Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Sơn Tinh”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 1:
{{Infobox Royalty
| tên = Tản Viên Sơn Thánh
| native name = 傘圓山聖
| tước vị = Đệ nhất [[Tứ bất tử]]
| hình =
| cỡ hình =
| ghi chú hình =
| chức vị =
| tên đầy đủ =
| kiểu tên đầy đủ = Tên thật
| vợ = [[Mỵ Nương]] Ngọc Hoa
}}
:''Xem các bài khác cũng có tên "Tản Viên" tại trang [[Tản Viên (định hướng)]].
 
'''Tản Viên Sơn Thánh''' ({{hn|ch=傘圓山聖}}), còn gọi là '''Sơn Tinh''' (山精), là vị thần cai quản [[dãy núi Ba Vì]] (núi Tản Viên), một trong bốn vị thánh bất tử của [[người Việt]] ([[tứ bất tử]]). Các sự tích, truyền thuyết về Đức thánh Tản (đặc biệt là truyền thuyết [[Sơn Tinh - Thủy Tinh|Sơn Tinh-Thủy Tinh]]), thể hiện khát vọng làm chủ thiên nhiên của [[người Việt]], mở đất, dựng nước.
'''Tản Viên Sơn Thánh''' ({{hn|ch=傘圓山聖}}), còn gọi là '''Sơn Tinh''' (山精), là một nhân vật truyền thuyết Việt Nam, theo quan niệm dân gian vị [[thần]] cai quản [[dãy núi Ba Vì]] (tức [[núi Tản Viên]]), ông là một trong bốn vị [[thánh]] bất tử của [[tín ngưỡng dân gian]] [[người Việt]], gọi là [[Tứ bất tử]]. Ông được xem là hàng đệ nhất trong 4 vị thánh thần này.
 
Các sự tích, truyền thuyết về Đức thánh Tản, đặc biệt là truyền thuyết [[Sơn Tinh - Thủy Tinh|Sơn Tinh-Thủy Tinh]], trở nên nổi tiếng hơn bao giờ hết trong văn hóa người Việt hiện đại. Những truyền thuyết khiến ông trở thành bất tử, không chỉ trong tín ngưỡng mà trở thành một biểu tượng văn hóa.
 
==Nguồn gốc==
=== Việt điện và Chích quái ===
Hiện có hai quan niệm và cách giải thích nguồn gốc xuất thân của Tản Viên:<ref>[http://thanglong.chinhphu.vn/Home/Tu-bat-tu--nhung-truyen-thuyet-gan-bo-voi-Thang-Long--Ha-Noi/20109/5235.vgp "Tứ bất tử" - những truyền thuyết gắn bó với Thăng Long – Hà Nội]</ref>▼
Câu chuyện về Sơn Thánh được ghi chép trong hai tác phẩm chuyên viết đề tài tâm linh khá sớm ở nước Việt là [[Việt điện u linh tập]] cùng [[Lĩnh Nam chích quái]].
 
