Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Kyrgyzstan”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n clean up, replaced: hế kỷ 12 → hế kỷ XII, hế kỷ 13 → hế kỷ XIII, hế kỷ 19 → hế kỷ XIX, hế kỷ 20 → hế kỷ XX, hế kỷ 7 → hế kỷ VII using AWB
Dòng 90:
 
=== Buổi đầu lịch sử ===
Theo những khám phá lịch sử gần đây, lịch sử [[người Kyrgyz]] bắt đầu từ năm 201 trước Công Nguyên. Ban đầu người [[Kyrgyz]] sống ở vùng thượng châu thổ [[sông Enisei]], trung tâm [[Xibia|Siberia]]. Sự khám phá những nền văn hóa [[Pazyryk]] và [[Văn hóa Tashtyk|Tashtyk]] cho thấy chúng có pha trộn các yếu tố văn hóa từ các bộ lạc du mục Turk và Iran. Các văn bản Trung Quốc và Hồi giáo giai đoạn thế kỷ 7–12VII–XII Công nguyên miêu tả người Kyrgyz là giống người tóc đỏ với nước da sáng và mắt xanh lá cây hay xanh nước biển.
 
Mặt khác nguồn gốc người [[Kyrgyz]] từ dân bản địa [[Xibia|Siberia]] đã được xác nhận sau những cuộc nghiên cứu di truyền học gần đây<ref>[http://hpgl.stanford.edu/publications/PNAS_2001_v98_p10244.pdf The Eurasian Heartland: A continental perspective on Y-chromosome diversity]</ref>. Đáng chú ý, 63% đàn ông Kyrgyz hiện đại có chung [[Haplogroup R1a1 (Y-DNA)]] với [[người Tajik]] (64%), [[người Ukraine]] (54%), [[người Ba Lan]] (56%) và thậm chí [[người Iceland]] (25%). [[Haplogroup R1a1 (Y-DNA)]] được cho là tín hiệu của những nhóm người nói [[Ngôn ngữ Tiền Ấn-Âu|các ngôn ngữ Tiền Ấn-Âu]].
 
Quốc gia [[Kyrgyz]] mở rộng nhất sau khi đánh bại [[Hãn quốc Hồi Cốt]] năm 840 sau Công Nguyên. Sau đó [[người Kyrgyz]] nhanh chóng tiến xa tới tận [[Thiên Sơn|dãy Thiên Sơn]] và tiếp tục duy trì ảnh hưởng của họ trên vùng đất này trong khoảng 200 năm. Tuy nhiên, ở thế kỷ 12XII, ảnh hưởng của [[Kyrgyz]] chỉ còn tới Dãy [[Dãy núi Altay|Altay]] và [[Núi Sayan]] vì sự mở rộng của [[Đế quốc Mông Cổ]] đang trên đà hình thành. Với sự xuất hiện của [[Đế quốc Mông Cổ]] ở thế kỷ 13XIII, người Kyrgyz đã di cư về phía nam.
 
Nhiều [[các dân tộc Turk|dân tộc Turk]] đã cai trị họ cho tới năm 1685, khi họ rơi vào quyền kiểm soát của [[Kalmyk]] ([[Oirat]], [[Dzungar]]).
 
=== Ảnh hưởng của Nga ===
Đầu thế kỷ 19XIX, vùng phía nam của Kyrgyzstan ngày nay rơi vào vòng kiểm soát của [[Hãn quốcd Kokand]]. Lãnh thổ này, khi ấy được người Nga gọi là "Kirgizia", đã được chính thức sáp nhập vào [[Đế quốc Nga|Đế chế Nga]] năm 1876. Người Nga phải đối mặt với nhiều cuộc nổi dậy chống chính quyền Sa Hoàng, và nhiều người Kyrgyz đã lựa chọn di cư tới Pamir và [[Afghanistan]]. Ngoài ra, sự đàn áp cuộc nổi dậy năm 1916 tại [[Trung Á]] đã khiến nhiều người Kyrgyz phải di cư tới [[Trung Quốc]]. Bởi nhiều nhóm sắc tộc trong vùng này đã (và vẫn đang) sống trên lãnh thổ của nhiều quốc gia láng giềng, ở thời điểm khi các biên giới còn chưa được phân định rõ ràng, nên việc di chuyên tới lui giữa các vùng núi, phụ thuộc vào địa điểm nào họ cho là thích hợp nhất với cuộc sống của mình; có nghĩa là nơi có nhiều mưa cho mùa màng hay sự quản lý của chính phủ dễ dàng hơn, là điều rất thông thường.
 
=== Thời kỳ Xô viết ===
Dòng 203:
== Ngôn ngữ ==
{{main|Tiếng Kyrgyz|Tiếng Nga}}
Kyrgyzstan là một trong hai trong số năm nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ ở Trung Á còn giữ [[tiếng Nga]] là một [[ngôn ngữ chính thức]] ([[tiếng Kazakh]] là ngôn ngữ kia). Nước này đã thêm [[tiếng Kyrgyz]] để trở thành quốc gia có hai ngôn ngữ chính thức vào tháng 9 năm 1991. Đây là một tín hiệu rõ ràng cho những người Nga sinh sống ở Kyrgyzstan rằng họ được chào đón trong nước cộng hòa mới, trong một nỗ lực nhằm tránh tình trạng [[chảy máu chất xám]]. [[Tiếng Kyrgyz]] là một thành viên thuộc [[hệ ngôn ngữ Turk|nhóm ngôn ngữ Turk]] và được viết bằng [[ký tự Ả Rập]] cho đến tận [[thế kỷ 20XX]]. [[Bảng chữ cái Latinh|Ký tự Latinh]] đã được đưa ra và chấp nhận năm 1928, và sau đó đã được thay thế bởi [[Bảng chữ cái Kirin#Kyrgyz|ký tự Kirin]] năm 1941.
 
Nói chung, tất cả mọi người trong nước đều hiểu và nói tiếng Nga, ngoại trừ tại một số vùng xa xôi hẻo lánh. Tiếng Nga là tiếng mẹ đẻ của đa số dân cư Bishkek, và hầu hết các giao dịch thương mại cũng như chính trị đều được tiến hành bằng ngôn ngữ này. Cho tới gần đây, tiếng Kyrgyz vẫn là ngôn ngữ được sử dụng tại gia đình, và hiếm khi được dùng trong các cuộc gặp gỡ hay các sự kiện khác. Tuy nhiên, đa số các cuộc họp nghị viện hiện nay được tiến hành bằng tiếng Kyrgyz, với phiên dịch đồng thời cho những người không nói tiếng Kyrgyz.