Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Tề Uy vương”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 46:
| nơi mất = [[Trung Quốc]]
}}
'''Điền Tề Uy vương''' ([[chữ Hán]]: 田齊威王, [[379 TCN]]?-[[320 TCN]], trị vì [[356 TCN]]-[[320 TCN]] hay [[379 TCN]]-[[343 TCN]]<ref name="Sử ký, Điền Kính Trọng Hoàn thế gia">Sử ký, Điền Kính Trọng Hoàn thế gia</ref>), tên thật là '''Điền Nhân Tề''' (田因齊), là vị vua thứ 3<ref name="Sử ký, Điền Kính Trọng Hoàn thế gia">Sử ký, Điền Kính Trọng Hoàn thế gia</ref> hay thứ 4<ref>Phương Thi Danh, sách đã dẫn, tr</ref> của [[Điền Tề]], [[chư hầu nhà Chu]] trong [[lịch sử Trung Quốc]].
'''Tề Uy vương''' ([[chữ Hán]]: 齐威王) (378 TCN - 320 TCN (?)) là vị vua thứ 4 của [[Điền Tề]], một quốc gia tồn tại dưới thời [[Chiến Quốc]] trong Lịch sử Trung Quốc. Ông trị vì từ năm 356 TCN đến 320 TCN, còn Sử kí cho rằng cho là từ 378 TCN đến 343 TCN.
 
Điền Nhân Tề là con của [[Điền Tề Hoàn công]], vua thứ 2 (3) của Điền Tề.
==Thân thế==
==Mâu thuẫn về niên đại==
Ông là con của [[Tề Hoàn công (Điền Tề)|Điền Tề Hoàn công]], tên thật là '''Điền Nhân Tề''' (田因齐). Sau khi Hoàn công chết, ông lên kế vị. Trước đó năm 386 TCN, ông nội của ông là [[Tề Thái công (Điền Tề)|Điền Tề Thái công]] đả giành lấy [[tề (nước)|nước Tề]] từ tay họ Khương, trở thành vị quân chủ thứ nhất của Điền thị.
 
Theo Sử kí, Điền Nhân Tề lên ngôi năm [[379 TCN]] và mất năm [[341 TCN]], đồng thời phong Trâu Kị làm tướng năm thứ 9 ([[370 TCN]]). Tuy nhiên sử kí cũng ghi lại rằng phụ thân của ông là Điền Tề Hoàn công ra đời năm [[400 TCN]]. Thời xưa, trung bình 20 tuổi mới sinh con, nên năm sinh của Tề Uy vương có thể là trước sau năm [[380 TCN]]. Do đó, khi lên ngôi, Điền Nhân Tề chỉ được vài tuổi, đến năm [[370 TCN]] thì ông vẫn chỉ khoảng 10 tuổi, không thể trị nước được. Một số sử gia cho rằng thực chất [[379 TCN]] là năm sinh của ông. Cách lí giải này là thích hợp nhất vì lúc ông ra đời, vua cha Tề Hoàn công được 22 tuổi. Các sử sách hiện đại cũng cho rằng năm mất của ông không phải [[341 TCN]] mà là [[320 TCN]]
==Chấn hưng đất nước==
==Nhất minh kinh nhân==
Theo [[Chiến Quốc sách|Chiến quốc sách]], [[Tô Tần]] đã từng nói Uy vương là một vị quân chủ có đất đại, quân đội và quyền lực mạnh mẽ.
Ông là vị vua sáng suốt, quyết đoán, luôn thể hiện sự anh minh đối vó quân thần và uy đức với các nước, ngoài ra ông cũng có vị trợ thủ đắc lực là [[Trâu Kị]], nên làm cho nước Tề hùng mạnh. là đúng đắn đo trong hành động của mình đối với cấp dưới của mình. Theo một sự tích, ông đã từng ném cả chục người vào vạc dầu sôi vì ăn của đút lót. Ông cũng tuyên bố rằng bất cứ nếu giúp ông nhận ra được sai lầm của mình sẽ được trong thưởng.
 
