Libya thuộc Ý

Libya thuộc Ý (tiếng Ý: Libia Italiana; tiếng Ả Rập: ليبيا الإيطالية‎, Lībyā al-Īṭālīya) là một thuộc địa của Vương quốc Ý nằm ở Bắc Phi, ngày nay là Libya hiện đại. Libya được hình thành từ các thuộc địa Cyranaica và Tripolitania thuộc Ý, được Vương quốc Ý chiếm từ Đế quốc Ottoman năm 1911, trong Chiến tranh Ý-Thổ Nhĩ Kỳ năm 1911 đến 1912. Thuộc địa thống nhất được thành lập năm 1934 bởi thống đốc Italo Balbo, với Tripoli làm thủ đô.

Libya thuộc Ý
Tên bản ngữ Libia Italiana (tiếng Ý) ليبيا الإيطالية (tiếng Ả Rập) Lībyā al-Īṭālīya
1911/1932–1947
Quốc kỳ Quốc huy (1940–1947)
Libya thuộc Ý   Các tài sản và lãnh thổ chiếm đóng khác của Ý   Vương quốc Ý
Tổng quan
Vị thế	Thuộc địa của Ý
Thủ đô	Tripoli
Ngôn ngữ thông dụng	Tiếng Ý (chính thức) Tiếng Ả Rập Libya, Tiếng Berber, Tiếng Domari
Tôn giáo chính	Hồi giáo, Chính thống giáo Copt, Do Thái, Giáo hội Công giáo Rôma
Chính trị
Chính phủ	Chính quyền thuộc địa
Quân chủ
• 1911-43	Vittorio Emanuele III
Toàn quyền
• 1934–1940	Italo Balbo
• 1940–1941	Rodolfo Graziani
• 1941	Italo Gariboldi
• 1941–1943	Ettore Bastico
• 1943	Giovanni Messe
Lịch sử
Lịch sử
• Chiến tranh Ý-Ottoman	29 tháng 9 năm 1911
• Thống nhất Tripolitania và Cyrenaica	1 tháng 1 năm 1934
• Các vùng ven biển thuộc chính quốc Ý	9 tháng 1 năm 1939
• Quân đồng minh đánh tan quân Ý ở Libya	13 tháng 5 năm 1943
• Trao thuộc địa cho quân Đồng minh chiếm đóng quân sự	15 tháng 2 năm 1947
Địa lý
Diện tích
• 1939	1.759.541 km2 (679.363 mi2)
Dân số
• 1939	893.774
Kinh tế
Đơn vị tiền tệ	Lira Ý
Mã ISO 3166	LY
Tiền thân Kế tục Tripolitania thuộc Ottoman Vương quốc Ai Cập Algérie thuộc Pháp Tây Phi thuộc Pháp Xích đạo châu Phi thuộc Pháp Sudan thuộc Anh-Ai Cập Chính quyền quân sự Anh tại Libya Ghadames
Hiện nay là một phần của	Libya

Lãnh thổ của Libya thuộc Ý cũng được gọi là Bắc Phi thuộc Ý (Africa Settentrionale Italiana, hay ASI), cả trước và sau khi thống nhất. Từ năm 1923, phiến quân bản địa gắn liền với Dòng Senussi đã lãnh đạo phong trào kháng chiến Libya chống lại sự định cư của Ý ở Libya; cuộc nổi dậy đã hoàn toàn bị lực lượng Ý dập tắt vào năm 1932 sau các chiến dịch bình định. Trong chiến tranh thế giới thứ hai, Libya thuộc Ý đã trở thành bối cảnh cho Chiến dịch Bắc Phi và người Ý buộc phải sơ tán vào năm 1943 sau khi bị quân Đồng minh đánh bại ở đó. Theo các điều khoản của hiệp ước hòa bình năm 1947, Ý chính thức từ bỏ tất cả các yêu sách đối với Libya, vốn được quân Đồng minh quản lý cho đến khi độc lập năm 1951.

Lịch sử

Là kết quả của chiến thắng Ý trong cuộc chiến tranh Ý–Thổ Nhĩ Kỳ (1911–1912), lãnh thổ của miền bắc Libya ngày nay (Tripolitania và Cyrenaica) đã chuyển từ Đế quốc Ottoman sang quyền lục lượng của Ý, nơi tạo ra thuộc địa của nó ở đây, Bắc Phi thuộc Ý. Tuy nhiên, những năm đầu tiên của những vùng lãnh thổ này trên danh nghĩa vẫn thuộc quyền tài phán của Ottoman. Ví dụ, vào ngày 5 tháng 5 năm 1915 (ngay cả trước khi Ý tuyên chiến với Thổ Nhĩ Kỳ), vị vua này đã bổ nhiệm người đứng đầu mệnh lệnh của chỉ huy Senusites của lực lượng Hồi giáo ở Libya với cấp bậc tể tướng.

