Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Napoli”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
nKhông có tóm lược sửa đổi
Thẻ: Đã bị lùi lại
Dòng 19:
| mapsize = 280px
| map_alt =
| map_caption = Phạm vi của thành phố Napoli (''Città di Napoli'', màu đỏ) nằm bên trong lãnh thổ [[Thành phố đôĐô thị Napoli]] (''Città metropolitana di Napoli'', màu vàng)
| pushpin_map = Italy#Europe
| pushpin_relief = 1
Dòng 31:
| subdivision_type1 = [[Vùng hành chính (Ý)|Vùng]]
| subdivision_name1 = [[File:Flag_of_Campania.svg|18px]] [[Campania]]
| subdivision_type2 = [[Thành phố đôĐô thị của Ý|Tỉnh]]
| subdivision_name2 = [[File:Stemma_Città_metropolitana_di_Napoli.png|18px]] [[Thành phố đôĐô thị Napoli]]
| parts_type = [[Đơn vị hành chính|Phân chia hành chính]]
| parts = 10 quận
Dòng 44:
| area_footnotes = <ref name="2021 Comune">{{Cite web |url=http://www.comune.napoli.it/flex/cm/pages/ServeBLOB.php/L/IT/IDPagina/7 |title=Il Comune |editor=Comune di Napoli |access-date=2 September 2017}}</ref>
| tổng diện tích km2 = 117,27
| tên dt trống1 = [[Thành phố đôĐô thị của Ý|Thành phố đôĐô thị]]
| trống1 km2 = 1171
<!----------------Nhân khẩu----------------->
Dòng 51:
| population_as_of = 31 tháng 1 năm 2021<ref name="2021 Istat"/>
| population_rank = Đứng thứ 3 tại Ý
| population_blank1_title = Thành phố đôĐô thị Napoli
| population_blank2_title = Vùng đại đô thị Napoli
| population_blank1 = 3016762
Dòng 82:
}}
:[[Tập tin:Disambig.svg|20px|link=]] ''"Naples" được chuyển hướng đến đây. Với những mục đích tìm kiếm khác, vui lòng xem [[Naples (định hướng)]].''
'''Napoli''' ({{IPA|[[IPA|/ˈnaːpoli/]]}}{{IPA audio link|It-Napoli.ogg}}, [[tiếng Napoli]]: ''Napule'' {{IPA-it|ˈnɑːpulə|}}; [[tiếng Hy Lạp|tiếng Hy Lạp cổ đại]]: Νεάπολις - ''Neapolis'' có nghĩa là "''thành phố mới''", còn phổ biến với tên gọi '''Naples''' trong [[tiếng Anh]] và [[tiếng Pháp]]) là thành phố lớn thứ ba của [[Ý]] sau [[Roma]] và [[Milano]] cũng như là thành phố lớn nhất [[Nam Ý|miền Nam nước này]], với dân số 940.398 người sống bên trong phạm vi thành phố (tính đến năm 2021),<ref name="2021 Istat">[http://demo.istat.it/bilmens/query.php?anno=2021&lingua=ita&Rip=S4&Reg=R15&Pro=P063&Com=49&submit=Tavola Dato Istat] - Popolazione residente al 31 gennaio 2021 (dato provvisorio).</ref> đồng thời đóng vai trò thủ phủ của vùng [[Campania]]. Napoli là trung tâm của [[Thành phố đôĐô thị Napoli]] với 3.115.320 dân cư, do đó là thành phố đô thị đông dân thứ ba của quốc gia.<ref name=ComItData2012>‘City’ population (i.e. that of the ''[[comune]]'' or municipality). [http://en.comuni-italiani.it/063/049/ City of Naples] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150702112928/http://en.comuni-italiani.it/063/049/ |date=2 July 2015 }}. Comuni-italiani.it. 2012. Retrieved 11 April 2012.</ref><ref name=CityPop2011>[http://www.citypopulation.de/world/Agglomerations.html Principal Agglomerations of the World] {{webarchive|url=https://www.webcitation.org/5rRuMtUmh?url=http://www.citypopulation.de/world/Agglomerations.html |date=24 July 2010 }}. Citypopulation.de. 1 October 2011. Retrieved 1 April 2012.</ref> [[Vùng đô thị Napoli|Vùng đại đô thị Napoli]] vươn ra bên ngoài cương vực của Thành phố đôĐô thị Napoli là [[vùng đô thị của Ý|khu vực đô thị đông dân thứ hai của Ý]] và thứ 7 tại [[Liên minh châu Âu]].<ref name=Demographia>[http://www.demographia.com/db-worldua.pdf Demographia: World Urban Areas]. Retrieved 12 July 2017.</ref>
 
