Pansori

Ả đào Pansori (tiếng Triều Tiên: 판소리, phát âm là p'ansori) là một loại hình âm nhạc diễn xướng bằng âm giai nhạc thính phòng truyền thống rất thịnh hành của Triều Tiên. Đó là một buổi biểu diễn hát ả đào và gõ trống (cũng có khi sử dụng nhạc cụ khác như Đàn tranh kéo bằng vĩ ajaeng, đàn tranh gayageum,...), được thực hiện bởi một ca nương gọi là sorikkun (tiếng Triều Tiên: 소리꾼) và một kép trống (nhạc công gõ trống) gọi là gosu (trống được gọi là buk tiếng Triều Tiên: 북). Từ "Pansori" được ghép từ "pan" (tiếng Triều Tiên: 판, có nghĩa là nơi tụ họp của nhiều người) và sori (tiếng Triều Tiên: 소리 nghĩa là âm thanh).

Pansori
Trình diễn Hát ả đào Pansori tại trung tâm văn hóa Busan ở Busan, Hàn Quốc
Tên tiếng Triều Tiên
Hangul	판소리
Romaja quốc ngữ	Pansori
McCune–Reischauer	P'ansori

Tổng quan

Là một hình thức hát ả đào phổ biến của Triều Tiên thế kỷ 19, Pansori thường bao gồm các truyện châm biếm hoặc truyện tình. Một truyện hoàn chỉnh, gọi là madang (tiếng Triều Tiên: 마당) thường kéo dài cả vài tiếng đồng hồ mới hết. Một ví dụ là "Bài ca nàng Jang Ok Jung" dài đến 8 tiếng biểu diễn không tính thời gian ngừng nghỉ. Một vở madang bao gồm các phiên bản của các aniri (tiếng Triều Tiên: 아니리, bài hùng biện) và chang (tiếng Triều Tiên: 창, bài hát). Hồ sơ đề cử ả đào pansori là di sản văn hóa thế giới với không gian văn hóa pansori trải dài khắp bán đảo Triều Tiên.

Chỉ có 5 trong số 12 madang này còn lại đến ngày nay. Chúng bao gồm: Hưng Phu ca, Người con gái hiếu thảo Trầm Thanh (Trầm Thanh ca), Xuân Hương ca, Xích bích ca (lấy tác phẩm Tam Quốc Diễn Nghĩa của nhà văn Trung Quốc La Quán Trung làm cốt truyện) và Thủy cung ca.

UNESCO đã công nhận ả đào Pansori là di sản phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp và còn là Kiệt tác truyền khẩu và di sản phi vật thể của nhân loại vào ngày 7 tháng 11 năm 2003.

Nguồn gốc lịch sử

Thế kỷ 17

Pansori được cho là có nguồn gốc từ cuối thế kỷ 17 trong triều đại Joseon. Những người biểu diễn pansori sớm nhất rất có thể là pháp sư và người biểu diễn đường phố, và khán giả của họ là những người thuộc tầng lớp thấp hơn. Không rõ pansori trên bán đảo Triều Tiên bắt nguồn từ đâu, nhưng khu vực Honam cuối cùng đã trở thành địa điểm phát triển của nó.

Mở rộng: Thế kỷ 18

Người ta tin rằng ả đào pansori từng là loại ca múa trong cung đình và được giới quý tộc và trí thức Triều Tiên yêu thích mà chúng ta cũng thường thấy có trong một số bộ phim cổ trang Hàn Quốc. Một bằng chứng ủng hộ niềm tin này là Yu Jin-han, một thành viên của giới thượng lưu yangban, đã ghi lại văn bản của Xuân Hương ca, một bài ả đào pansori nổi tiếng mà ông thấy được biểu diễn ở Honam vào năm 1754, cho thấy giới thượng lưu tham dự các buổi biểu diễn pansori vào thời điểm này.

