Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Đậu rồng”

{{Bảng phân loại|name=Đậu rồng|image=[[Tập tin:Đậu rồng.jpg|300px]]|image_caption=Hoa và quả đậu rồng|regnum=[[Thực vật|Plantae]]|unranked_divisio=[[Thực vật có hoa|Angiospermae]]|unranked_classis=[[Eudicots]]|unranked_ordo=[[Rosids]]|ordo=[[Fabales]]|familia=[[Fabaceae]]|subfamilia=[[Faboideae]]|tribus=[[Phaseoleae]]|genus=''[[Psophocarpus]]''|species='''''P. tetragonolobus'''''|binomial=''Psophocarpus tetragonolobus''|binomial_authority=([[Carl Linnaeus|L.]]) [[Augustin Pyramus de Candolle|D.C.]]}}'''Đậu rồng''', '''đậu khế''', '''đậu xương rồng''' hay '''đậu cánh''' ([[tiếng Anh]]: '''Winged bean''', '''Goa bean''', '''Asparagus pea''',...) ([[danh pháp hai phần]]: '''''Psophocarpus tetragonolobus''''')<ref>{{Chú thích sách|title=Neglected and Underutilized Crops: Future Smart Food|last=Farooq|first=Muhammad|last2=Siddique|first2=Kadambot HM|publisher=Elsevier|isbn=0323906400|page=477}}</ref> là một loài cây thuộc [[họ Đậu]] (Fabaceae). Hầu hết các bộ phận của loài cây này đều được sử dụng trong [[ẩm thực]] [[Đông Á]].<ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com.vn/books?id=fv-IAAAAQBAJ&pg=PA281&dq=Winged+bean+in+Asian+cuisine&hl=vi&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwi4w_2Q1fb_AhXptlYBHXTpCEE4FBDoAXoECAIQAg#v=onepage&q=Winged%20bean%20in%20Asian%20cuisine&f=false|title=The Best of Chef Wan: A Taste of Malaysia|last=Wan|first=Chef|publisher=Marshall Cavendish International Asia Pte Ltd|isbn=9814435023|page=281}}</ref> Đậu rồng được viết đến như là "sự kết hợp của họ thân cuốn" vì nó bao hàm tất cả các đặc tính của các loài cây trong họ đậu khác nhau như là [[đậu xanh]], [[đậu vườn]], [[rau chân vịt]], [[nấm]], [[đậu tương]], [[giá đỗ]] và cả [[khoai tây]].<ref name=":0">{{Chú thích báo|last=Brody|first=Jane E.|date=1982-02-23|title=WINGED BEAN HAILED AS A POTENT WEAPON AGAINST MALNUTRITION|language=en-US|pages=1|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/1982/02/23/science/winged-bean-hailed-as-a-potent-weapon-against-malnutrition.html|access-date=2023-07-09|issn=0362-4331}}</ref> Trong các loài thực vật, đậu rồng là loài cây tất cả các bộ phận của nó đều có thể ăn được.<ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com.vn/books?id=ytmiDwAAQBAJ&pg=PT64&dq=Winged+beans+eat+all+parts&hl=vi&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwiFy6WdrYuAAxX5i1YBHR3fCWQQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&q=Winged%20beans%20eat%20all%20parts&f=false|title=A Wealth Of Wild Species: Storehouse For Human Welfare|last=Myers|first=Norman|publisher=Routledge|year=20 tháng 3, 2019|isbn=9780429724336|pages=64}}</ref>

Đậu rồng được cho là có nguồn gốc từ [[Papua New Guinea|Papua New Guina]] vì đây là nơi có sự đa dạng giống loài nhất của loài này.<ref name=":1">{{Chú thích web|url=https://thanhnien.vn/dau-rong-18566504.htm|tựa đề=Đậu rồng|tác giả=Minh Quân|ngày=05-05-2012|website=Báo Thanh Niên|url-status=live|ngày truy cập=13 tháng 7 năm 2023}}</ref> Tuy nhiên, phần lớn lịch sử của loài cây này đều không rõ. Một số nhà khoa học cho rằng [[Đông Nam Á]] là nguồn gốc của loài cây này. Một số người thì lại cho rằng nguồn gốc của loài cây này nằm ở các đảo thuộc [[Indonesia]], nơi có nhiều chủng đậuĐậu rồng tồn tại. Một số người cũng cho rằng nguồn gốc nằm ở [[Mauritius]].<ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com.vn/books?id=oh1S2zLjAGsC&pg=PA465&dq=Winged+bean+origin+located+in+Mauritius&hl=vi&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwiijIqF3_b_AhUZRd4KHS7sAcoQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&q=Winged%20bean%20origin%20located%20in%20Mauritius&f=false|title=Genetic Improvement of Vegetable Crops|last=G. Kalloo, B.O. Bergh|publisher=Newnes|page=465|author-mask=}}</ref> Dù bất kể nguồn gốc của nó ở đâu thì đậu rồng vẫn được tìm thấy trên khắp Đông Nam Á, [[Nam Á]] và Châu Phi nhiệt đới từ thời cổ đại.