Khởi nguồn từ những người [[Hy Lạp cổ đại|Hy Lạp]] định cư đầu tiên vào khoảng [[Thiên niên kỷ 2 TCN|thiên niên kỷ thứ 2 trước Công Nguyên]], Napoli là một trong những khu đô thị lâu đời nhất trên thế giới có dân cư liên tục sinh sống.<ref>{{chú thích sách |author1=David J. Blackman |author2=Maria Costanza Lentini |title=Ricoveri per navi militari nei porti del Mediterraneo antico e medievale: atti del Workshop, Ravello, 4–5 novembre 2005 |url=https://books.google.com/books?id=GhB4VDYuJXsC&pg=PA99 |year=2010 |publisher=Edipuglia srl |isbn=978-88-7228-565-7 |page=99}}</ref> Vào thế kỷ thứ 8 TCN, một thuộc địa có tên Parthenope được thiết lập trên [[Lâu đài Trứng|hòn đảo Megaride]] mà sau này được tái lập thành Neapolis vào thế kỷ 6 TCN.<ref name="LomFri"/><ref name="Noctes"/> Thành phố từng là một phần thuộc [[Magna Graecia]] tức "Đại Hy Lạp", đóng vai trò quan trọng trong việc giao thoa gắn kết giữa xã hội [[Hy Lạp cổ đại|Hy Lạp]] và [[La Mã cổ đại|La Mã]], trở thành trung tâm văn hóa chiến lược dưới sự cai trị của người La Mã.<ref name=Maiuri/> Theo sau sự sụp đổ của [[Đế quốc La Mã]], Napoli dần hình thành nền [[Công quốc Napoli|công quốc tự chủ]] dưới quyền của [[Đế quốc Byzantine]], và bắt đầu từ thế kỷ 14 trong suốt hơn 500 năm kế tiếp, nơi đây lần lượt là kinh đô của [[Vương quốc Napoli]] và [[Vương quốc Hai Sicilia]] cho đến khi [[thống nhất nước Ý]] vào năm 1861.
Dòng 248:
|width = 300
|height=253
|legend1title = <span style="font-size:90%">Bản đồ địa hình khu vực [[thành phố đôĐô thị Napoli]]<br>và vùng [[vịnh Napoli]].</span>
|legend1start = 1
|overlay2 = Tp. Napoli
Dòng 975:
 