Trong hai sách này, Sơn Thánh cùng với [[Thủy Tinh]] được ghi nhận tương đương nhau. Riêng Việt điện còn ghi:''"Xét Giao Châu Ký của Tăng Công chép rằng: Vương là Sơn Tinh cùng với Thuỷ Tinh làm bạn rất thân thiết, ở ẩn tại động Gia Ninh, châu Phong."''. Còn theo Lĩnh Nam chích quái ghi chép: ''"Xưa kia đại vương trông thấy phong cảnh núi Tản Viên đẹp đẽ bèn làm một con đường từ bến Bạch Phiên đi lên phía nam núi Tản Viên, qua động An Vệ, tới các ngọn nguồn lạch suối đều dựng điện để nghỉ ngơi. Rồi lại đi qua ria núi đến chỏm núi có mây che thì định cư ở đó. Đôi lúc rong chơi trên sông Tiểu Hoàng Giang xem đánh cá, phàm đi qua các làng xóm đều dựng điện để nghỉ ngơi. Về sau, nhân dân theo dấu vết các điện đó mà lập đền miếu để thờ cúng. "''<ref>Trấn Thế Pháp, cũng trong Lĩnh Nam chích quái</ref>. Lại theo truyện cũ ở sách ''[[Giao Châu ký]]'' của [[Lỗ Công]] được dẫn trong Lĩnh Nam chích quái, tương truyền rằng Đại Vương Sơn Tinh [[họ Nguyễn]], cùng vui ở với loài thủy tộc ở đất Gia Ninh, huyện Phong Châu. Thông tin này khá tương tự thông tin của Việt điện u linh tập.
Các học giả thời phong kiến cho Tản Viên là "hạo khí anh linh của trời đất sinh ra"<ref>Kiều Phú, trong [[Lĩnh Nam chích quái]]</ref>, hoặc cho "là một trong 50 người con của [[Lạc Long Quân]], [[Âu Cơ]] theo cha xuống biển"<ref>Đúng ra thì phải là chắt khoảng đời thứ 19</ref>. Chàng "từ biển đi vào, qua [[cửa biển Thần Phù|cửa Thần Phù]], ngược [[sông Hồng]] đến Long Đỗ ([[Hà Nội]]), Trấn Trạch, rồi ngược [[sông Lô]], đến Phúc Lộc giang". Từ đấy, "nhìn thấy núi Tản Viên cao vời, xinh đẹp, lại thêm phía dưới dân chúng thuần phác, thái bình", nên chàng "đã làm một con đường thẳng như kẻ chỉ, từ Bạch Phiên Tân lên thẳng phía Nam núi Tản Viên, tới động An Uyên, thì lập diện để nghỉ ngơi"<ref>Trấn Thế Pháp, cũng trong Lĩnh Nam chích quái, nhưng là một dị bản</ref>. Các tác giả Lịch triều Hiến chương ([[Phan Huy Chú]]) và Việt sử Thông giám cương mục... cũng đều có những quan niệm tương tự.
 
Đời nhà Trần, Sơn Thánh (có lẽ cùng với Thủy Tinh) được tôn làm '''Tản Viên Hựu Thánh Khuông Quốc Hiển Linh Ứng Vương'''. Việc thờ tự Sơn Thánh đến thời [[Lê trung hưng]] vẫn không hề dứt, cụ thể như sau:
Trong khi đó theo quan niệm của dân gian, được thể hiện qua các bản thần thích thần phả ở các làng trong vùng Truyền thuyết Sơn Tinh, Thủy Tinh ([[Hà Nội]], [[Vĩnh Phúc]], [[Phú Thọ]]) thì Thánh Tản Viên lại là người có thực, xuất thân từ tầng lớp nghèo khổ trong dân chúng. Chàng tên thực là Nguyễn Tuấn, có tài "hô phong hoán vũ", dũng cảm.▼
 
<blockquote>Xét địa mạch nước ta, từ núi Tiểu Côn Lôn mà đến, chia ra ba điều long. Chi giữa chia ra làm [[núi Tam Đảo]]. Chi tả chia ra làm [[núi Quỷ Môn]]. Núi Tản Viên tức là chi hữu vậy.
Sơn Tinh được [[Hùng Vương]] kén làm rể, gả con gái [[Mỵ Nương]]. Sau đó, Thủy Tinh vì không được chọn, đã nổi giận đem binh đến đánh, xảy ra các cuộc chinh chiến trong nhiều năm trời. Kết cục, [[Thủy Tinh (nhân vật)|Thủy Tinh]] luôn là kẻ bại trận.
 
Đất này khởi tổ từ núi Tản, cao tột mây xanh, hình tròn như cái dù cái [[lọng]], nhọn cao, xanh đẹp, làm hòn núi có danh tiếng thứ nhất của nước ta, quanh co bao lượn đến thành Thăng Long làm một đồng bằng lớn, quanh phía nam vào đến [[Ai Châu]] ngừng kết lại làm chỗ Đế Vương Đại Địa rồi băng mà qua biển Nam Hải, không biết đâu mà đo lường. Cao sáng dài lâu, rộng dài to lớn, cái khí anh sản đúc lại làm Thần Quốc Chủ.
 