Thời hoàng kim: Thế kỷ 19

Thời đại hoàng kim của pansori được coi là thế kỷ 19, khi sự phổ biến của thể loại này tăng lên và kỹ thuật âm nhạc của nó trở nên tiên tiến hơn. Trong nửa đầu thế kỷ 19, các ca nương ả đào pansori đã kết hợp các bài hát dân gian vào thể loại này, đồng thời sử dụng các kỹ thuật thanh nhạc và giai điệu nhằm thu hút giới thượng lưu. Pansori hoàn toàn hài hước cũng trở nên ít phổ biến hơn pansori kết hợp các yếu tố hài hước và bi thảm.

Những phát triển chính trong giai đoạn này được thực hiện bởi nhà nghiên cứu ả đào pansori và người bảo trợ Shin Jae-hyo. Ông diễn giải lại và biên soạn các bài hát để phù hợp với thị hiếu của giới thượng lưu và cũng đào tạo những ca nương đáng chú ý đầu tiên, bao gồm Jin Chae-seon, người được coi là nữ bậc thầy đầu tiên của pansori.

Giai đoạn đầu thế kỷ 20

Thời Triều Tiên thuộc Nhật, ả đào pansori phát triển ở các đô thị trong các ca quán bình dân ở Hàn Quốc và là nơi cung cấp rượu và thuốc phiện.

Đầu thế kỷ 20, ả đào pansori đã trải qua một số thay đổi đáng chú ý. Nó được biểu diễn thường xuyên hơn trong nhà và được dàn dựng tương tự như các vở opera phương Tây. Nó đã được ghi lại và bán trên các bản ghi vinyl lần đầu tiên. Số lượng ca nương tăng nhanh, được hỗ trợ bởi các tổ chức của cô đầu Triều Tiên. Và những bài ả đào pansori chứa giai điệu bi thương đã được tăng cường, do ảnh hưởng của sự chiếm đóng của Nhật Bản đối với công chúng và người biểu diễn Hàn Quốc. Trong nỗ lực đàn áp văn hóa Hàn Quốc, chính phủ Nhật Bản thường kiểm duyệt pansori đề cập đến chế độ quân chủ hoặc chủ nghĩa dân tộc Hàn Quốc.

Bảo tồn: cuối thế kỷ 20

Ngoài sự kiểm duyệt của Nhật Bản, sự trỗi dậy của điện ảnh và changgeuk (창극; Hanja:唱劇; Hán Việt: ca huy), và sự hỗn loạn của Chiến tranh Triều Tiên đều góp phần làm giảm mức độ phổ biến của ả đào pansori vào giữa thế kỷ 20. Để giúp bảo tồn truyền thống của pansori, chính phủ Hàn Quốc tuyên bố đây là tài sản văn hóa phi vật thể vào năm 1964. Ngoài ra, những người biểu diễn pansori bắt đầu được chính thức công nhận là " báu vật quốc gia còn sống ". Điều này góp phần làm hồi sinh mối quan tâm đến thể loại này bắt đầu từ cuối những năm 1960.

Thành phần trình diễn

Trong một buổi trình diễn Pansori, ca nương hay kép hát (là nam) đứng hát với cây quạt xếp trên tay. Chiếc quạt được múa theo cảm xúc của ca nương và dấu hiệu gấp quạt lại là để báo đã đến màn chuyển cảnh. Ca nương (hay kép hát nam) khi hát pansori đều vang, khỏe, đanh, sắc như đổ vàng vào tai người nghe với chất giọng đầy uy quyền ở tone cao. Kép trống gosu giữ nhịp không chỉ bằng tiếng trống mà còn bằng các thanh âm chuimsae (tiếng Triều Tiên: 추임새) khác. Một âm thanh chuimsae có thể đơn giản là một nguyên âm vô nghĩa nhưng là một từ ngắn diễn tả sự khích lệ người hát, nghĩa là đánh trống sau khi ca nương hát hết câu trước khi xòe quạt chuyển cảnh và biểu lộ chỗ đắc ý bằng tiếng trống. Khán giả cũng được khuyến khích tạo ra các tiếng chuimsae trong suốt buổi biểu diễn tương tự như tiếng kakeegoe trong các buổi diễn cổ nhạc Nhật Bản hoặc các tiếng la ó "Olé" trong buổi diễn flamenco. Đối với lối hát ả đào pansori có sử dụng đàn tranh gayageum được hát và gảy đàn bởi ca nương, nó gọi là hình thức gayageum byeongchang (가야금 병창). Pansori từng được so sánh với sức ảnh hưởng của dòng nhạc Blues của Mỹ. Có rất nhiều phong cách hát, ví dụ như phong cách nữ tính sopyonje của miền Tây Nam Triều Tiên (được gợi cảm hứng từ bộ phim Sopyonje tiếng Triều Tiên: 서편제) và phong cách nam tính tongp'yonje tiếng Triều Tiên: 동편제.

