Ca dao Việt Nam

Văn học dân gian:     Thần thoại     Truyền thuyết     Cổ tích     Truyện cười     Ngụ ngôn     Vè, Tục ngữ     Thành ngữ     Câu đố     Ca dao     Văn học dân gian dân tộc thiểu số     Sân khấu cổ truyền
Văn học viết:     Văn học đời Tiền Lê     Văn học đời Lý     Văn học đời Trần     Văn học đời Lê Sơ     Văn học đời Mạc     Văn học đời Lê trung hưng     Văn học đời Tây Sơn     Văn học thời Nguyễn     Văn học thời Pháp thuộc     Văn học thời kỳ 1945-1975     Văn học thời kỳ từ 1976
xem thêm
Tác giả - tác phẩm:     Nhà thơ - Nhà văn     Nhà báo - Nhà viết kịch     Tư liệu văn học Việt Nam

Ca dao (歌謠) là thơ ca dân gian Việt Nam được truyền miệng dưới dạng những câu hát không theo một điệu nhất định, thường phổ biến theo thể thơ lục bát cho dễ nhớ, dễ thuộc.

Ca dao là một từ Hán Việt, theo từ nguyên, ca là bài hát có chương khúc, giai điệu; dao là bài hát ngắn, không có giai điệu, chương khúc.

Nội dung

• Ca dao phản ánh lịch sử: Ca dao lịch sử không phản ánh hiện tượng lịch sử trong quá trình diễn biến của nó, mà chỉ nhắc đến sự kiện lịch sử để nói lên thái độ, quan điểm của nhân dân.
• Phản ánh nếp sống, phong tục, tập quán truyền thống; phản ánh đời sống tình cảm nhân dân; phản ánh đời sống xã hội cũ.
• Chứa đựng tiếng cười trào phúng.

Phân loại

Theo đặc điểm và nội dung

• Đồng dao: là thơ ca dân gian truyền miệng trẻ em và không có tác giả như vè. Đồng dao được chia thành hai loại: loại gắn với công việc của trẻ em và loại gắn với trò chơi của trẻ em.

  Chi chi chành chành

  Cái đanh thổi lửa

  Con ngựa đứt cương

  Ba vương ngũ đế

  ...

• Ca dao lao động: là phần lời cốt lõi của dân ca lao động. Những bài ca lao động tồn tại như là một bộ phận của quá trình lao động.

  Trời mưa trời gió đùng đùng

  Bố con ông Nùng đi gánh phân trâu

  Đem về trồng bí trồng bầu

  Trồng ngô, trồng lúa, trồng rau, trồng cà.

• Ca dao ru con: hát ru có từ lâu đời và rất phổ biến, lời hát ru phần nhiều là những câu ca dao có sẵn.

  Cái ngủ mày ngủ cho lâu

  Mẹ mày đi cấy ruộng sâu chưa về

• Ca dao nghi lễ, phong tục: Trong nhiều bài ca tế thần, các yếu tố trữ tình cũng có mặt, cùng với yếu tố hiện thực, chúng biểu hiện sức mạnh của đời sống hiện thực trong các hình thức sinh hoạt tôn giáo trong nhân dân.

  Dập dìu cánh hạc chơi vơi

  Tiễn thuyền Vua Lý đang dời kinh đô

  Khi đi nhớ cậu cùng cô

  Khi về lại nhớ cá rô Tổng Trường

• Ca dao trào phúng, bông đùa.

  Lỗ mũi mười tám gánh lông

  Chồng yêu chồng bảo râu rồng trời cho

  Đêm nằm thì ngáy o o

  Chồng yêu chồng bảo ngáy cho vui nhà

  Đi chợ thì hay ăn quà

  Chồng yêu chồng bảo về nhà đỡ cơm

  Trên đầu những rác cùng rơm

  Chồng yêu chồng bảo hoa thơm rắc đầu.

• Ca dao trữ tình.

Hỡi cô tát nước bên đàng

Sao cô lại múc trăng vàng đổ đi?

Ước gì sông rộng một gang

Bắc cầu dải yếm để chàng sang chơi

• Ca dao than thân.

"Thân em như tấm lụa đào

Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai."

"Thân em cúc mọc bờ rào, 

Kẻ qua ngắt nhụy, người vào bẻ bông."

Ca dao biết tên tác giả

Ngoài những bài ca dao cổ không biết tên tác giả, ở Việt Nam còn có những câu thơ lục bát hay và phổ biến:

• Tháp Mười đẹp nhất bông sen

  Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ.

  Hỡi cô tát nước bên đàng

  Sao cô lại múc trăng vàng đổ đi.

Nghệ thuật

• Thể thơ: Ca dao sử dụng nhiều thể thơ khác nhau, thể lục bát rất phổ biến trong ca dao; thể song thất lục bát được sử dụng không nhiều; thể vãn thường gồm một câu có bốn hoặc năm chữ, rất đắc dụng trong đồng dao. Ngoài ra ca dao cũng sử dụng hợp thể là thể thơ gồm từ bốn, năm chữ thường kết hợp với lục bát biến thể.
• Cấu trúc có các loại sau: Cấu trúc theo lối ngẫu nhiên không có chủ đề nhất định; cấu trúc theo lối đối thoại, và cấu trúc theo lối phô diễn về thiên nhiên.

Xem thêm

• Dân ca

Liên kết ngoài

• Ca Dao Việt Nam trên Wikiquote