Nalanda

Trường Đại học Phật giáo Nalanda
	Phế tích của Nalanda Mahavihara
	Vị trí tại Ấn Độ
Vị trí	Nalanda, Bihar, Ấn Độ
Tọa độ	25°08′12″B 85°26′38″Đ / 25,13667°B 85,44389°Đ
Loại	Trung tâm học thuật
Chiều dài	800 ft (240 m)
Chiều rộng	1.600 ft (490 m)
Diện tích	12 ha (30 mẫu Anh)
Lịch sử
Thành lập	Thế kỷ 5
Bị bỏ rơi	Thế kỷ 13
Nền văn hóa	Phật giáo, đôi khi học về Ấn Độ giáo
Sự kiện	Có thể bị phá hủy bởi Bakhtiyar Khalji vào năm k. 1200 CE
Các ghi chú về di chỉ
Khai quật ngày	1915–1937, 1974–1982
Các nhà khảo cổ học	David B. Spooner, Hiranand Sastri, J.A. Page, M. Kuraishi, G.C. Chandra, N. Nazim, Amalananda Ghosh
Mở cửa công chúng	Có
Website	ASI
	ASI No. N-BR-43
Di sản thế giới UNESCO
Tên chính thức	Địa điểm khảo cổ Nalanda Mahavihara (Đại học Nalanda) tại Nalanda, Bihar
Tiêu chuẩn	Văn hóa: iv, vi
Tham khảo	1502
Công nhận	2016 (Kỳ họp 40)
Diện tích	23 ha
Vùng đệm	57,88 ha

Nālandā (Phạn: नालंदा; /naːlən̪d̪aː/, phiên âm Hán-Việt: Na-lan-đà) là một trung tâm học tập bậc cao thời cổ đại, một tu viện Phật giáo lớn nằm ở vương quốc cổ Magadha, ngày nay thuộc tiểu bang Bihar, Ấn Độ. Địa điểm này nằm cách Patna chừng 95 kilômét (59 mi) về phía đông nam, gần thành phố Bihar Sharif. Nalanda vốn là một trung tâm học thuật quan trọng từ thế kỷ thứ 5 và phát triển rực rỡ từ triều vua Śakrāditya (danh hiệu chưa rõ, có thể là vua Kumara Gupta I hoặc Kumara Gupta II) cho đến cuối thế kỷ 12 (1197). Sau đó Nalanda bị phá hủy toàn phần.

Ngày nay, Nalanda là một Di sản thế giới được UNESCO công nhận từ năm 2016.^[4]^[5]

Tên nguyên thủy

Địa danh Nālandā thì sử sách giải thích khác nhau. Theo sư Huyền Trang vị cao tăng đời Đường khi sang Thiên Trúc tầm đạo thì ghi gốc chữ là Na al,lllam dā, có nghĩa là "Tài năng vô tận" hay "Lòng khoan dung vô tận". Còn theo sư Nghĩa Tịnh thì chữ gốc là Nāga Nanda, tên một con rắn trong ao hồ địa phương.^[6] Còn theo nhà khảo cổ học Ấn Độ Hiranand Sastri từng giám đốc việc khai quật di tích thì Nalanda xuất phát từ nālas tức cây sen. Sen mọc nhiều trong khu vực này và tên Nalanda là muốn nhắc đến biểu tượng cây sen.^[7]

Lịch sử

Vua chúa Ấn Độ nhất là triều đại Đế quốc Gupta từng xuất tiền của bảo trợ cho trường Nalanda. Sau đến các vua chúa triều Pala như vua Harsha (thế kỷ thứ 6) vốn mộ đạo Phật lại càng ủng hộ nhiệt tình.^[8]

Quần thể khu Nalanda chiếm diện tích 14 héc-ta (488×244 mét). Các công trình xưa đều xây bằng gạch đỏ, nay đã đổ nát chỉ còn phế tích.^[9] Nhưng trước thế kỷ 13 vào thời hoàng kim thì Nalanda là nơi thu hút hằng nghìn sĩ tử xa gần tận Tây Tạng, Trung Hoa, Hy Lạp, và cả Ba Tư đến tu học.^[10] Vậy mà nằm 1193 Nalanda bị quân Hồi giáo người Turk của Bakhtiyar Khilji tràn vào tàn phá thiêu hủy. Kho sách khổng lồ phải mất ba tháng mới cháy hết. Trường sở mất, các tu sĩ cũng phải ra đi, di tích Nalanda từ đó bị bỏ hoang.

Năm 2006, một số quốc gia, trong đó có Singapore, Trung Quốc, Ấn Độ, và Nhật Bản công bố dự án trùng tu di chỉ này.

Các nhân vật lịch sử liên hệ với Nalanda

Nhiều nhân vật tiếng tăm trong lịch sử từng đặt chân đến Nalanda trong đó có Phật Thích-ca và Mahavira khoảng thế kỷ 6 và 5 TCN.^[1]. Nó cũng là nơi sinh ra và nơi nhập niết bàn của Xá-lợi-phất (Sāriputta), một trong số các môn đồ nổi tiếng của Phật Thích Ca^[11] Ngoài ra Nalanda cũng là nơi hội tập nhiều học giả đủ mọi ngành như:

Aryabhata (476–550): nhà toán học và thiên văn học người Ấn Độ.^[12]
Aryadeva: (thế kỷ thứ 3) danh xưng khác: Kanadeva, Đề Bà [Bồ Tát], Thánh Thiên Tôn Giả, Phiến Mục Thiên): môn đồ của Nagarjuna (Long Thụ).^[13] ^:43
Atisa: (980–1054) Nhiên Đăng Cát Tường Trí
Chandrakirti (Nguyệt Xứng): môn đồ của Nagarjuna (Long Thụ).
Dharmakirti (Pháp Xứng), luận sư Phật giáo^[14]
Dharmapala (Hộ pháp)
Dinnaga (Trần-na Bồ Tát, Đại Vực Long): luận sư của Duy thức tông.
Jinamitra
Đại Thành Tựu Giả Saraha
Nagarjuna: (600-650) ^:43
Padmasambhava (Liên-hoa-sinh): đại sư truyền Kim cương thừa (Vajrayana) sang Tây Tạng
Shantarakshita: cao tăng của Trung quán tông, người thành lập tăng đoàn Phật giáo đầu tiên tại Tây Tạng, và cùng với Liên-hoa-sinh lập ngôi chùa Phật giáo đầu tiên tại Tây Tạng.
Shilabhadra (Giới Hiền, Thi-la Bạt-đà-la): thầy dạy của sư Huyền Trang (Đường Tăng)^[15]
Huyền Trang: cao tăng thời Đường, hành hương sang Ấn Độ tầm kinh^[16] ^:191
Nghĩa Tịnh: cao tăng đời Đường, dịch kinh sách Phật từ tiếng Phạn sang hán văn^[16]^:197
Liên Hoa Giới: luận sư
Naropa: đại thành tựu giả của Ấn Độ