứ Windsor, hay Simeon Saxe-Coburg-Gotha không phải Simeon II của Bulgaria .
8. Không bao gồm họ hay tên đệm, trừ khi những nguồn tiếng Việt (hoặc Anh) thường sử dụng chúng. Ngoại lệ, đối với các triều đại Phục hưng Ý. Không đặt biệt danh trong tựa đề bài viết, trừ khi chúng được sử dụng nhiều một cách áp đảo.
9. Tạo trang đổi hướng từ các tên hợp lý khác mà mọi người có thể sẽ tìm kiếm hoặc liên kết đến, ngay cả khi nó không hoàn toàn chính xác.

Phối ngẫu của quân chủ

Những người phối ngẫu còn sống của quân chủ được gọi bằng tên và tước hiệu hiện tại của họ, ví dụ, Vương hậu Sofía của Tây Ban Nha, Philip, Vương tế Anh. Điều tương tự cũng áp dụng với các phối ngẫu đã ly dị còn sống (đôi khi những người này sẽ có một tước hiệu khác cho biết địa vị của họ, như Vương thái hậu, Thái hậu hoặc tương tự).

Những người phối ngẫu đã qua đời được gọi bằng một cái tên mà họ thường được gọi hoặc (nếu qua đời gần đây) dự kiến sẽ được gọi. Nó có thể khác với tên và tước hiệu mà họ mang khi còn là phối ngẫu chính thức hoặc vào thời điểm qua đời. Một số ví dụ được đưa ra dưới đây.

• Nhiều phối ngẫu quân chủ được gọi bằng tiếng Anh là "{tên} of {địa điểm}", trong đó địa điểm có thể là quốc gia hoặc nhà quý tộc họ xuất thân, khi dịch sang tiếng Việt sẽ là "{tên} của {quốc gia}" hoặc "{tên} xứ {nhà quý tộc xuất thân}", như Marguerite xứ Anjou, Vương hậu Anh, Isabeau xứ Bavaria và Mary xứ Teck. Tựa đề cũng có thể bao gồm một tước hiệu, như Vương tử Jørgen của Đan Mạch.
• Những phối ngẫu quân chủ được gọi bằng tên thời con gái hoặc tước hiệu riêng của họ, như Catherine Parr.
• Đôi khi, vương hậu và hoàng hậu được gọi bằng tên quốc gia của chồng họ (chứ không phải nơi xuất thân), như Marie của Romania (vương hậu của Romania, xuất thân từ Saxe-Coburg và Gotha)
• Đôi khi, một cái tên được sử dụng mà không chịu bất cứ ràng buộc quy tắc nào, như Marie Antoinette.
• Đối với các phối ngẫu của Nga hoàng, những người có nguồn gốc từ Nga, đặt tên thời con gái và gia tộc xuất thân của họ trong ngoặc đơn, ví dụ Alexandra Feodorovna (Alix của Hessen).
• Lưu ý, các tước hiệu "Vương hậu" và "Hoàng hậu" thường không được bao gồm trong các tựa đề bài viết về phối ngẫu đã qua đời.

Một số thông lệ dịch tước hiệu sang tiếng Việt

Dưới đây là một số thông lệ khi dịch các tước hiệu quý tộc châu Âu từ tiếng Anh sang tiếng Việt, điểm lưu ý chính là khi dịch tước hiệu của vợ các quý tộc sang tiếng Việt, ví dụ như "Duchess", không dịch là "Nữ công tước" mà dịch là "Công tước phu nhân".

Tước hiệu tiếng Anh	Dịch	Tước hiệu tiếng Việt		Ghi chú
		Khi là người được phong tước	Khi là vợ/chồng của người được phong tước
Emperor	→	Hoàng đế
Empress		Nữ hoàng	Hoàng hậu
King	→	Quốc vương
Queen		Nữ vương	Vương hậu
Grand Duke	→	Đại công tước	Đại công tước phu quân
Grand Duchess		Nữ đại công tước	Đại công tước phu nhân
Grand prince	→	Đại thân vương
Grand princess		Nữ đại thân vương
Prince-elector	→	Tuyển đế hầu
Prince	→	Hoàng tử		khi là con của Hoàng đế/Nữ hoàng
	→	Vương tử		khi là con của Quốc vương/Nữ vương
	→	Thân vương		khi có tước hiệu và đất phong chính thức
Princess	→	Hoàng nữ	Hoàng phi, Hoàng tức	khi là con của Hoàng đế/Nữ hoàng
	→	Vương nữ	Vương phi, Vương tức	khi là con của Quốc vương/Nữ vương
	→	Công nương		khi là con gái của gia đình quý tộc
Crown prince	→	Thái tử		khi là con của Hoàng đế/Nữ hoàng
	→	Thế tử		khi là con của Quốc vương/Nữ vương
Crown princess	→	Thái nữ		khi là con của Hoàng đế/Nữ hoàng
	→	Thế nữ		khi là con của Quốc vương/Nữ vương
Prince consort	→	Vương phu/Vương tế
Dauphin	→	Trữ quân/Thái tử
Dauphine		Trữ quân/Thái nữ
Duke	→	Công tước	Công tước phu quân
Duchess		Nữ công tước	Công tước phu nhân
Marquess	→	Hầu tước	Hầu tước phu quân
Marchioness		Nữ hầu tước	Hầu tước phu nhân
Margrave	→	Phiên hầu	Phiên hầu phu quân
Count	→	Bá tước	Bá tước phu quân
Countess		Nữ bá tước	Bá tước phu nhân
Earl		Bá tước	Bá tước phu quân
Viscount	→	Tử tước	Tử tước phu quân
viscountess		Nữ tử tước	Tử tước phu nhân
Baron	→	Nam tước	Nam tước phu quân
baroness		Nữ nam tước	Nam tước phu nhân

Khi dịch từ of trong tước hiệu quý tộc, dịch là của khi theo sau là một quốc gia, dịch là xứ khi theo sau là một lãnh địa, ví dụ Henry V của Anh, Marguerite xứ Provence.

Xem thêm

• Wikipedia:Tên bài