Sau khi Tề Uy vương lên ngôi, ba nước [[Hàn (nước)|Hàn]], [[Ngụy (nước)|Ngụy]], [[Triệu (nước)|Triệu]] nhân [[nước Tề]] có tang đem quân đánh Tề, chiếm Linh Khâu. Năm [[373 TCN]], [[nước Lỗ]] đem quân đánh Tề, tiến vào Dương Quan<ref name="Sử ký, Điền Kính Trọng Hoàn thế gia">Sử ký, Điền Kính Trọng Hoàn thế gia</ref>. Đến năm [[371 TCN]], quân Tề và quân Vệ lại xảy ra chiến tranh, nước Vệ chiếm Tiết Lăng của Tề. Hai năm sau, đến nước Triệu cũng đem quân đánh Tề, chiếm đất Chân.
Năm 355 TCN, Triệu tấn công [[vệ (nước)|nước Vệ]], Ngụy Huệ vương cứu Vệ, kéo 10 vạn binh bao vây Hàm Đan, [[Triệu Thành hầu]] bỏ chạy. Nước Tề thấy vậy đem quân cứu Triệu, vua Ngụy sai Bàng Quyên ra giao chiến. Tướng Tề là Điền Kỵ bèn đánh Đại Lương để cứu Triệu, buộc Bàng Quyên phải bỏ việc tấn công Triệu để quay về cứu Đại Lương, nhưng bị quân Điền Kỵ đánh đại ở trận Quế Lăng (桂陵之戰), Bàng Quyên bị bắt nhưng sau được tha.
 
Theo Sử kí, Tề Uy vương từ khi lên ngôi không chăm lo quốc chính, giao hết việc cho các đại thần, còn mình ngày đêm vui chơi đàn hát. Tình trạng này kéo dài 9 năm.
Năm [[352 TCN]], liên quân các nước Tề, Tống và Vệ thất bại trước quân Ngụy. Tề Uy vương phải nhờ nước Sở xin với vua Ngụy cho hoãn binh.
 
Năm [[370 TCN]], Tề Uy vương triệu đại phu đất Tức Mặc và đất A vào cung luận công tội. Các quan đại phu nghe thường khen quan đại phu đất A, chê quan đại phu Tức Mặc. Khi Tề Uy vương ra triều, nói với quan đại phu đất Tức Mặc:
Năm 342 TCN, Ngụy Huệ vương sai [[Bàng Quyên]] đem quân đánh Tề, Uy vương sai Tôn Tẫn ra chống. Tẫn dùng kế rút bếp khiến Bàng Quyên tưởng rằng quân Tề vì sợ hãi đã bỏ trốn quá nửa, vì vậy Bàng Quyên bỏ bộ binh, chỉ mang theo khinh binh thúc quân đuổi theo, bị mai phục và bị giết ở Mã Lăng, quân Tề đại thắng
 
-''"Từ khi khanh ra ở đất Tức Mặc, quả nhân thường nghe nhiều lời chê bai khanh. Lúc quả nhân sai người đến xem xét, thấy nhân giàu có, việc quan không chậm trễ, đông phương được yên. Nhưng khanh không chịu đút lót cho bọn hầu cận của quả nhân, nên bị chúng gièm pha.''"
Năm 341 TCN, tướng Tề Điền Kỵ ganh ghét tướng quốc là Trâu Kị nên tấn công Lâm Truy để tìm Trâu Kỵ, nhưng thất bại, phải chạy sang [[sở (nước)|nước Sở]].▼
 
Rồi thưởng cho quan đại phu Tức Mặc vạn hộ. Ông lại bảo đại phu đất A:
Năm [[334 TCN]], [[Ngụy Huệ Thành vương|Ngụy Huệ vương]] đang ở Từ Châu, sai sứ đến tôn ông làm vương. Tề Uy vương cũng thừa nhận vua Ngụy xưng vương, sử sách gọi là ''Hội Từ châu tương vương''. [[Sở Uy vương]] nghe tin tức giận đem quân đánh Tề. Hai nước [[Yên (nước)|Yên]] và [[Triệu (nước)|Triệu]] cũng thừa cơ tấn công và đánh bại Tề.
 
-''"Từ khi người đến đất A, ngày nào quả nhân cũng nghe thấy lời khen ngợi. Quả nhân sai người đến đất A xem xét, thấy ruộng nương bỏ hoang, nhân dân bần khổ. Lúc [[nước Triệu]] đánh đất Chân, ngươi không tới cứu. Nước Vệ đánh Tiết Lăng, người không hay biết. Vậy là ngươi chỉ biết đút lót cho tả hữu của quả nhân, nên mới được khen như vậy''".
Theo Tư Mã Quang trong Tư trị thông giám, Tề Uy vương lên ngôi năm thứ 23 [[Chu An Vương|Chu An vương]] (379 TCN) và mất năm thứ 36 [[Chu Hiến vương]] (333 TCN).
==Qua đời==
Năm 340 TCN (hay 320 TCN), Uy vương chết, con ông là Điền Tích Cường nối ngôi, tức [[Tề Tuyên vương]]▼
{{Vua Điền Tề}}
 