[[File:Area Napoli - Campania.jpg|thumb|300px|left|Ảnh chụp vùng đại đô thị Napoli vào buổi đêm từ vệ tinh của [[NASA]].]]
Tính riêng thành phố Napoli với hơn 960.000 người là đô thị đông dân thứ ba ở Ý và là thành phố có mật độ dân số cao nhất trong số các đô thị lớn của Ý cũng như là một trong những đô thị đứng đầu ở châu Âu xét theo cùng tiêu chí này, với khoảng 8.182 người/km².<ref name=ComItData2012 /> Bao gồm cả những người đi làm (khoảng 200.000 người, tương đương 20% so với nhân khẩu thường trú), quân đội, v.v. đổ vào thành phố mỗi ngày, số lượng cư dân trong thành phố có sự biến thiên đáng kể.<ref>{{Cite web |url=http://www.lautomobile.aci.it/articoli/2016/07/12/la-dura-vita-dei-pendolari.html |title=lautomobile.aci, ''La dura vita dei pendolari''}}</ref> Theo thời gian, sự di chuyển dân cư từ thành phố ra khu vực [[Thành phố đôĐô thị Napoli]] là rất đáng kể, nơi có mật độ dân số 2.672 người/km², cao nhất trong số các [[thành phố đô thị của Ý]].<ref>{{Cite web |url=https://www.cittametropolitana.na.it/documents/10181/4766315/20200302-contesto-esterno-2020-2022-1.pdf/face5f15-f5b4-4dbb-bda9-dc42e76b9971 |title=cittametropolitana.na, ''Analisi del contesto demografico e socio-economico della Città Metropolitana di Napoli''}}</ref> Ngoài ra, vùng đại đô thị Napoli còn rộng lớn hơn vượt ra ngoài thành phố đôĐô thị Napoli khi bao gồm cả các khu vực quan trọng của các tỉnh lân cận, gọi chung là "Đại Napoli" (''Grande Napoli'' hay ''Greater Naples'') với ước tính dân số khoảng 4,4 triệu người là khu vực đô thị hóa đông dân thứ hai ở Ý sau vùng đại đô thị [[Milano]].<ref>Enrico Cardillo, ''Napoli, l'occasione post-industriale: da Nitti al piano strategico'', Guida editore, 2006, p.174</ref><ref name="demog" />
 
Napoli là thành phố có dân số trẻ nhất của cả nước,<ref>{{Cite web |url=https://www.ilmattino.it/napoli/cronaca/napoli_caserta_italia_giovani-2625121.html |title=ilmattino, ''Campania, terra di giovani: Napoli e Caserta sono le province con più adolescenti d'Italia''}}</ref> trong đó tỷ lệ [[thanh thiếu niên]] chiếm 8,3% trên toàn dân, người dưới 14 tuổi chiếm 19%, trong khi người trên 65 tuổi chiếm 13%, so với mức trung bình của cả nước tương ứng lần lượt là 14% và 19%.<ref name="demog" /> Napoli có tỷ lệ nữ (52,5%) cao hơn nam (47,5%).<ref name=ComItData2012>‘City’ population (i.e. that of the ''[[comune]]'' or municipality). [http://en.comuni-italiani.it/063/049/ City of Naples] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150702112928/http://en.comuni-italiani.it/063/049/ |date=2 July 2015 }}. Comuni-italiani.it. 2012. Retrieved 11 April 2012.</ref> Napoli hiện có tỷ lệ sinh cao hơn các vùng khác của Ý, với 10,46 ca sinh trên 1.000 dân, so với mức trung bình của Ý là 9,45 ca sinh.<ref>{{cite news |url=http://demo.istat.it/bil2007/index.html |publisher=ISTAT |title=Demographics |date=8 January 2008 |access-date=10 July 2013 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090426215446/http://demo.istat.it/bil2007/index.html |archive-date=26 April 2009}}</ref>
Dòng 1.511:
|}
 
===Thành phố đôĐô thị Napoli===
[[File:Map_of_region_of_Campania,_Italy,_with_provinces-en.svg|250px|right|thumb|Thành phố đôĐô thị Napoli (màu xanh lục) và các tỉnh trong vùng [[Campania]].]]
[[File:Napoli_map.png|left|250px|thumb|[[Thành phố đôĐô thị Napoli]]]]
{{main articles|Thành phố đôĐô thị Napoli}}
[[Thành phố đôĐô thị Napoli]] (''Città metropolitana di Napoli'') được thành lập vào ngày 1 tháng 1 năm 2015 và là một trong 14 [[thành phố đôĐô thị của Ý]] - đơn vị hành chính tương đương cấp tỉnh, thay thế cho đơn vị hành chính cũ trước đó là [[Napoli (tỉnh)|tỉnh Napoli]]. Với hơn 3 triệu dân, đây là thành phố đô thị đông dân thứ 3 của Ý và đứng nhất quốc gia tính theo [[mật độ dân số]].
 