Năm 1927, các thuộc địa riêng biệt của Cyrenaica và Tripolitania đã được tạo ra, và năm 1934, chúng cũng như lãnh thổ của Fezzan đã được sáp nhập vào Libya. Thổ Nhĩ Kỳ chỉ có năm 1934 công nhận chủ quyền của Ý đối với lãnh thổ Libya. Người Ý đã thực hiện việc Ý hóa người bản địa ở Libya.

Lãnh thổ của Fezzan không phải là một phần của Libya thuộc Ottoman. Người Ý bắt đầu thực dân vào năm 1912, chiếm được vào năm 1914, thành phố chính của Fezzan–Murzuq. Tuy nhiên, sức mạnh của họ ở phía nam Libya cho đến đầu những năm 1930 khá yếu. Trong những năm đầu, Cyrenaica đã mạnh mẽ chống lại thực dân Ý, và vào năm 1917, nhà lãnh đạo của nó, Mohammed Idris al-Mahdi al-Senusi, đã ký kết một thỏa thuận với người Ý về quyền tự trị của lãnh thổ, sau đó bị đình chỉ độc lập đáng kể trong các vấn đề nội bộ và bị đình chỉ vào năm 1923. quyền lực ở Ý của những kẻ phát xít do Benito Mussolini lãnh đạo. Thuộc địa mở rộng sau khi nhượng bộ lãnh thổ từ Sudan và Ai Cập (thuộc địa của Anh). Năm 1935, thỏa thuận Mussolini–Laval đã được ký kết, kết quả là Ý đã nhận được.

Một bản đồ cho thấy sự phát triển của lãnh thổ Libya của Ý sau Thế chiến thứ nhất.

Sau khi chiếm đóng Tripoli bởi Ý vào năm 1911, một cuộc nổi loạn đã nổ ra ở đất nước do người anh hùng dân tộc Libya Omar Mukhtar lãnh đạo. Để đàn áp cuộc nổi dậy, Benito Mussolini đã phái Rodolfo Graziani, người lãnh đạo lực lượng vũ trang Ý ở Libya. Quân du kích đã phát động một cuộc đấu tranh ở Jebel Akhdar ở Cyrenaica, cuộc kháng chiến kéo dài đến năm 1931, ở một số vùng cho đến năm 1935. Để đàn áp cuộc nổi dậy, người Ý ở Libya đã tạo ra các trại tập trung, trong đó họ có tổng cộng 125.000 người, chủ yếu là đàn ông, có thể hợp tác với các đảng phái. Bất chấp chiến tranh du kích ở nước này, chính sách tái định cư của người Ý vẫn tiếp tục: vào đầu những năm 1940, đã có khoảng 110.000 người Ý ở Libya, chiếm 12% tổng dân số.

Trong Thế chiến II, Libya trở thành nơi diễn ra các trận chiến giữa các lực lượng Đồng minh và các quốc gia phe Trục. Năm 1943, người Ý đã buộc phải rời khỏi thuộc địa của mình sau thất bại của lực lượng Anh-Mỹ trong chiến dịch Bắc Phi. Sau chiến tranh, Ý từ bỏ quyền của mình đối với Libya, nơi đầu tiên nằm dưới sự kiểm soát của Anh (Tripolitania và Cyrenaica) và Pháp (Fezzan). Năm 1951, theo quyết định của Liên Hợp Quốc, Libya đã trở thành một quốc gia độc lập đứng đầu là Vua Idris (tên được Mohammed Idris al-Mahdi al-Senusi thông qua).

Xem thêm

• Tây Phi thuộc Pháp

Đọc thêm

• Carlo Giglio biên tập (1971–1983). Inventario delle fonti manoscritte relative alla storia dell'Africa del Nord esistenti in Italia (bằng tiếng Ý). Leiden: Brill. OCLC 906099149.
• Inventario dell'Archivio Storico del Ministero Africa Italiana: Libia (1859–1945) (bằng tiếng Ý). II. Rome: Ministry of Foreign Affairs Archivio Storico Diplomatico. 1975. Bản gốc lưu trữ ngày 12 tháng 12 năm 2017.
• Chapin Metz, Hellen. Libya: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress, 1987.
• Del Boca, Angelo. Gli italiani in Libia. Vol. 2. Milano, Mondadori, 1997.
• Sarti, Roland. The Ax Within: Italian Fascism in Action. Modern Viewpoints. New York, 1974.
• Smeaton Munro, Ion. Through Fascism to World Power: A History of the Revolution in Italy. Ayer Publishing. Manchester (New Hampshire), 1971. ISBN 0-8369-5912-4
• Taylor, Blaine. Fascist Eagle: Italy's Air Marshal Italo B
• Tuccimei, Ercole. La Banca d'Italia in Africa, Foreword by Arnaldo Mauri, Collana storica della Banca d'Italia, Laterza, Bari, 1999.
• Taylor, Blaine. Fascist Eagle: Italy's Air Marshal Italo Balbo. Montana: Pictorial Histories Publishing Company, 1996. ISBN 1-57510-012-6

Liên kết ngoài

• Hình ảnh người Ý gốc Libya và ngôi làng của họ ở Libya
• Đường sắt thuộc địa Ý được xây dựng ở Libya (tiếng Ý)