Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Ngô Thì Nhậm”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n sửa chính tả 3, replaced: Tây SơnTây Sơn (2) using AWB
Dòng 1:
[[Tập tin:Ngô Thì Nhậm.jpg|nhỏ|phải|200px|Tượng thờ Ngô Thì Nhậm trong Điện thờ Tây Sơn Tam Kiệt (Bảo tàng Quang Trung, Bình Định)]]
{{tham khảo}}
'''Ngô Thì Nhậm''' ({{linktext|吳|時|壬}}; còn gọi là '''Ngô Thời Nhiệm''' ''吳時任''<ref name="Nhiệm">Ngô Thì Nhậm trùng với tên húy vua [[Tự Đức]] (Hồng Nhậm, Nguyễn Phúc Thì) nên phải đọc và viết thành Ngô Thời Nhiệm (theo ''Họ và tên người Việt Nam'', PGS.TS Lê Trung Hoa, Nhà xuất bản Khoa học xã hội, 2005).</ref>; 25/10/[[1746]]–[[1803]]), tự là '''Hy Doãn'''(希尹), hiệu là '''Đạt Hiên'''(達軒), là danh sĩ, nhà văn đời [[nhà Lê sơ|hậu Lê]]–[[Nhà Tây Sơn|Tây Sơn]], người có công lớn trong việc giúp [[nhà Tây Sơn|triều Tây Sơn]] đánh lui [[nhà Thanh|quân Thanh]]. Ngô Thì Nhậm xuất thân gia đình vọng tộc chốn Bắc Hà, là con [[Ngô Thì Sĩ]], người làng Tả Thanh Oai, ngày nay thuộc huyện [[Thanh Trì]] [[Hà Nội]].
 
==Sự nghiệp==
Dòng 8:
Sau [[Vụ án năm Canh Tý]] ([[1780]]), ông bị nghi ngờ là người tố giác [[Trịnh Khải]] nên phải bỏ trốn về quê vợ ở [[Thái Bình]] lánh nạn.
 
Năm [[1788]], [[Nguyễn Huệ]] ra Bắc lần hai, xuống lệnh "cầu hiền" tìm kiếm quan lại của triều cũ. Danh sĩ [[Bắc Hà]] đã đầu quân cho nhà Tây Sơn từ trước đó mới chỉ có [[Trần Văn Kỷ|Trần Văn Kỉ]]<ref>[[Trần Văn Kỷ|Trần Văn Kỉ]] đỗ [[giải nguyên]], quê ở huyện [[Hương Trà]], [[Thuận Hóa]] chưa làm quan cho triều nào.Theo nhà Tây Sơn từ 1786,sử chép là [[Nguyễn Huệ]] "việc gì cũng bàn với Kỷ, không mấy khi rời"</ref>, [[Ngô Văn Sở]] và [[Đặng Tiến Đông]]<ref>Ðặng Tiến Ðông thuộc dòng họ nhiều đời đỗ đạt, làm quan to dưới triều Lê-Trịnh. Ông tìm vào Quảng Nam ra mắt Nguyễn Huệ năm 1787. Hai năm sau, lĩnh chức đô đốc, ông dẫn đầu cánh quân đánh vào đồn Ðống Ða, kéo quân vào [[Thăng Long]] sớm nhất</ref>. Tuy vậy, tới thời điểm này thì cả vua Lê lẫn chúa Trịnh đều đã đổ. Ngô Thì Nhậm và một số thân sĩ Bắc Hà khác như [[Phan Huy Ích]], [[Bùi Dương Lịch]]<ref>Dương Lịch về sau cũng làm quan cho [[nhà Nguyễn]] [[Gia Long]]</ref>; các tiến sĩ [[Ninh Tốn]], [[Nguyễn Thế Lịch]], [[Nguyễn Bá Lan]]; [[Đoàn Nguyễn Tuấn]] (anh rể [[Nguyễn Du]]); [[Vũ Huy Tấn]]; [[Nguyễn Huy Lượng]] (tác giả "[[Tụng Tây Hồ phú]]")...lần lượt ra làm quan cho nhà [[Nhà Tây Sơn|Tây Sơn]].<ref>Thái độ của danh sĩ Bắc Hà đối với Nguyễn Huệ là chia rẽ và phức tạp. Bên cạnh với những người đầu Tây Sơn, một số khác đi theo hoặc vua Lê hoặc [[chúa Trịnh]], hoặc sau này làm quan cho [[Gia Long]] như [[Nguyễn Ðăng Trường]], [[Nguyễn Ðình Giản]], [[Lê Duy Ðản]], [[Trần Danh Án]], [[Ngô Thì Chí]],[[Nguyễn Du]]...</ref> Sử cũ viết khi được Thì Nhậm, Nguyễn Huệ mừng mà rằng: "Thật là trời để dành ông cho ta vậy", và phong cho ông chức Tả thị lang bộ Lại, sau lại thăng làm thượng thư [[bộ Lại]]-chức vụ cao cấp nhất trong [[Lục bộ]].
 
Cuối năm [[Mậu Thân]] ([[1788]]) do vua [[Lê Chiêu Thống]] cầu viện, 29 vạn [[nhà Thanh|quân Thanh]] kéo sang [[Đại Việt]], với chiêu bài diệt Tây Sơn dựng lại nhà Lê. Ngô Thì Nhậm đã có kế lui binh về giữ phòng tuyến [[Phòng tuyến Tam Điệp|Tam Điệp - Biện Sơn]] ([[Ninh Bình]]) góp phần làm nên chiến thắng của [[nhà Tây Sơn]].