Toàn bộ khu vực có mức độ đô thị hóa cao, diện tích 1.171 km² với tổng cộng 92 huyện thị bao gồm cả thành phố Napoli - đóng vai trò là "tỉnh lỵ" nòng cốt và nơi đặt trung tâm hành chính của thành phố đôĐô thị. Các bờ biển của vịnh nhìn ra [[biển Tyrrhenum]], về phía khu vực [[cánh đồng Phlegraei]] giáp với [[vịnh Gaeta]] tại bờ biển Domitianus về phía tây bắc, về phía đông nam có dãy núi Sữa (''Monti Lattari'') nằm trên bán đảo Sorrento giáp với [[bờ biển Amalfi]]; phía Bắc giáp với tỉnh Caserta và về phía đông bắc với các tỉnh Benevento và Avellino, về phía đông giáp với vùng nông thôn Nocerino-Sarnese của tỉnh Salerno. [[Núi lửa]] [[Vesuvius]] chiếm phần rất lớn ở khu vực trung tâm lãnh thổ của thành phố đôĐô thị.
<gallery mode="packed" heights="100" caption="Một số địa danh, tàn tích, trị trấn, đảo nổi tiếng nằm trong lãnh thổ [[Thành phố đôĐô thị Napoli]]">
Panorama con Cratere degli Astroni.jpg|Cánh đồng Hỏa Diệm<br>lòng chảo núi lửa Phlegraei
Monte Olibano - Pozzuoli.jpg|[[Pozzuoli]]
Dòng 1.536:
 
===Các thể chế, tổ chức và hiệp hội===
Napoli ngoài tư cách là thủ phủ của thành phố đôĐô thị và vùng [[Campania]] cũng như là nơi đặt trung tâm hành chính thành phố đôĐô thị và chính quyền vùng, thành phố còn là nơi đặt trụ sở của các cơ quan quốc gia như Cơ quan Bảo đảm Truyền thông (AGCOM) và Biệt thự Rosebery, dinh thự chính thức vào mùa hè của [[Tổng thống Ý|Tổng thống Cộng hòa Ý]].
 
Trên trường quốc tế, Napoli là nơi tọa lạc của một trong những Đại sứ quán Mỹ lâu đời nhất thế giới và đầu tiên trên lãnh thổ [[bán đảo Ý]] vào năm 1796 khi còn là kinh đô của [[Vương quốc Hai Sicilia]]. Hiện nay, thành phố là nơi thiết đặt cơ quan ngoại giao của các quốc gia trên thế giới với tổng cộng 76 [[tổng lãnh sự quán]] và các lãnh sự quán danh sự.<ref>{{cite web|url=https://www.esteri.it/mae/it/servizi/stranieri/rapprstraniere/rappresentanzestraniere.html|date=4 March 2021|access-date=18 May 2021|title=Rappresentanze Diplomatiche straniere in Italia|website=Ministero degli Affari Esteri e della Cooperazione Internazionale}}</ref>
Dòng 1.546:
|-
| style="width:100%;"|<gallery mode="packed" heights="140">
Palazzo Matteotti Napoli Naples.jpg|Điện Matteotti, trụ sở hành chính của [[Thành phố đôĐô thị Napoli]]
Napoli - Villa Rosebery (Posillipo).jpg|Biệt thự Rosebery của [[Tổng thống Ý]] tại Posillipo
Apple_Developer_Academy.jpg|Khu phức hợp đại học tại phường San Giovanni a Teduccio bao gồm học viện [[Apple]] và [[Cisco]]
Dòng 1.752:
==Xem thêm==
*[[Vịnh Napoli]]
*[[Thành phố đôĐô thị Napoli]]
**[[Núi Vesuvius]]
**[[Cánh đồng Phlegraei]]
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Napoli”