Đậu rồng thường sống ở các vùng nhiệt đới như [[Đông Nam Á]], [[Papua New Guinea]], các đảo ở [[Thái Bình Dương]] và [[Châu Phi]].<ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com.vn/books?id=DHtERWm0mrcC&pg=RA2-PA123&dq=Winged+beans+commonly+live+in+Southeast+Asia+and+Africa&hl=vi&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwiqw7SNrIuAAxVgtVYBHQ6kC3MQ6AF6BAgBEAI#v=onepage&q=Winged%20beans%20commonly%20live%20in%20Southeast%20Asia%20and%20Africa&f=false|title=Encyclopedia of Human Nutrition|last=Allen|first=Lindsay|last2=Prentice|first2=Andrew|publisher=Elsevier, 20 thg 7, 2005|isbn=9780080454283|page=123}}</ref> Cây thường phát triển tại các vùng ấm áp và ẩm ướt trên vùng [[khí hậu nhiệt đới]]. Độ cao mà loài này thường sinh sống là nằm trong khoảng từ [[Mực nước biển|0]]-2000m.<ref name=":1" /> Nhiệt độ sinh trưởng thích hợp của đậu rồng là nằm trong khoảng từ 18-30[[Độ Celsius|°C]] với lượng mưa hằng năm mà loài này sinh sống là vào khoảng từ 900-4000 mm và thường sinh sống ở những vùng có [[mùa khô]] bằng hoặc ít hơn 6 tháng.<ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com.vn/books?id=yZtLAQAAMAAJ&q=Winged+bean+lives+in+the+dry+season&dq=Winged+bean+lives+in+the+dry+season&hl=vi&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwiqip6B1Pb_AhVHCN4KHeRhBaQ4ChDoAXoECAMQAg|title=Developmental Physiology of the Cultivated Winged Bean, Psophocarpus Tetragonolobus|last=Harder|first=Daniel Kenneth|publisher=University of California, Berkeley}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://www.camau.gov.vn/wps/portal/trangchitiet/!ut/p/z1/tVRNU8IwEP0tHDh2srS0qceWcUAZqqICzcXZfpEITaGkIP56A-MFx9pxmO4l2eTlvd1sNoSRBWES92KJShQS19oPmfNmP47vhv4AArgBgKeJNesF3hhup0BmhBG2iUVCQhNcbTYYJtrU6Ds0NbCXuYabRDaNwKR2n57QsVQbxUkYY47VWkQllscunL0i2wmVdkGVKJcxr_SMY76uUMolF6mMK7204gXyIl4dFa9QdWGXZLtElYfUtrQomTeFzPQ21JgH-jw7Q2oYnInTAHDoN-AntT81fQtg-GD-CriIItRZ0PosLDLfi_RAXmVR5rpOz_8sw6hJgfavVGig77VLb7VKH0C79Ga79Nfe_f1fz__UYfrXEO_bLfN0sxdSpR-KLFrq9k2eu9bRWE1Hn35gDAeRe3jJ8sth7nU6X4TW8FY!/p0/IZ7_5PKIGBC0N09000QM3V1NAK0E74=CZ6_5PKIGBC0N09000QM3V1NAK0ER0=MEns_Z7_5PKIGBC0N09000QFBM3V1NAK0E74_WCM_Page.5fced124-746b-41e2-9bea-7cc818aabf4f!4=CTX!QCPcamaulibraryQCPCaMauofSiteQCPTrangchuQCPthamluannghiencuuQCPkhoahockythuatQCPsdfsdtrwe53467=WCM_PI!1==/|tựa đề=Cách trồng đậu rồng tại nhà|ngày=5-03-2018|website=www.camau.gov.vn|url-status=live|ngày truy cập=29 tháng 06 năm 2023}}</ref>