Thư viện hình ảnh

• 
  Vở Hưng Phu ca được trình diễn bởi Ahn Suk-seon, tại Seoul, Hàn Quốc, năm 2006.
• 
  Biểu diễn Pansori ở Trung tâm Văn hóa Busan, Hàn Quốc.
• 
  Một ca nương Pansori trẻ tại lễ hội Edinburgh.
• 
  Ca nương Song So-hee

Các nghệ sĩ Pansori nổi tiếng

• Kim So-hee: Kim So-hee (tiếng Hàn: 김소히); sinh ngày 1 tháng 12 năm 1917 - mất ngày 17 tháng 4 năm 1995) là một ca nương nhạc truyền thống Hàn Quốc được thành lập, được chỉ định chính thức là tài sản văn hóa của con người trong chương trình bảo tồn di sản cho thể loại ả đào pansori. Tên thật của bà là Kim Sun-ok (김순옥). Bà là người chuyên về hát Xuân Hương ca (ả đào kể về Xuân Hương).
• Jin Chae-seon (진채산): là một ca nương ả đào pansori của Hàn Quốc, được coi là nữ chủ nhân đầu tiên của thể loại ả đào phục vụ nam giới, mặc dù bà có thể không phải là người phụ nữ đầu tiên biểu diễn ả đào pansori, vì những người tán tỉnh cô đầu (gisaeng) có thể đã biểu diễn nó trước bà. Bà là một bậc thầy biểu diễn Xuân Hương ca và Người con gái hiếu thảo Sim Cheong.
• Park Rokju: (28/2/1905 - 26/5/1979) ông là kép hát của ả đào pansori dành cho nam giới. Ông bắt đầu học thanh nhạc từ năm 12 tuổi và học pansori từ Park Ki Hong, và khi ông 20 tuổi, ông học Song Man Gap, người được biết đến như một bậc thầy ả đào pansori đầu những năm 1900. Từ năm 1928, ông đã nhập hồ sơ và để lại rất nhiều hồ sơ Pansori. Ông giỏi về pansori, kịch ả đào changgeuk, v.v... Sau khi giải phóng, ông tập trung vào giáo dục và bảo tồn ả đào pansori. Ông được chỉ định là người nắm giữ giải trí Pansori của Heungbo và Choonhyangga, và ông đã để lại nhiều đệ tử như một báu vật quốc gia của Dongpyeon trong tài liệu về pansori, nơi có số lượng lớn Seopyeon.
• Song So-hee: ca nương trẻ sinh năm 1997 của loại hình ả đào minyo và pansori. Cô được gọi là "thần đồng quốc nhạc" khi biểu diễn vào năm 2004. Cô trở nên nổi tiếng sau khi chiến thắng cuộc thi hát quốc gia KBS năm 2008 khi mới 11 tuổi, mang lại cho cô danh tiếng như một thần đồng. Chính phủ Hàn Quốc vinh danh Song với danh hiệu "Người Hàn Quốc xuất sắc nhất năm", năm 2010

Liên kết ngoài

• Korean Pansori Society
• Ca nương Song So Hee và mối duyên với nhạc dân tộc Hàn Quốc