Hành tinh ngoài hệ Mặt Trời

Những hành tinh nằm bên ngoài Hệ Mặt Trời
(Đổi hướng từ Ngoại hành tinh)

Hành tinh ngoài Hệ Mặt Trời (tiếng Anh: extrasolar planet) hay ngoại hành tinh (exoplanet) là những hành tinh nằm ở ngoài Hệ Mặt Trời.

Minh họa của một nghệ sĩ cho thấy hành tinh K2-18b, ngôi sao chủ của nó và một hành tinh đi kèm trong hệ thống này. K2-18b hiện là siêu Trái Đất duy nhất có cả nướcnhiệt độ có thể hỗ trợ sự sống.
Số lượng ngoại hành tinh được khám phá ra hàng năm tính đến tháng 3/2010; màu chỉ rõ phương thức phát hiện:
Các hành tinh ngoài Hệ Mặt Trời được khám phá bởi các phương pháp: vận tốc xuyên tâm (các chấm màu xanh), quan sát sự bay ngang qua của hành tinh (đỏ) và khuếch đại hấp dẫn (gravitational microlensing, vàng) đến ngày 31 tháng 8 năm 2004. Hình này cũng bao gồm hạn chế nhận ra của các dụng cụ từ vũ trụ và mặt đất tương lai.

Các ngoại hành tinh thuộc về một hệ hành tinh nhưng đi theo quỹ đạo của một ngôi sao, hố đen, tàn tích hay một hành tinh khác thay vì đi theo quỹ đạo của Mặt Trời. Ngoài ra, đã có báo cáo chưa được xác nhận về những thiên thể có khối lượng cỡ hành tinh (planetary-mass object hay planemo) mà không đi theo quỹ đạo nào. Vì những thiên thể này không trùng với định nghĩa của "hành tinh" do Hiệp hội Thiên văn Quốc tế chấp nhận, và vì chúng chưa được chứng minh, bài này sẽ không nói về các thiên thể đó.[1] (Xem thêm: Hành tinh lang thang).

Từ vài thế kỷ trước đây, hành tinh ngoài Hệ Mặt Trời chỉ là điều suy đoán. Nhiều nhà thiên văn học đoán là một số hành tinh tồn tại như vậy, nhưng không ai biết có bao nhiêu, và không ai biết nó giống những hành tinh ở trong Hệ Mặt Trời hay không. Vào thập niên 1990, các nhà thiên văn học khám phá ra ngoại hành tinh lần đầu tiên; từ năm 2002, hơn 20 được khám phá ra mỗi năm. Hiện có ước lượng rằng ít nhất 10% ngôi sao giống Mặt Trờihành tinh, và tỷ lệ đúng có thể cao hơn nhiều.[2] Sự khám phá những ngoại hành tinh này dẫn đến vấn đề sinh vật ngoài Trái Đất có thể sống trên ngoại hành tinh hay không.[3]

Danh phápSửa đổi

Quy ước về việc đặt tên các ngoại hành tinh là một phần mở rộng của hệ thống được sử dụng để đặt tên cho những hệ đa sao đã được Hiệp hội Thiên văn Quốc tế (IAU) thông qua. Đối với các ngoại hành tinh quay quanh một ngôi sao, IAU đặt tên chúng bằng cách lấy tên riêng của ngôi sao mẹ mà nó quay quanh, và gắn thêm một chữ cái thường.[4] Các chữ cái được đưa ra theo thứ tự mỗi hành tinh xung quanh ngôi sao mẹ được phát hiện, do đó hành tinh đầu tiên được phát hiện trong một hệ được ký hiệu là "b" (còn ngôi sao mẹ được coi là "a") và các hành tinh sau đó được đặt các chữ cái tiếp theo. Nếu một số hành tinh trong cùng một hệ được phát hiện cùng một thời gian, hành tinh nằm gần ngôi sao nhất sẽ gắn thêm chữ cái tiếp theo, tiếp theo là gắn chữ vào các hành tinh khác theo thứ tự kích cỡ quỹ đạo. Một tiêu chuẩn tạm thời được IAU chấp nhận để phù hợp với việc đặt tên cho các hành tinh sao đôi. Một số hạn chế về cách đặt tên riêng cho hành tinh đã được IAU chấp nhận.

Xem thêmSửa đổi

Chú thíchSửa đổi

  1. ^ “Working Group on Extrasolar Planets: Definition of a "Planet". IAU position statement. 28 tháng 2 năm 2003. Truy cập 9 tháng 9 năm 2006.
  2. ^ G. Marcy; Butler, R.; Fischer, D. (2005). “Observed Properties of Exoplanets: Masses, Orbits and Metallicities”. Progress of Theoretical Physics Supplement. 158: 24–42. Bản gốc lưu trữ ngày 2 tháng 10 năm 2008. Truy cập ngày 7 tháng 12 năm 2006.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (liên kết)
  3. ^ “Terrestrial Planet Finder science goals: Detecting signs of life”. JPL Terrestrial Planet Finder. Bản gốc lưu trữ ngày 8 tháng 2 năm 2008. Truy cập ngày 21 tháng 7 năm 2006.
  4. ^ “International Astronomical Union | IAU”. www.iau.org. Truy cập ngày 29 tháng 1 năm 2017.

Liên kết ngoàiSửa đổi