Cựu ký truyền lại, và bản thảo ''"Phong Thuỷ"'' của Cao Vương (tức [[Cao Biền]]) có nói: ''"Cao Vương muốn dùng thuật để yếm núi Tản Viên, thấy Sơn Tinh cưỡi [[ngựa]] đến giữa trời, mắng nhiếc rồi đi"''. Thật là linh dị không thể nói được; duy có chuyện Sơn Tinh và Thủy Tinh thù nhau, thật là quái đản, đâu có trước nghìn vạn năm, lấy cớ nàng Mỵ Nương rồi cứ năm năm đến [[mùa thu]] dâng nước lên, đem loài thuỷ mộc như [[cá rồng]], cùng với loài tên [[voi]] ở rừng đánh nhau, rồi dân cư ở núi lại đắp đê ngăn nước, nhiên hậu mới tránh được hại. Bây giờ thử xem, giữa lúc mùa hạ sang mùa thu, mưa lụt xuống xối xả, ngập núi lấp động, thế muốn lút trời, rồi sơn dân ưa chuyện quỷ thần, lấy hư đồn hư, bèn tin làm sự thực. Tuy Thuỷ Thần hoặc có khi cũng hiển dị, mà bảo thuỷ-hoả đánh nhau, thì tớ này không dám tin chắc vậy.
 
Đền thờ đến triều Hoàng Lê, lễ tế rất long trọng, liệt vào hàng đệ nhất trong Bốn vị thần bất tử. Các làng ở dựa theo triền núi, dân chúng đều được miễn thuế, cả thảy 13 làng. Mấy huyện tiếp cận như huyện [[Minh Nghĩa]], [[Bất Bạt]], [[Tam Nông]] thay phiên nhau đến lúc tu bổ Thần Cung. Dẫu cho hổ, báo, tê ngu, voi kể hằng nghìn bầy, mà dân đinh lên làm việc, đi một mình, ngủ giữa trời, thế mà mảy may chẳng hề bị xâm phạm. Mây mù tan hợp, cây cối sầm uất, tiêu núi, đá trắng từng khóm, chỉ đứng trông thì được chớ lên đến thì không được.</blockquote>
 
Trong Việt điện u linh tập ghi nhận rõ sự hiển linh và địa vị của Sơn Thánh, là ''liệt vào hàng đệ nhất trong Bốn vị thần bất tử'', Thông tin này tương tự trong Lĩnh Nam chích quái:''"Đại Vương được bí quyết trường sinh của thần tiên nên rất hiển linh, đó là vị đệ nhất phúc thần của nước Đại Việt vậy."''
 
== Nguồn khác ==
▲Hiện có haithêm quan niệm và cách giải thích nguồn gốc xuất thân của Tản Viên: ''"là một trong 50 người con của [[Lạc Long Quân]], [[Âu Cơ]] theo cha xuống biển"''<ref>Đúng ra thì phải là chắt khoảng đời thứ 19</ref><ref>[http://thanglong.chinhphu.vn/Home/Tu-bat-tu--nhung-truyen-thuyet-gan-bo-voi-Thang-Long--Ha-Noi/20109/5235.vgp "Tứ bất tử" - những truyền thuyết gắn bó với Thăng Long – Hà Nội]</ref>
 
▲Trong khi đó theoTheo quan niệm của dân gian, được thể hiện qua các bản thần thích thần phả ở các làng trong vùng ''Truyền thuyết Sơn Tinh, Thủy Tinh'' ([[Hà Nội]], [[Vĩnh Phúc]], [[Phú Thọ]]) thì Thánh Tản Viên lại là người có thực, xuất thân từ tầng lớp nghèo khổ trong dân chúng. Chàng tên thực là '''Nguyễn Tuấn''', có tài ''"hô phong hoán vũ"'', dũng cảm.
 
==Chú thích==
{{tham khảo}}
* [[Việt điện u linh tập]]
* [[Lĩnh Nam chích quái]]
 
== Liên kết ngoài ==
* {{TĐBKVN|22667|Sơn Tinh Thủy Tinh}}
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Sơn_Tinh”