Rồi ông sai mang đại phu đất A và những người tả hữu khen đại phu đất A mà chê đại phu Tức Mặc đem nấu. Sau đó, Tề Uy vương khởi binh đánh [[nước Vệ]] và [[nước Triệu]]. Chư hầu thấy [[nước Tề]] cường thịnh, suốt 10 năm không nước nào dám đem quân đánh<ref name="Sử ký, Điền Kính Trọng Hoàn thế gia">Sử ký, Điền Kính Trọng Hoàn thế gia</ref>.
{{thời gian sống|sinh=|mất=320 TCN}}
 
[[Thể loại:Vua Điền Tề]]▼
Có người thư sinh là [[Trâu Kị]] đem đàn đến gặp Tề Uy vương, mượn việc gảy đàn để khuyên Tề Uy vương chăm lo quốc chính. Tề Uy vương cảm phục cho mời ở lại. Ba tháng sau, ông phong Trâu Kị làm tướng quốc.
==Chiến tranh với Ngụy==
 
Năm [[356 TCCN]], Tề Uy vương cùng [[Triệu Thành hầu]] hội minh ở Bình Lục. Năm sau, ông lại cùng [[Ngụy Huệ vương]] hội ở đất Giao.
 
Năm [[353 TCN]], [[nước Ngụy]] đem quân đánh [[nước Triệu]], bao vây Hàm Đan. Triệu sai sứ đến [[nước Tề]] cầu cứu. Tề Uy vương hội triều thần bàn kế có nên giúp Triệu không. Đại phu Đoạn Cán cho rằng nên đóng quân giữa đường, rồi phao tin muốn chiếm Tương Lăng để dụ quân Ngụy rút về. Tề Uy vương nghe theo, sai [[Điền Kỵ]] đánh Tương Lăng. Tướng [[nước Ngụy]] là [[Bàng Quyên]] nghe tin, rút quân về cứu, bị quân Tề đánh bại ở trận Quế Lăng.
 
Theo Sử kí, năm [[346 TCN]], Tề Uy vương giết chết đại phu Mưu Tân.<ref>Sử kí không nêu rõ lý do Tề Uy vương giết Mưu Tân</ref>
 
Năm [[341 TCN]], [[nước Ngụy]] xảy ra chiến tranh với Hàn và Triệu, [[nước Hàn]] sai sứ sang cầu cứu Tề. Tề Uy vương cử Điền Kỵ, Điền Anh và Tôn Tẫn đem quân giúp Hàn. Nhờ mưu kế của [[Tôn Tẫn]], quân Tề đánh bại quân Ngụy ở Mã Lăng, bắt sống thái tử Thân [[nước Ngụy]], giết tướng Ngụy là [[Bàng Quyên]].
 
Năm [[335 TCN]], Tề Uy vương hội với [[Ngụy Huệ vương]] ở A Nam. Năm sau, [[Ngụy Huệ vương]] và [[Hàn Chiêu hầu]] đến yết kiến Tề Uy vương, tôn ông làm vương. Tề Uy vương không muốn xưng vương một mình, bèn mời vua Ngụy cũng xưng vương, sử gọi là Hội Từ châu tương vương<ref>Từ châu ngày nay nằm ở vùng Đông Bắc Sơn Đông, Trung Quốc</ref>. Từ đó [[nước Tề]] tự vương hiệu.
 
Năm [[332 TCN]], [[Sở Uy vương]] nghe tin Ngụy, Tề hội xưng vương, bèn Cánh Thúy đánh [[nước Tề]]. Cảnh Thúy đại thắng quân Tề ở Từ Châu.
 
▲Năm 341[[322 TCN]], tướngdo Tềmâu Điềnthuẫn Kỵvới ganhTrâu ghétKỵ, tướng quốcĐiền là Trâu Kị nênKỵ tấn công Lâm Truy, đểtruy tìm Trâu Kỵ, nhưng thấtkhông bạithắng, phải chạy sang [[sở (nước)|nước Sở]].
 
▲Năm 340[[320 TCN]] (hay 320[[343 TCN]]), Tề Uy vương chết,qua conđời. Ông ở ngôi được 36 (hay 38) năm. Con ông là Điền Tích CườngCương lên nối ngôi, tức [[Điền Tề Tuyên vương]].
==Xem thêm==
*[[Điền Tề Hoàn công]]
*[[Điền Tề Tuyên vương]]
*[[Trâu Kỵ]]
*[[Ngụy Huệ vương]]
==Tham khảo==
*[[Sử kí Tư Mã Thiên]], thiên
**''Điền Kính Trọng Hoàn thế gia''
*Phương Thi Danh ([[2001]]), ''Niên biểu lịch sử Trung Quốc'', NXB Thế giới
==Chú thích==
{{tham khảo}}
▲[[Thể loại:Vua Điềnnước Tề]]
[[Thể loại:Sinh 378 TCN]]
[[Thể loại:Mất 343 TCN]]
[[Thể loại:Mất 320 TCN]]
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Tề_Uy_vương”