Đậu rộng thường phát triển tốt trong môi trường nóng ẩm và, có lượng mưa cao. Thườngvà thường nhạy cảm với sương giá. Loài cây này có thể phát triển trong nhiều loại đất khác nhau. Tuy nhiên, loài cây này rất nhạy cảm và không thể phát triển tốt trong môi trường đất ngập nước hoặc có [[độ pH]] dưới 5,5.<ref name=":5" /> Đậu rồng có thể phát triển ở đất nghèo dinh dưỡng, đất cát và đất sét mà không cần [[phân bón]] vì vi khuẩn sống trong [[rễ]] của loài này có thể bắt giữ phần lớn khí [[nitơ]] và biến chúng thành dạng có thể được sử dụng bởi thực vật.<ref name=":0" /> Có khoảng hơn 500 loại đậu rồng đã được thu thập ở [[Thái Lan]], với [[Bangladesh]] là 200 loại và hơn 100 loại ở [[Indonesia]].<ref name=":0" />

Rệp là một loài sinh vật có kích thước khoảng từ 1,5-2 ly có hình dạng gần giống như một quả trứng, có [[Xám|màu xám]] nhạt, có thể có cánh và thường thì cả rệp trưởng thành và rệp non thường bu bám vào các bộ phận non của cây đậu rồng (nụ hoa, trái non, lá non,...) để chích hút [[Nhựanhựa cây|nhựa]] của cây và thường thì chúng rất ít di chuyển. Loài rệp này sinh sản rất nhanh và liên tục, khiến cho các bộ phận non của đậu rồng bị lão hóa và khô héo dẫn đến việc năng suất bị giảm đi rất nhiều.<ref>{{Chú thích web|url=http://khoahocchonhanong.com.vn/csdl/Cach-phong-tri-rep-hai-dau-rong.html|tựa đề=Cách phòng trị rệp hại đậu rồng|ngày=2014-05-28|website=Trung tâm nghiên cứu khoa học nông vận, Hội nông dân Việt Nam|ngôn ngữ=vi|url-status=live|ngày truy cập=2023-06-29}}</ref>

}}Trong đậu rồng có chứa lượng khoáng chất đủ cho nhu cầu của cơ thể, tiêu biểu như [[sắt]], [[đồng]], [[mangan]], [[calcium|calci]], [[phosphor]] và [[magnesium|magnesi]]. Đậu rồng cũng là một nguồn cung cấp muối [[Acid folic|folatfolic]] trong cơ thể, trong 100 g đậu rồng thì có chứa 66 mg các muối folatfolic. Ngoài ra, đậu rồng cũng có chứa một lượng [[thiamin]], [[pyridoxin]] ([[vitamin B6]]), [[niacin]],...<ref name=":7" />

Tuy nhiên, trong đậu rồng cũng có chứa [[purin]] nên không thích hợp với những người bị [[bệnh gút]]|bệnh (gout)]]. Ngoài ra, khi ăn đậu rồng cần kết hợp với việc uống nước vì trong đậu rồng có chứa [[acid oxalic]] có thể gây ra tình trạng bị [[sỏi tiết niệu]].<ref>{{Chú thích web|url=https://vtc.vn/an-dau-rong-nhieu-co-tot-khong-ar745850.html|tựa đề=Ăn đậu rồng nhiều có tốt không?|tác giả=Vân Anh|ngày=2023-03-05|website=Báo điện tử VTC News|ngôn ngữ=vi|url-status=live|ngày truy cập=2023-06-29}}</ref>

Tên chi "[[Chi Đậu rồng|Psophocarpus]]" trong [[Danh pháp hai phần|tên khoa học]] của đậu rồng (''Psophocarpus tetragonolobus'') mang nghĩa là "trái cây ồn ào" vì một số loài thực vật trong chi này có vỏ quả tạo ra tiếng ồn khi chúng tách ra và giải phóng hạt của chúng. Phần "tetra" trong tên loài "tetragonolobus" mang nghĩa là số 4bốn và nó đề cập đến bốn mặt của đậu rồng.<ref name=":5">{{Chú thích web|url=https://www.nparks.gov.sg/florafaunaweb/flora/3/3/3335#:~:text=Etymology:%20The%20genus%20name%20of,four%20sides%20of%20the%20fruit.|tựa đề=NParks Flora & Fauna Web|ngày=22 tháng 6 năm 2023|website=www.nparks.gov.sg|url-status=live|ngày truy cập=2023-06-26}}</ref>